کلمه ای که روی اعصاب هنرمندان است

حسین هاشم پور

ایران آرت :حسین هاشم پور: چند روز پیش، وزیر فرهنگ به حساسیت هنرمندان به کلمه ارشاد پاسخ داد که بازتاب مثبت بسیاری به همراه داشت؛

در گفتگوی آقایان عباس صالحی و حسین علیزاده که به رسم این روزگاران از دریچه رسانه انجام پذیرفت، استاد موسیقی گلایه کرده بود :"وزارت ارشاد اساسا اسمش غلط است؛ چون این‌جوری که معلوم است هنرمندان اشتباهی می‌کنند که باید ارشاد شوند! یعنی وزارتخانه‌ای ذاتا هنرمندان را گناهکار می‌داند و قرار است ارشادشان کند." 

و وزیر فرهنگ توئیت کرد:"وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را به واژه ارشاد تقلیل نمی‌دهیم." 

یک:

در این سال ها در فضای عمومی و حتی رسانه ای نام این وزارتخانه به وزارت ارشاد مصطلح شده است و حتی چنان القا می شد که پسوند ارشاد، جزو ماهیت وجودی این دستگاه اجرایی ست؛

اکنون پاسخ وزیر فرهنگ می گوید پسوند ارشاد یک تابوی غیر قابل گفتگو نیست؛ و هنرمندان می توانند درباره جایگزینی نام هنر، چانه زنی کنند؛

کمااینکه 24 مرداد ماه در همین ستون، بدو ورود آقای عباس صالحی، در ذیل تیتر" چرا وزرای فرهنگ دو دوره ای نمی شوند؟" ، نوشتم:" گلایه ها نسبت به ناکارآمدی سیستماتیک وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی،

کار را به جایی رسانده مبحث تغییر نام این وزارتخانه به " وزارت فرهنگ و هنر" بر سر زبان ها افتد؛ تغییر نامی که تغییر مسئولیت و ماموریت را در پی داشته باشد؛

گویا ناصر میناچی، نخستین وزیر این وزارتخانه پس از انقلاب با تغییر نام وزارت "تبلیغات و جهانگردی" به وزارت "ارشاد ملی" سنگ بنای این نام تازه را گذاشت؛ میناچی که عضو هیات امنای حسینیه ارشاد بود ، برای ماندگاری واژه "ارشاد" این ایده را به شورای انقلاب برد و مورد استقبال قرار گرفت.  بعدتر اما "ارشاد ملی" با هدف جلب اعتماد حاکمیت به "ارشاد اسلامی" تغییر یافت. اکنون جامعه هنری معتقد است به حتم آن اعتمادها جلب شده است."

دو:

"بیشتر فرهنگ کمتر ارشاد" ،تیتر این ستون در چهارم آبان سال گذشته بود:"... در سایه پسوند " ارشاد اسلامی" قرار است این وزارتخانه اهالی فرهنگ و هنر را ارشاد کند یا اینکه اهالی فرهنگ و هنر، جامعه را هدایت کنند؟ به گمانم حق با تئوریسین هایی ست که معتقدند تعاریف از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بر مبنای دهه شصت است و با تغییر زمانه و نظر داشت مولفه های امروز باید کرانه های عمیق تری را هدف گذاری کرد. اگر در بدو انقلاب، برای اطمینان بخشی به جامعه تغییر نام وزارت فرهنگ و هنر ضروری بود، اکنون در دهه چهارم و خدمات شایان توجه هنرمندان به آرمان های انقلاب وقت آن است زاویه نگاه به امورات آنها حرفه ای شود... "

سه: "فرهنگ یا ارشاد مسئله این است" نهم آذر ماه سال گذشته تیتر این ستون بود و جان کلامش این بود:" 

چهار دهه است وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از دو سوی مختلف مورد نقد جدی ست:عده ای که به قید "فرهنگ" آن چشم دارند آن را در اعمال حقوق جامعه فرهنگ و هنر به عنوان زیر مجموعه حقوق شهروندی, ناکارآمد خوانده و از رفتار یکی به نعل یکی به میخ مدیران آن در سراسر چهار دهه گذشته به ستوه آمده اند، اگر وزارت فرهنگ، شجاعت نظرسنجی در میان هنرمندان و نویسندگان بیابد و از آنها بپرسد از تلاش 38 ساله این وزارتخانه راضی هستند یا خیر، به حتم با آماری خیره کننده مواجه خواهد شد که از دلسردی و ناامیدی شان حکایت دارد.

جالب که دسته دومی که به قید "ارشاد" نظر دارند هم ناراضی اند و نظارت این وزارت در آفرینش های هنری را ناکافی و آن را توام با تساهل و تسامح می دانند، جالب اینجاست که این زاویه نگاه حتی وزارت ارشاد دولت نهم که وزیرش از مشرب فکری خاصی از فرهنگ تبعیت می کند را هم در انجام رفتار نظارتی ناموفق قلمداد می کند و می گوید هنر مافیاهایی دارد که حتی وزیری که مستقیم از کیهان آمد را شست و با خود برد!"

چهار:

گذشته از کلمه ارشاد، گمانه زنی های دیگرتری هم در جامعه هنری زمزمه می شود:"کوچک شدن و بسیار کوچک شدن وزارت فرهنگ"؛ اهالی فرهنگ و هنر بیش از کارشناسان وزارت فرهنگ خط قرمزها و باید ها و نباید ها را می شناسند، و این در حالی ست که بودجه ناچیز این وزارت به جای تامین زیرساخت های مبرم نظیر ساخت سالن های تخصصی، صرف حقوق کارمندان می شود. الگوهای جهانی از کوچک شدن نقش دولت در عرصه فرهنگ و هنر و حضور پررنگ اصناف هنری می گویند، آنها هستند که موازنه مورد نظر حاکمیت را برقرار می کنند و سالیان درازی ست این بار را از دوش دولت برداشته اند. 

پنج:

دو سال پیش وقتی" گشت ارشاد" حضوری پررنگ بر سر چهارراهها داشت، اساتید هنر تماس می گرفتند که چرا برای تغییر نام وزارت ارشاد کسی آستین همت بالا نمی زند؟ حالا احتمالا آنها دل خوش شده اند شاید اتفاقاتی در راه است.