سینمای ایران و دردی که به آن دچار است/ نگاهی به جشنواره فیلم فجر

نوید جعفری: جشنواره فیلم فجر پس از ۴۲ سال همچنان محل منازعات و اختلافات مختلف، ضعف در برنامه ریزی و مواردی اینچنینی است.

نوید جعفری

ایران آرت: جشنواره فیلم فجر پس از ۴۲ سال همچنان محل منازعات و اختلافات مختلف، ضعف در برنامه ریزی و مواردی اینچنینی است.

جشنواره ای که گویی قرار نیست از مشکلات قبلی و نظرات و پیشنهادات اهالی فن بهره ببرد و امسال هم چون سال گذشته همان مشکلات و اشتباهات را به شکلی دیگر تکرار می کند.

اگر در تمامی جشنواره های حرفهای و با سابقه جهان با اتمام هر دوره پس از آسیب شناسی مشکلات، برنامه ریزی برای سال بعد توسط شورای سیاستگذاری جشنواره آغاز میشود، جشنواره فیلم فجر همچنان در دقیقه نود در پی رفع معضلات است و کار به جایی میرسد که هیات داورانی که در سایر جشنواره ها پیش از پذیرش آثار معرفی شده است را پس از ۸ روز رونمایی و معرفی می کند.

از سوی دیگر بخش بین‌الملل که محلی برای ارتباط سینماگران مختلف از کشورهای گوناگون با آثاری متفاوت بود مشخص نیست چه سرنوشتی پیدا کرده است و اصولا آیا می توان با چند فیلم و کشور محدود مدعی بخش بین‌الملل بود؟ 

بخش های دیگر جشنواره از جمله فیلم های اول و دوم، پوستر و عکس، فیلم کوتاه و انیمیشن و حتی بازار معرفی و فروش فیلم هم در دل این نابهسامانی گم شده است.

ساده انگارانه است که تصور کنیم جشنواره فیلم فجر همچون دهه های پیشین قرار است تاثیری در اکران عمومی داشته باشد چرا که در سالهای آغازین خصوصا در دهه ۷۰ و ۸۰ اقبال در جشنواره بود که می توانست فیلمی را در اکران عمومی مورد توجه قرار دهد یا آنکه به واسطه نقد و نظرها از گردونه توجه خارج شود.

در سالهای اخیر سیاست گذاران جشنواره عملا سینما را به دوبخش تقسیم کرده اند.

فیلمهای اکران خود میلی به حضور در جشنواره ندارند و کار خودشان را می کنند و در مقابل اگر یکی دو فیلم با توجه به روحیات عمومی مخاطب هم به جشنواره راه پیدا میکند بیشتر برای خالی نبودن عریضه و رنگ و لعاب دادن به جشنواره است.

اتفاقی که امسال با دو فیلم جواد عزتی و سروش صحت افتاده و مابقی فیلمها اکثرا از تولیدات دولتی و بودجه عمومی بهره‌مند بوده اند و به همین دلیل چندان برایشان موفقیت در اکران عمومی مهم نیست.

همین سیاست کلی و نگاه دبیرخانه و دبیر جشنواره منجر شده تا خصوصا این دوره جشنواره مملو از آثاری موضوعی، سفارشی و اکثرا فاقد داستان و فیلمنامه موثر باشد.

حتی در طول جشنواره هم حضور مخاطبان ارگانی به همراه خانواده و کودکان خردسال نمودی هم از همین تفکر و نگاه غالب سیاست گذاران به جشنواره است.

این آثار تولیدی هم یا همانند نمونه های مشابهه اکرانی برای همان طیف بصورت محدود خواهند داشت و یا اینکه پس از مدتی در مناسبتی خاص از تلویزیون پخش خواهند شد.

نکته اینجاست که سازندگان این آثار خصوصا در ژانر جنگ آنچنان مبهوت امکانات و بودجه میشوند که فراموش می کنند فیلم تنها با صحنه های اکشن و جلوه های ویژه تصویری و صوتی اتفاق نمی افتد و نیازمند داستانی پرکشش در کنار عناصر هنری دیگری هم هست.

اینچنین است که فیلمها در سطح باقی میماند و به جای آنکه بتواند به عنوان یک اثر ماندگار تاریخی در ذهن مخاطب ثبت شود، به فهرست انبوهی از فیلمهای ساخته شده و فراموش شده می پیوندند

بی تردید حضور هر نوع نگاه و ژانر سینمایی، هر موضوع و گونه ای از سینمای کمدی تا آثار سینمای جنگ و دفاع مقدس، یا آثاری اجتماعی می تواند به رونق هر جشنواره منجر شود اما بررسی آثار این دوره نشان میدهد که علیرغم وجود آثاری دیگر، جشنواره تمایلی به حضور آن آثار نداشته است و گویی جشنواره فجر قرار است پس از این محل عرضه و رقابت آثار تولیدی فارابی و موسسات همسو باشد.

نکته قابل توجه اینجاست که ادامه این مسیر در نهایت به این منجر میشود که آثار مستقل قید حضور در جشنواره را بزنند و جشنواره فیلم فجر که قرار بود ویترینی از تمام تولیدات سینمای ایران باشد به جمعی محدود بدل شود.

هرچند با هر منطقی بالاخره با تغییرات کلان مجددا سیاستگذارانی از جنس سینما همانند دهه های پیشین به این وادی باز خواهند گشت و باید مجددا به اختراع هزار باره چرخ بپردازند و ناچارند بدیهیات را مجددا در جشنواره ای احیا کنند که اگر مسیر منطقی و حرفهای خود را دنبال کرده بود پس از ۴ دهه همکنون باید مهم ترین جشنواره آسیایی باشد.

مسیری که در شکل عقلانی و منطقی باید هر ساله ضعف های قبلی را برطرف و طرحی نو دراندازد به دلیل عدم حضور متخصصان و افراد صاحب نظر و شایسته هر ساله در مسیر عقبگرد قرار گرفته است و بدا به حال سینما که معلوم نیست قرار است پس از تحمل چقدر خسارت و ضرر باز به جایگاه قبلی خود بازگردد.

خلاصه تمام آنچه گفته شده و اهمیتی به آن داده نشده است را می توان در اختتامیه این مراسم دید، مراسمی خالی از حضور عوامل و چهره های حرفه ای و نام آشنا، مدیران و مسئولانی که شوآف و شعار زدگی را همانند فیلمهای منتخب خود سرلوحه کار قرارداده اند و حتی از چند کلام صحبت ساده و خواندن بدون اشتباه دعای تحویل سال که از کودکی همه آن را شنیده ایم عاجز هستند.

این خلاصه بلایی است که طی این چند سال و خصوصاً طی دو دوره برگزاری مدیران غیر شایسته بر سر جشنواره‌ای آمده که قرار بود مهمترین جشنواره سینمایی حداقل در آسیا باشد و امروز به مدد کم کاری و سیاستگذاری های غلط حتی در حد و اندازه جشنواره های فیلم کوچک شهرستان هم نیست.

امیدواریم این دوره جشنواره آخرین دوره اینگونه مدیریتی باشد که بی توجه به خواست عمومی و نظرات و پیشنهادات منتقدان، اهالی سینما و دلسوزان واقعی این عرصه، برگزار میشود و تعداد صندلی ها و آمار برایش از تاثیرگذاری سینما مهم تر است.

نوید جعفری

۲۳ بهمن ۱۴۰۲