یکشنبه‌های ایران‌آرت با تئاتر و مینا صفار [یک]
چهل‌وسه‌سال از اجرای «ایولف کوچولوی» اُوانسیان گذشت؛ حالا آن‌ها چه می‌کنند؟
اگر بخواهیم پس از 43 سال که از اجرای این نمایش می‌گذرد بفهمیم عوامل این تئاتر، اکنون چه می‌کنند، به نتایج جالب توجهی می‌رسیم
ایران‌آرت، مینا صفار: نمایشنامه «ایولف کوچولو» به‌نویسندگی هنریک ایبسن؛ شاعر و درام‌نویس بزرگ نروژی است که با ترجمه مشترک آربی اُوانسیان و مهین تجدد و به طراحی و کارگردانی آربی اُوانسیان؛ سال 1353 اجرا شد. در این نمایش که در سالن اصلی مجموعه تئاتر شهر اجرا می‌شد بازیگرانی همچون سوسن تسلیمی، امیر توکلی، سیاوش تهمورث، فریده سپاه‌منصور و علیرضا مجلل ایفای نقش می‌کردند.
اگر بخواهیم پس از 43 سال که از اجرای این نمایش می‌گذرد بفهمیم عوامل این تئاتر، اکنون چه می‌کنند، به نتایج جالب توجهی می‌رسیم:
آربی اُوانسیان؛ پاریس ـ تهران
آربی اوانسیان کار حرفه‌ای در حیطه نمایش را از سال 1346 شمسی آغاز کرد و تا سال 1357، بالغ بر 20 تئاتر همچون «کالیگولا»، «خلوت خفتگان»، «خواهر من باغی است با حصار»، «بانو با سگ ملوس»، «باغ آلبالو» و دیگر آثار مهم و اثرگذار را در ایران روی صحنه برد. اوانسیان در دی‌ماه 1357 با دعوت رسمی از سوی بنیاد گوته به عنوان مهمان دولت آلمان، به منظور بازدید، ارتباط تنگاتنگ و نزدیکی‌های بیش‌تر و هم‌چنین همکاری با تئاترهای اشتوتگارت، برلین و مونیخ، عازم آلمان غربی شد و سپس به قصد کارگردانی نمایش «بانو با سگ ملوسش» در جشنواره پاییزی پاریس به فرانسه رفت اما این سفر او به فرانسه بسیار طولانی‌تر شد و او در همان شهر یعنی پاریس اقامت گزید و تا امروز نیز در همین شهر سکونت داشته است. سال گذشته فیلمی از یکی از تئاترهای آربی آوانسیان به صورت فیلم‌تئاتر در کلیسای ارامنه پخش شد که مورد استقبال مخاطبان قرار گرفت.
به‌گواه همکاران نزدیک او، یکی از خاطره‌انگیزترین و به‌یادماندنی‌ترین نمایش‌های اوانسیان «باغ آلبالو» به نویسندگی آنتوان چخوف است چرا که علاوه بر خصوصیت‌های اجرایی این اثر، مجموعه تئاتر شهر هم در همین روز یعنی شنبه هفتم بهمن‌ماه ۱۳۵۱ با اجرای «باغ‌آلبالو» به‌کارگردانی اوانسیان و با بازی داریوش فرهنگ، سوسن تسلیمی، مهدی هاشمی، فهیمه راستکار و پرویز پورحسینی افتتاح شد.
اوانسیان چندی پیش یعنی به طور دقیق در سال 93 شمسی برای شرکت در مراسم رونمایی کتاب «تئاتر و سینمای آربی اُوانسیان» به ایران آمد اما دوباره به فرانسه بازگشت. او هنوز در این کشور فعالیت‌های تئاتری خود را تداوم می‌بخشد.
سوسن تسلیمی؛ خانم وزیر در سایه
سوسن تسلیمی کار حرفه‌ای خود در زمینه تئاتر را از سال ۱۳۵۰ شمسی آغاز می‌کند و در تئاترهای بسیار تاثیرگذاری مثل «مرگ یزدگرد»، «رایش سوم»، «دایره گچی قفقازی» و... به عنوان بازیگر حضور می‌یابد اما سال ۱۳۶۶ شمسی به کشور سوئد مهاجرت می‌کند و ترجیح می‌دهد در این کشور به فعالیت خود در حوزه‌های سینما و تئاتر ادامه دهد. تسلیمی در این کشور اسکاندیناوی، نمایش‌هایی همچون «هملت»، «سفر شگفت‌انگیز نیلس هولگرسون» و بسیاری آثار دیگر را روی صحنه می‌برد و مورد تقدیر قرار می‌گیرد. او حتی چند بار تا نشستن بر صندلی وزارت فرهنگ سوئد پیش رفته است.
سیاوش تهمورث؛ نمایشنامه‌خوان نیاوران
با وجود آن‌که سیاوش تهمورث از پیشکسوتان تئاتر ایران در زمینه بازیگری و کارگردانی تئاتر است اما مدت‌هاست در زمینه تئاتر کم‌کار شده و بیش‌تر در سینما و تلویزیون بازی می‌کند. از آخرین فعالیت‌های تئاتری او می‌توان به اجراخوانی نمایشنامه «آژی‌دهاک» در تالار رودکی در سال 93 و «هیچ در هیچ» که امسال در تالار قشقایی اجرا شد، اشاره کرد. در مورد «آژی‌دهاک»، تهمورث به عنوان نقش‌خوان و کارگردان دو شب در آذرماه 93 این اثر را اجراخوانی کرد اما «هیچ در هیچ» که بر اساس بداهه‌گویی بود، کمی بیش‌تر روی صحنه باقی ماند؛ این نمایش، به مدت یک هفته و با بازی اصغر همت، عزت‌الله مهرآوران، محمد حاتمی، شهره سلطانی، مینا عبدی و خود سیاوش تهمورث اجرا شد تا ما باز هم برای مراجعه به آخرین کارگردانی او به صورت جدی به سال ۹۰ شمسی و کارگردانی نمایش «بعضی وقت‌ها خوبه آدم چشم‌هاشو ببنده» به نویسندگی آرش عباسی و بازی سیامک صفری، شهره سلطانی، رحیم نوروزی، نسیم ادبی، نیما رئیسی و آناهیتا همتی، رجوع کنیم؛ نمایشی که در سالن اصلی مجموعه تئاتر شهر اجرا شده بود.
البته سیاوش طهمورث از هشتم آبان‌ماه سال گذشته نخستین دوره نمایشنامه‌خوانی موضوعی را در فرهنگسرای نیاوران آغاز کرده و عمده زمان خود را روی این موضوع صرف می‌کند. این برنامه‌ها با نظارت او برگزار می‌شوند.
فریده سپاه‌منصور؛ بازمانده باشکوه کارگاه نمایش
فریده سپاه‌منصور بازی در تئاتر ایران را سال46 شروع کرد و در سال 51 شمسی به «کارگاه نمایش» معروف آن زمان پیوست اما اوج فعالیت‌های نمایشی سپاه‌منصور تا سال 61 ادامه یافت و بعد از این سال بود که عمده توجهش را بر فعالیت در سینما و تلویزیون متمرکز کرد و در تئاتر کم‌رنگ‌تر شد. آخرین فعالیت تولیدی او در تئاتر به شهریورماه 94 و اجرای نمایش «پپرونی برای دیکتاتور» بر می‌گردد که تصویر و صدای او در سالن پخش شد. اما در سال 95 در نمایش «همسایه آقا» به‌کارگردانی حسین کیانی و در «ترن» به‌کارگردانی حمیدرضا آذرنگ هم ایفای نقش کرده بود. البته نمایش «همسایه آقا» بازتولید بود و حسین کیانی سال 85 این اثر را به‌مدت 17 شب اجرا کرده بود و سپاه‌منصور با نقش قبلی خود روی صحنه رفته بود اما او در «ترن» نوشته حمیدرضا آذرنگ و با کارگردانی نیما دهقان که چند سال پیش اجرا می‌شد، حضور نداشت.
سپاه‌منصور درباره کم‌کاری نسبی‌اش در حوزه تئاتر می‌گوید: «این روزها جایی برای ما در تئاتر نیست. نمایشنامه‌هایی که اجرا می‌شوند، نقشی برای سن و سال ما ندارند. در حالی که در نمایشنامه‌های خارجی اغلب نقش‌هایی متناسب ما هست، گاهی حتی نقش اصلی نمایش‌ها، کاراکتری هم‌سن ماست اما در تئاتر جوان‌های امروز، ما دیگر نقش کلیدی و مهمی نداریم».
علیرضا مجلل؛ نسخه سوئدیِ لیرشاه
علیرضا مجلل، فعالیت تئاتری‌اش را از سال 1343 شمسی یعنی در سن 16سالگی شروع کرد. او در نمایش‌هایی همچون «کالیگولا»، «انسان، حیوان، تقوا»، «ترس و نکبت رایش سوم» و... بازی کرد اما مجلل نیز در سال 1366 به کشور سوئد مهاجرت کرد و همچنان در این کشور زندگی می‌کند اما او نیز در غربت تئاتر و سینما را رها نکرده است و همچنان با جدیت به اجرای نمایش‌های مختلف به‌زبان سوئدی می‌پردازد. البته مجلل نیز تیرماه امسال سفری به ایران داشت. یکی از آخرین نمایش‌های مجلل در مقام بازیگر، حضور در «لیر شاه» اثر شکسپیر بود که در تئاتر شهر اوپسالا یکی از سه نقش اصلی را به زبان سوئدی اجرا کرد.
نمایش «ایولف کوچولو»
سال اجرا: 1353
نویسنده: هنریک ایبسن/ مترجم: آربی اُوانسیان و مهین تجدد. کارگردان: آربی اُوانسیان/ بازیگران: سوسن تسلیمی، امیر توکلی، سیاوش تهمورث، فریده سپاه‌منصور و علیرضا مجلل
*********
مینا صفار، روزنامه‌نگار است. او اغلب درباره تئاتر می‌نویسد. برای ایران‌آرت هم قرار است یک‌شنبه‌ها از برخی نمایش‌های خاطره‌انگیز بنویسد
