شهرام مکری: تهران در فیلم‌های ما شبیه اروپاست
کسی در خیابان حرف ناشایست نمی‌زند و همه خیلی پسندیده و موقر رفتار می‌کنند! بعد که فیلم را می‌بینیم نمی‌دانیم دقیقا این شهر کجاست و این آدم‌ها چه کسانی هستند!
ایران‌آرت: زمانی که به فیلمی عنوان شهری می‌دهیم، باید بسیاری از مسائل پیرامون و شهرمان از جمله، معماری، مناسبات و روابط اجتماعی، مسائل سیاسی، مباحث مربوط به حقوق شهروندی و هر آنچه در زندگی شهری با آن سر و کار داریم را، شامل شود. در این فیلم‌ها کاراکترها باید با زندگی در کلانشهر و معضلات آن دست و پنجه نرم کنند و هویت‌شان را از زندگی شهری بگیرند. حال با توجه به اینکه شهر می‌تواند نقش قابل تاملی در فیلم‌های امروزی سینمای ایران ایفا کند، سوال اینجاست که سینمای ایران تا چه اندازه توانسته در حوزه معضلات شهری موفق عمل کند؟ هدف از ساخت فیلم شهری چیست و اینکه فیلم‌های شهری می‌تواند روابط انسانی و تعاملات میان اقشار مختلف جامعه را سامان دهد یا خیر؟
شهرام مکری فیلمساز جوانی است که با ساخت اثر قابل تحسین «ماهی و گربه» توانست توجه بسیاری از منتقدان سینما را به خود جلب کند. دومین فیلم این کارگردان با نام «هجوم» نیز در نوبت اکران است. مکری یکی از اعضای شورای سیاستگذاری گروه سینمایی هنر و تجربه است و تا اینجا کارنامه خلاقانه‌ای در حوزه فیلمسازی دارد. به بهانه برگزاری جشنواره فیلم شهر، سراغ او رفتیم و از بایدها و نبایدهای فیلم‌های شهری و الزامات آن حرف زدیم. مکری معتقد است به تعداد فیلمسازان سینما، تعبیرها و تعریف‌های مختلفی از فیلم شهری وجود دارد: « مساله مهم این است که برگزارکنندکان جشنواره فیلم شهر، چه تعریف مشخصی از فیلم‌های شهری داشته باشند. بر اساس آن تعریف باید دید کدام فیلم‌های سینمایی می‌توانند در دسته‌بندی فیلم‌های شهری قرار بگیرند. این اتفاق در بسیاری از فستیوال‌های معتبر دنیا هم می‌افتد؛ جشنواره‌هایی چون کن، برلین، ونیز و رم عنوان خود را از شهرهای برگزارکننده می‌گیرند و قوانین مشخصی هم دارند.»
به تعبیر مکری، ما زمانی می‌توانیم تصویر درستی از شهرهای‌مان در آثار سینمایی داشته باشیم که زمینه برای بیان واقعیت‌ها فراهم باشد: «حداقل در ساخت فیلم شهری به خودمان دروغ نگوییم. فیلم‌های شهری در سینمای ایران، گاهی شخصیت‌های خیالی دارند. یعنی مخاطب نمی‌تواند با کاراکترها همذات‌پنداری کند. از طرفی موقعیت جغرافیایی این فیلم‌ها نامعلوم است و در چنین شرایطی نمی‌توانیم چهره واقعی شهر و آدم‌های آن را به نمایش بگذاریم. پس در درجه اول باید بدانیم شخصیت‌های ما کجا زندگی می‌کنند، مناسبات میان آنها چیست و همچنین باید آدم‌های صادقی باشیم و مناسبات شهری را درست به تصویر کشیم. وقتی فضای تهران را در فیلم‌های ایرانی می‌بینیم، تنها تصویری که به نمایش درمی‌آید، کوچه‌های شیک، خلوت و مناسبات و روابط میان آدم‌ها هم متفاوت است؛ گویی فیلمی در اروپا ساخته‌ایم. کسی در خیابان حرف ناشایست نمی‌زند و همه خیلی پسندیده و موقر رفتار می‌کنند! بعد که فیلم را می‌بینیم نمی‌دانیم دقیقا این شهر کجاست و این آدم‌ها چه کسانی هستند!»
«ما نمی‌توانیم فیلم شهری به معنای واقعی کلمه بسازیم. به نظر می‌رسد که مناسبات شهر تهران را نشان می‌دهیم اما نمی‌توانیم واقعیت آدم‌ها را؛ همان‌هایی که در شهرها رفت و آمد می‌کنند، به تصویر بکشیم. مثلا وقتی قرار است از ترافیک حرف بزنیم، نمی‌توانیم ناهنجاری وسایل نقلیه را نشان دهیم و همه اینها سبب می‌شود نارسایی در بیان معضلات شهری داشته باشیم.»
مکری در گفت‌وگو با «اعتماد» برگزاری جشنواره فیلم شهر را اتفاق فرهنگی مناسبی دانست که برای پیشبرد اهداف فیلم‌های اجتماعی و شهری، مفید فایده است: «با برگزاری هر جشنواره، خود به خود با حرکت فرهنگی رو به رو هستیم و این امر می‌تواند مفید باشد. تعداد جشنواره‌هایی که در شهرهای بزرگ دنیا برگزار می‌شود کم نیست. حتی شهرهایی با جمعیت و وسعت تهران، جشنواره‌های بیشتری برگزار می‌کنند. به اعتقاد من هر چه تعداد جشنواره‌ها، با موضوعات متنوع برگزار شود به عنوان یک فعالیت فرهنگی مفید تلقی می‌شود.»
با توجه به برگزاری چند دوره از جشنواره فیلم شهر، حالا نکته مبهمی همچنان باقی است که کارگردان «ماهی و گربه» به آن اشاره کرد: «برگزاری جشنواره می‌تواند خوب باشد البته اما و اگرهایی را هم در پیش دارد. زمانی که جشنواره‌ای با موضوع تخصصی فیلم شهر برگزار می‌کنیم، نخستین سوالی که به ذهن می‌رسد این است که «آیا می‌توانیم تولیدات سینمایی ایران را به دو دسته شهری و غیر شهری تقسیم کنیم یا خیر؟» این در حالی است که بیشتر تولیدات سینمای ایران در تهران متمرکز است و تقریبا تمام فیلم‌هایی که طی یک سال در تهران تولید می‌شوند، می‌توانند در جشنواره فیلم شهر شرکت کنند. با این شرایط باید تعریف درستی در خصوص آثار جشنواره فیلم شهر ارایه شود.»
