سالانه ۴۵۰۰ فارغ التحصیل هنر و موقعیت خاص اقتصاد هنر

مهمترین مشکلی که در این سال ها هنر با آن دست و پنجه نرم می کند، چالش های اقتصادی است که در حقیقت به مشکل زیر بنایی تبدیل شده است. 

ایران آرت: الهه فیض آبادی در آفتاب نوشت: این نوشتار سعی دارد ضمن مرور شیوه ها و دستاوردهای نظری اقتصاد و کارآفرینی هنر، چگونگی ورود و نحوه تاثیر آنها را بر نظام تعاملی ساختار اجتماعی کشورمان را شناسایی کند. 

به نظر می رسد نقش تعاملی اقتصاد و کارآفرینی هنر صرفا منحصر به افزایش درآمد سرانه و انباشت سرمایه در بخش هنر نیست بلکه می تواند منشا تغییرات ساختاری در فعالیت های اقتصادی کشور باشد.

وجود سالانه ۴۵۰۰ نفر فارغ التحصیل در رشته های مختلف هنر یکی از دلایل اقتصادی مناسب برای فعالیت های مرتبط با اقتصاد هنر در ایران است.

بدین معنا که هر قدر نرخ فعالیت کارآفرینانه در هنر بالاتر باشد، میزان تولید و کیفیت زندگی اجتماعی هنرمندان بالاتر است.

اساساً رابطه ای میان نظام فرهنگ ( هنر ) و  اقتصاد در سطح کلان تابعی است از تعامل میان عوامل بیرونی از قبیل ارتباط مناسب با بازارهای جهانی، استفاده از سرمایه گذاران ریسک پذیر خارجی در اجرای پروژه های هنری و افزایش سیر مهاجرت هنرمندان به خارج از کشور و عوامل درونی که شامل تکثیر غیرقانونی آثار، ناچیز بودن سهم بخش خصوصی در سرمایه گذرای هنر می گردد.

این رابطه در سطح میانی ناظر بر تشکیل صنوف هنرمندان در حوزه های مختلف هنری و وجود نمایشگاه های دائمی برای فروش آثار هنری است که تاثیر بسزایی در موفقیت شخصی هنرمندان و انباشت مجدد سرمایه توسط آنان دارد.

اما در سطح خرد این رابطه شامل آموزش های رسمی و فرصت ورود به بازار می گردد.

_ بررسی جنبه های نظری موضوع :

در پرتو شناخت شیوه های جاری می توان  تا حدودی آینده روابط میان نظام فرهنگ  (هنر) و اقتصاد را پیش بینی کرد.

مهمترین مشکلی که در این سال ها هنر با آن دست و پنجه نرم می کند، چالش های اقتصادی است که در حقیقت به مشکل زیر بنایی تبدیل شده است. گرچه از نیمه قرن بیستم تا کنون بسیاری از دولت ها به دلیل تصمیمات درست مدیریتی بر حوزه هنر و اجرای طرح های جامع به منظور رونق بخشیدن  به اقتصاد آن موفق به کسب درآمدهای چشم گیری از فروش خدمات شاخه های مختلف هنری شده اند اما در ایران اقتصاد هنر تا رسیدن به سطح حتی معمولی فاصله زیادی دارد.

در حالی که به گفته کارشناسان اقتصادی نقش تعیین کننده اقتصاد هنر در رشد اقتصاد کلان کشور انکار ناپذیر بوده و در بحث درآمد زایی میتواند تاثیر بسزایی داشته باشد.

_ تقدس هنر و انکار اقتصاد

جامعه در مورد هنر باورهایی را درخود جای داده است، که موجب شدند تا هنر را به عنوان امری مقدس در نظر آوریم. در ایران هنر در وجه هنری آن مطرح بوده و نگاه سنتی به هنر آن را تنها درحد نیازهای معیشتی تعریف می نماید و توجهی به جنبه های اقتصادی کار هنری ندارد به همین جهت در فرهنگ ایرانی این دیدگاه که هنرمند نباید متمول بوده و نگاه اقتصادی به هنر داشته باشد به طور جدی وجود دارد. 

دلیل چنین دیدگاهی در فرهنگ ایرانی آن است که در این دیدگاه نگاه صرف اقتصادی به هنر نامطلوب شمرده می شود. بدین معنا که اقتصاد سبب می شود تا هنر از منطق خود که ناظر بر ارزش های معنوی است فاصله گیرد و به سوی ارزش های بازاری کسب سود بیشتر تمایل یابد. در واقع هنر ، نظام ارزشی بسیار گرانقدری است که اقتصاد و بازار موجب تضعیف آن می گردند.

بر اساس این تفسیر است که ضروری است هنر از اقتصادی شدن اجتناب نماید. در حالی که آنچه در جهان امروز در جریان است آن است که اغلب معاملات هنری بر اساس گرایش های معمول و پنهان بازار انجام می پذیرد. در این راستاست که ما شاهد حمایت چشمگیر شرکت های اقتصادی از هنر می باشیم که خود این امر نشانگر آن است که زمان انکار جنبه های اقتصادی هنر به پایان رسیده است.

برخی بر این باورند که نگاه صرف اقتصادی به هنر پیامدهای مطلوبی را به دنبال ندارد. نظام ارزشی هنر دوچهره و نامتقارن است. اگرچه  بازار به طور کلی متمایل  به پول و سود است اما زمانی که هنر فقط در این حوزه عمل می کند نمی تواند گرایش معنوی داشته باشد.نظام ارزشی دیگری که در هنر وجود دارد که بر فداکاری برای هنر و نکوهش پولجویی تاکید می شود. این نظام ارزشی بسیار گرانقدر است و چنین پنداشته می شود که این نظام ارزشی ، جهان را کنترل می کند با این وجود بسیاری از معاملات هنری بر اساس گرایش های معمول و پنهان بازار انجام می شود.

_ توسعه رشته اقتصاد هنر

جهان امروز، هنر را به مثابه تجارتی بزرگ می انگارد و تنها نگاهی به اشتغال زایی هنر از فرآیند تولید گرفته تا پخش، بیانگر این واقعیت است. در کشورمان ایران نمی توان قیمت کالای هنری را مانند سایر کالاها و مواد مصرفی که در بازار به فروش می رسند تعیین کرد. بنابراین لازم است توجه به موضوع اقتصاد هنر در کانون توجهات ما قرار گیرد. برای این منظور است که ما شاهد تلاش هایی از سوی برخی فعالین این حوزه هستیم تا رشته اقتصاد هنر وارد فضای دانشگاهی ایران گردد.

آنچه که تا کنون در راستای گسترش  رشته اقتصاد هنر اتفاق افتاده است این است که دانشگاه هنر اصفهان و دانشگاه بین المللی امام رضا اقدام به برگزاری دوره های آموزشی کارشناسی ارشد نموده اند. همچنین برای ارائه این دوره ها در دانشگاه تهران نیز برنامه هایی انجام شده است. باید توجه کرد در رشته اقتصاد هنر فقط هنرهای تجسمی نیست که مورد بحث و تفحص قرار گرفته اند  بلکه رشته های هنری دیگر مانند موسیقی، تئاتر و سینما نیز مورد بحث رشته اقتصاد هنر می باشند. بنابراین فعلا اولین قدم های زیر ساختی برای گسترش این رشته در مقطع دانشگاهی برداشته شده اما زمان زیادی برای رشد آن در حوزه های کاربردی لازم است.