همه چیز درباره برگزاری حراج عکس / گالری‌داران چه می‌خواهند و هنرمندان چه می‌دانند
برگزاری نخستین حراج عکس گالری مژده بهانه‌ای بود برای گفت‌وگو با گالری‌دار و کیوریتور این رویداد هنری. تبادل تجربه در این بازار نه چندان بزرگ می‌تواند راهکارهایی به هنرمندان و مجموعه‌داران جوان ارائه دهد.
ایران آرت: حراج عکس گالری مژده، رویدادی با حضور ۷۸ عکاس از چهار نسل هنرمندان کشور است که شهریورماه امسال در گالری مژده برگزار شد. مژده طباطبایی مدیر گالری مژده و بابک حقی کیوریتور این نمایشگاه با حضور در هنرآنلاین به تشریح تجربیات خود در زمینه برگزاری حراج عکس و شرایط کنونی عکاسی در ایران پرداختند.
* مژده طباطبایی: امسال وقتی قصد شرکت در آرت‌فر گرجستان را داشتیم، رئیس هیئت ژوری این آرت‌فر نسبت به آثار عکاسی ما رغبت زیادی نشان داد و پیشنهاد کرد که یک نمایشگاه عکس گروهی در گرجستان برگزار کنیم. شروع به جمع‌آوری آثار هنرمندان عکاس کردیم و آماده رفتن به آرت‌فر گرجستان شدیم که یک‌باره با نوسان نرخ دلار در ایران مواجه شدیم. متأسفانه با وجود اینکه تأییدیه ارز را از معاونت هنری و مرکز هنرهای تجسمی گرفته بودیم، بانک مرکزی به ما ارز دولتی نداد و ما از ارسال بخش بزرگی از آثار به گرجستان بازماندیم. با توجه به اینکه آثار هنرمندان را تحویل گرفته بودیم اما شرایط حضور در آرت‌فر گرجستان فراهم نشد، تصمیم گرفتم با همان شرایط یک نمایشگاه گروهی عکس در گالری مژده برگزار کنیم.
* بابک حقی: به هنرمندان جوان توضیح دادم که ما این قیمت‌ها را برای حراج گذاشته‌ایم و قیمت واقعی آثار این نیست. چون نمی‌خواستم فکر کنند ما قصد داریم قیمت اثرشان را پایین بیاوریم. عده‌ای از هنرمندان هم بودند که آثارشان در گالریها با قیمت بالایی فروخته می‌شد ولی به تناسب حراج، قیمت پایینی به ما دادند. من معتقدم فروش آثار نسبت به ماندن آنها اتفاق بهتری است. قیمت‌گذاری باید طوری باشد که مردم بتوانند اثر هنری را بخرند.
* مژده طباطبایی: هدف ما این بود که علاوه بر دیده شدن هنرمندان جوان، فرهنگ خرید اثر عکاسی را هم در جامعه جا بیندازیم. ما اصرار داشتیم که از طیف هنرمندان جوان برای ارائه قیمت‌های متعارف کمک بگیریم تا مخاطبان عام را به خرید عکس ترغیب کنیم. مخاطبان خاص ما قبلاً هم آثار عکاسی را می‌خریدند، اما آنها معمولا آثار هنرمندان شناخته شده را خریداری می‌کنند. در این نمایشگاه به مخاطبان خود یاد دادیم که اثر عکاسی دارای ادیشن است و هر عکس هم شناسنامه هنری دارد.
* مژده طباطبایی: با فروخته شدن هر عکس، آن را از روی دیوار برمی‌داشتیم و به خریدار تحویل می‌دادیم. قانون اکسپوها نیز همین‌طور است که اثر فروخته شده را بلافاصله از روی دیوار برمی‌دارند و کار دیگری را روی دیوار می‌گذارند تا سایر آثار هم شانس فروش داشته باشند. بنابراین الگوبرداری ما از اکسپوها، حراجی‌های مشابه و نمایشگاه‌های "صد اثر صد هنرمند" خانم لیلی گلستان بود. تعدادی از عکاسان، اثر همکار خودشان را خریدند. واقعاً اتفاق جذابی بود، چون هنرمندان در شاخه‌های دیگر معمولا آثار خودشان را با هم تعویض می‌کنند و پولی رد و بدل نمی‌شود.
* بابک حقی: سعی کردم از شهرهای مختلفی کار بگیرم و آثارمان فقط به شهر تهران محدود نشود. ما در این نمایشگاه از عکاسان تبریز، مشهد و اصفهان هم کار داشتیم. بعضی از هنرمندان تاکنون در تهران نمایشگاه نگذاشته بودند اما در اینستاگرام کاملاً هنرمندان شناخته شده‌ای بودند. همچنین آثار بعضی از آنها در فستیوال‌های مختلف هم مقام آورده بود.
* مژده طباطبایی: من فکر می‌کنم باید به کلکسیونرها و مخاطبان عادی فرصت داده شود تا از خرید ارزان‌قیمت آثار هنرمندان صاحب‌نام در یک مقطع زمانی محدود استفاده کنند. اشکالی که در نگاه عوام وجود دارد این است که ارزش‌ها و ویژگی‌های هنر عکاسی را نمی‌دانند. اغلب می‌گویند عکاس فقط یک دکمه را فشار داده و کار خاصی نکرده است. ما صرف‌نظر از فروش، دوست داشتیم که طیف خاصی از مخاطبان را با دنیای عکاسی آشنا کنیم.
* مژده طباطبایی: باید در زمینه رویدادهایی مانند حراج عکس کار کنیم و مثل یک پروژه به آنها نگاه کنیم. اگر بتوانیم روی این مجموعه‌ها برنامه‌ریزی کنیم حتماً جواب می‌دهند. پروژه حراج عکس قطع نشده و با کسب اجازه از هنرمندان، تمام آثار فروخته شده را در وب‌سایت قرار دادیم که شانس سفارش ادیشن‌های بعدی آثارشان وجود داشته باشد. همچنین پس از پایان حراج هم فروش‌های ما ادامه داشت و کسانی که آثار را دیده بودند باز هم از ما خرید کردند. ما تصمیم گرفتیم که این کار را ادامه دهیم و می‌توانیم حراج تابستانی عکس را هر سال در گالری "مژده" برگزار کنیم. ما الان تجربه‌های بیشتری داریم و می‌توانیم در انتخاب آثار و برگزاری نمایشگاه بهتر عمل کنیم.
* بابک حقی: خوشبختانه آثار عکاسان ما در سطح بین‌المللی دیده می‌شوند و جایزه می‌گیرند، هر چند که ممکن است در داخل کشور چندان با استقبال مواجه نشوند. حراج تابستانی عکس، جزو پروژه‌هایی بود که من آن را بدون دغدعه و با ذهن آرام کار کردم، چون از طرف گالری مژده حمایت می‌شدم و آنها کلی به من انرژی می‌دادند. من دو هفته تمام در گالری بودم و واقعاً همه کارها به شکل تعاملی پیش رفت و نتیجه خیلی خوبی داشت.
* بابک حقی: متأسفانه گالری "شماره شش" که به جوان‌های عکاس بها می‌داد، تعطیل شد و در حال حاضر کمبود گالری‌های تخصصی عکس حس می‌شود. اندک گالری‌هایی که هستند هم حق دارند که چندان به جوان‌ها بها ندهند چون فقط می‌توانند یک عده محدود را حمایت کنند و فقط می‌توانند آثار محدودی از عکاس‌ها را به آرت‌فرها و اکسپوها ببرند. به هر حال این کار هزینه زیادی می‌خواهد و گالریها نمی‌توانند به هنرمندان بیشتری بها بدهند. در تهران گالری‌های مختلفی کار می‌کنند ولی هر کدام خط فکری و سلیقه جداگانه دارند. به همین خاطر گالری‌دارها نمی‌توانند هر اثر و دیدگاهی را در گالری خود نشان بدهند چون مخاطبش را ندارند.
* بابک حقی: لزوماً قرار نیست آثار هر عکاسی روی دیوار گالریها قرار بگیرد. نه اینکه عکس آنها بد باشد ولی هر عکسی قابلیت روی دیوار گالری رفتن را ندارد و بعضی عکس‌ها صرفاً برای مجله و روزنامه‌ها مناسب است. گالری‌هایی هم هستند که بیشتر به دید مفهومی اهمیت می‌دهند و هنرمندانی را در این سبک جذب می‌کنند. بعضی از گالریها به زیبایی‌های بصری و قابل فروش بودن اثر توجه می‌کنند. یک سری هم عکاس‌های مستندنگار را حمایت می‌کنند. من به هنرمندان جوان توصیه می‌کنم که در هر صورت ناامید نشوند و به هر حال کارهای خوب دیده خواهند شد.
* مژده طباطبایی: هر هفته چند نفر مجموعه عکس‌های خودشان را برای ما می‌فرستند. اغلب کارها متفاوت و خلاقانه نیستند و به نظرم خیلی از این هنرمندان فکر خاصی برای عکاسی ندارند. آنها معمولا با یک ذهن آشفته و تعداد زیادی تصویر بی‌ارتباط با یکدیگر، به گالریها مراجعه کرده و می‌خواهند از میان تعداد زیاد و متنوع عکس‌های‌شان یک حادثه بسازند. من فکر می‌کنم عکاسان پیش از مراجعه به گالریها باید عکس‌های خودشان را به اساتید نشان بدهند، آثار خودشان را فیلتر کنند و در نهایت مجموعه‌ای بسازند و برای آنها عنوان و استیتمنت بنویسند تا خط و ربط آثار مشخص شود.
* مژده طباطبایی: بعضی جوانان هنوز در فضای حرفه‌ای قرار نگرفته‌اند. عمدتاً کتاب نمی‌خوانند، فیلم نمی‌بینند و به نمایشگاه‌های عکاسی هم سر نمی‌زنند که با شرایط روز آشنا شوند. به همین دلیل یک گالری تخصصی عکاسی، وقت خودش را برای این افراد تلف نمی‌کند. بسیاری از هنرمندان جوان آثاری با رویکردهای مختلف را به گالری می‌فرستند تا ببینند گالری‌دار از کدام نوع آثار خوشش می‌آید تا بر اساس آن کار کنند. گاهی CD آثاری که برای من می‌فرستند آنقدر متنوع است که به نظر می‌رسد کارها مربوط به یک نمایشگاه گروهی است.
* مژده طباطبایی: بارها در جلسات اولی که با هنرمندان داشته‌ام به آنها گفته‌ام که عکس‌های‌تان را تفکیک کرده و در فایل‌های مختلف و مشخص قرار دهید. عکاس‌های حرفه‌ای که ما راجع به آنها حرف می‌زنیم، عموماً برای آثارشان برنامه و هدف دارند و می‌دانند کارهای‌شان چه تعداد است و امسال قرار است چه‌کار کنند، اما عکاس‌های تازه‌کار چنین برنامه‌ای را ندارند و به همین خاطر ما را هم سردرگم می‌کنند.
* بابک حقی: در این حراج بیشترین استقبال از دیدهای هنری خلاقانه و عکاسی‌های صحنه‌آرایی شده بود. مخاطبان بیشتر دنبال خلاقیت و زیبایی‌شناسی بصری هستند و انتظار دارند عکاس یک اتفاق را شکل داده باشد.
* مژده طباطبایی: جایگاه ما با وجود پیشکسوت‌هایی مثل شیرین نشاط و بقیه عکاسانی که در عرصه بین‌المللی کار می‌کنند، جایگاه خوبی است. جالب است بدانید که ما وقتی برای اکسپو گرجستان عکس فرستادیم، آنها برای ما یک لیست فرستادند و اعلام کردند که از کدام عکاسان ایرانی کار می‌خواهند. این مسئله جایگاه عکاسی ما را در سطح بین‌الملل نشان می‌دهد. صرف‌نظر از عباس کیارستمی که یک چهره جهانی است، آنها در مورد بسیاری از عکاسان ایرانی اطلاعات خوبی داشتند و حتی می‌دانستند که کدام آثار ایرانی برنده فستیوال‌های بین‌المللی شده‌اند. این نشان می‌دهد که عکاسان ایرانی حداقل در یکی دو دهه اخیر در سطح بین‌المللی جوایز مختلفی برده‌اند و یا در فروش آثار در حراجی‌ها رکورددار هستند.
* مژده طباطبایی: معرفی کردن عکاسی در جامعه بین‌المللی و حراجی‌ها کار مشکلی است. من فکر می‌کنم نباید سلیقه‌ای به قضیه نگاه کرد و باید به مارکت و بازخورد اثر هم توجه داشت. بخش انتخاب آثار خیلی مهم است و چیزی که در تهران جواب می‌گیرد لزوماً نمی‌تواند در حراج لندن هم جواب بگیرید. به همین دلیل من و همکارانم باید بیشتر روی پروژه‌های عکاسی در ایران کار کنیم. واقعاً کار پر زحمتی است چون دقت بالایی می‌خواهد و باید توجه داشت که پروژه‌ها را چطور تعریف کنیم، پروپوزال‌ها و استیتمنت‌ها چگونه باشد و مجموعه‌ها را چطور ارائه بدهیم.
