هنر چپ؛ از مکزیک تا ایران و این روزها یک نمایشگاه در موزه هنرهای معاصر تهران/ تحلیل و عکس هایی از سعید فلاح فر
اگر آثار نقاشان انقلابی ایران ـ در دوره حد فاصل افزایش جنبش های خیابانی سال های پنجاه و شش و پنجاه و هفت تا آغاز جنگ تحمیلی ـ را به لحاظ شیوه و مضمون تقسیم بندی کنیم، در کنار نوعی «سورئالیسم حوزه هنری» قطعاً به گروه بزرگی از آثار برمی خوریم که شباهت های سبکی و محتوایی غیرقابل انکاری با مکتب مکزیک دارند.
ایران آرت: سعید فلاح فر : وقتی صحبت از «هنر انقلابی» باشد، بی گمان به یاد نقاشی های دیواری مکزیک می افتیم. هنری که در پی مبارزات مسلحانه سال هزار و نهصد و ده به یک مکتب هنری مستقل تبدیل شد.
گرایشات سوسیالیستی یکی از مشخصه های رهبران سیاسی این انقلاب بود که طبیعتاً به آثار نقاشان این مکتب هم رسوخ کرده بود.
اگر آثار نقاشان انقلابی ایران ـ در دوره حد فاصل افزایش جنبش های خیابانی سال های پنجاه و شش و پنجاه و هفت تا آغاز جنگ تحمیلی ـ را به لحاظ شیوه و مضمون تقسیم بندی کنیم، در کنار نوعی «سورئالیسم حوزه هنری» قطعاً به گروه بزرگی از آثار برمی خوریم که شباهت های سبکی و محتوایی غیرقابل انکاری با مکتب مکزیک دارند.
علی رغم تمایلات اسلامی اغلب این هنرمندان، حتی به وضوح نشانه های هنر چپ در این آثار به چشم می خورد. با این یادآوری که؛ هنر چپ بیشتر از آن که از حب کمونیست و ماتریالیسم شکل بگیرد، از بغض امپریالیسم آمریکایی و علیه فاشیسم اروپائی نیرو می گرفت. (تابلویی با زمینه نقاشی سوم ماه می هزار و هشتصد و هشت، که به وضوح الگوپذیری انقلابیون را موضوع نقاشی قرار داده، حکایتی از همین گرایشات است.)
بنابراین دور از ذهن نبود که نقاشان انقلابی ایران ـ با آن حجم مخالفت با مظاهر آمریکائی و غربی ـ گرایشات هنری خود به «هنر چپ» را عرضه کنند.
البته فرهنگ نقاشی دیواری به ارث مانده از مکتب مکزیک در ایران ـ به خاطر انواع محدودیت های فرهنگی و کالبدی شهر ـ به جای دیوار، گاهی بر روی بوم های بزرگ و چند لته هم اجرا شده اند.
نمونه هایی از این دوره نقاشی با عنوان «آینه در آینه» در موزه هنرهای معاصر تهران به نمایش درآمده است. نشانه هایی مثل؛ چهره های خشمگین و در حال فریاد، دست های بزرگ و خشن، نمادهای کارگری مثل اسب و گاوآهن و بیل و کلنگ، خوشه های گندم، استفاده از چهره هایی مثل شریعتی و جلال آل احمد و...به وضوح نسبت این دوره از نقاشی ایران با مکتب مکزیک و گرایشات مشابه «هنر چپ» را نمایش می دهد.
مخصوصاً می توان به مشابهت نقاشی از مقطع مدفن مردگان و شهدایی اشاره کرد که با تصویر گیاهان و درختان بر بالای آن، سمبل رویش بوده اند. استفاده از مدل ها و فیگورها و فرم ها هم تا جایی پیش می رود که حتی مشابهت چهره ها به چهره های ایرانی در این آثار چندان مورد توجه قرار نمی گیرد.
