روایت ناگفته تهمینه در شاهنامه/ نقالی بهاره جهاندوست
بهاره جهاندوست از نقالی روایت تهمینه در شاهنامه خبر داد.
ایران آرت: مجلس نقالی "تهمینه" به کارگردانی بهاره جهاندوست با نقالی تعدادی از کودکان و نوجوان نقال از اول آذر ماه ساعت 18 در زورخانه باغ موزه قصر اجرا می‌شود. نقالان این اثر نمایشی بهاره جهاندوست، ویانا پرویزیان، آوا فیاضی، ترنم جاهد و ستاره علیزادگان هستند.
این اثر روایتی از داستان ناگفته تهمینه در شاهنامه فردوسی است که برای نخستین بار به شکل نمایش و موسیقی در گود زورخانه اجرا می‌شود. مجلس نقالی "تهمینه" که بر اساس طومار مرشد ترابی و "سهراب کشیِ" بهرام بیضایی است تلفیقی از هنر نمایش، نقالی، موسیقی و ورزش پهلوانی است.
بهاره جهاندوست که از شاگردان مرشد ولی‌اله ترابی است در این باره به هنرآنلاین گفت: من از 14 سالگی تحت نظارت مرحوم مرشد ولی‌اله ترابی نقالی می‌کنم و این بزرگترین افتخار زندگی من است که روزگار به شکلی چرخید که این امکان را داشته باشم تا نقل ایشان را از نزدیک ببینم و از مرشد ترابی یاد بگیرم.
وی در ادامه اضافه کرد: در چند سال گذشته سعی کردم گروهی را پایه‌گذاری کنم که اساس آن بر پایه تئاتر ایرانی به ویژه نقالی باشد. نمایش اول گروه "سهراب کشی" بود ولی شاید تنها تفاوت آن با نقل معمولی این بود که ما به صورت گروهی نقل می‌گفتیم و کمی فضا نمایشی‌تر بود. سال گذشته نمایشی را با نام "منیژه" روی صحنه آوردم که روایت داستان "بیژن و منیژه" با محوریت شخصیت منیژه‌ای بود که صدایش شنیده می‌شد. خوشبختانه این نمایش بسیار مورد استقبال قرار گرفت و برای من تلنگری شد به قصه‌هایی که زنان در آن نقش دارند اما به دلیل ساختار حماسی کتاب شاهنامه به آن اشاره زیادی نشده است تا بتواند جذاب باشد.
این نقال زن با اشاره به اینکه قصه "سهراب کشی" را بسیار دوست دارم و تلخ بودنش به جانم می‌نشیند، عنوان کرد: داستان‌های شاهنامه همیشه اولین گزینه من است. در نظر داشتم برای این نمایش متنی را بنویسم اما دیدم که بهترین متن توسط استاد بیضایی با قلم جادوئی‌اش نوشته شده است. به واسطه کمک آقای محمد رحمانیان و خانم مژده شمسایی توانستم از آقای بیضایی اجازه گرفته تا بخش‌هایی از متن‌شان را استفاده کنم.
جهاندوست درباره انتخاب این اثر و اجرای آن در گود زورخانه باغ موزه قصر خاطرنشان کرد: اتفاقی که در این نمایش می‌افتد این است که ما نقل سهراب کشی را می‌شنویم و در کنارش حرف‌ها و مویه‌های تهمینه را بر این داستان خواهیم شنید. در واقع هیچ زنی طرفدار جنگ نیست و این زن نیز مانند دیگر زنان تنها دلش می‌خواست که خانواده داشته باشد، فرزند و مردی که بالای سرش باشند که متاسفانه هیچ‌کدام سهمش نمی‌شوند. بر این اساس سراغ این قصه رفتم و پس از آن به دلیل اینکه فضا اثر پهلوانی است به دنبال موقعیت و لوکیشن ویژه‌تری برای اجرا بودم تا یک تماشاخانه معمولی.
وی در ادامه صحبت‌هایش اضافه کرد: پیشتر تلاش کرده بودم در چنین لوکیشینی اجرا داشته باشم اما از آنجا که زنان اجازه ندارند به جز در مورد آئین‌های خاصی در گود زورخانه نقالی کنند ناامید شده بودم اما حتی این موضوع نیز دستمایه کار من شد که تهمینه‌ها جایی در دنیای مردانه و پهلوانی ندارند. البته نه به نشانه گلایه از دنیای مردانه بلکه به این نشانه که اگر زنان و مردان کنار هم باشیم و این تفکیک جنسیتی را اهمیت ندهیم، شاید این دنیا جای بهتری برای زندگی باشد.
این مدرس شاهنامه همچنین تصریح کرد: به دلیل مطالعاتی که چند وقت گذشته داشتم و علاقه‌ای که به حوزه روانشناسی و روانشناسی کودک پیدا کردم خیلی مواقع می‌بینم که پدر و مادرها بدون آنکه بخواهند، به بچه‌هایشان سختی‌هایی می‌گیرند و بی‌اطلاع هستند که چه اتفاقاتی در آینده برای‌شان رخ خواهد داد. خبر نداریم که با ایده‌آل‌گرایی و کمال‌گرایی‌های‌مان چه هراس و اضطرابی در دل بچه‌ها می‌اندازیم. این موضوع را با سال‌های پیش که پهلوانی پسر خود را کشته بود قیاس کردم. فرزندکشی بدون آنکه بخواهیم این روزها در حال اتفاق است و این نیز دستمایه دیگری از این نمایش بود و پیامی که پیش از نقل خودم برای تماشاگران دارم این است که پدر و مادرها به تیغ خویش راه زندگی بر فرزندان‌شان نبندند و همه اینها نمایش "تهمینه" شد.
وی درباره استفاده از موسیقی و عناصر دیگر تئاتر ایرانی در این نمایش عنوان کرد: اساس نمایش از دوران گذشته و زمان یونان و روم بر این بوده است که با موسیقی آغاز شده، همخوان‌ها، حرکت و رقص داشتند و همه اینها کنار هم نمایش را شکل می‌داد. در حقیقت من سعی کردم از همه این عناصر استفاده کرده و بهره‌وری کنم. اساس نمایش ایرانی انواع مختلفی از جمله آئین‌های زورخانه‌ای دارد و از آنجا که ما در لوکیشن زورخانه بودیم این آئین خیلی جذاب‌تر به نظر می‌رسید. آوای موسیقی همیشه دوست داشتنی است و ما سعی کردیم با استفاده از این تغییر فضاها، کاری کنیم تا مخاطب از یک ساعت نقالی لذت ببرد.
بهاره جهاندوست در خصوص استفاده از نقالان کودک در این اثر متذکر شد: از آنجا که به شغل معلمی علاقمندم و در تلویزیون برای کودک و نوجوان اجرا می‌کردم، بچه‌ها را خیلی دوست دارم. چند سالی است که تدریس شاهنامه و نقالی به بچه‌ها را آغاز کرده‌ام و به تدریج متوجه این شدم که شاگرادان خوبی دارم و اجرای آنها در مکان‌های مختلف افتخار آفرین است. هر کدام از این بچه‌ها دارای رتبه‌هایی در جشنواره‌ها، مسابقات دانش آموزی و اجراهای بین‌المللی هستند. این نخستین بار بود که همه آنها را کنار هم برای نقالی جمع کردم. البته پیش از این تجربه نقالی و شاهنامه‌خوانی گروهی داشتم. آنها هر کدام تک تک نقل‌هایی را بلد هستند اما اینکه کنار هم باشند و موقعیت متفاوتی را تجربه کنند در ابتدا باعث نگرانی من شد اما خوشبختانه از پس آن برآمدند و من بیش از اینکه از کارگردانی کار خوشحال باشم بابت معلمی این بچه‌ها خرسندم و این موضوع حس خوبی را به من می‌دهد.
کارگردان نمایش "بیژن و منیژه" با بیان اینکه درکی که اکنون از فضای نقالی به وجود آمده نسبت به گذشته بهتر شده است، خاطرنشان کرد: خوشبختانه در 4- 5 سال گذشته توجه به نقالی به عنوان یک نوع از نمایش ایرانی بسیار بیشتر شده و زنان نقال نیز حضور پر رنگی دارند. همچنین صدا و سیما کمی به سمت و سوی استفاده از نقالی پیش رفته است.
وی در پایان صحبت‌هایش درباره میزان استقبال از نمایش‌های ایرانی به هنرآنلاین گفت: اگر از نمایش ایرانی استقبال نمی‌شود، شاید دلیل آن این است که ما در این عرصه خوب کار نکرده‌ایم. این نوع نمایش چنان شکل جذابی دارد که زمانی‌که در اجراهای خارج از ایران بامخاطب غیر ایرانی مواجه می‌شویم، می‌بینیم که چقدر آنها از دیدن این نمایش به وجد می‌آیند و این مسئله نشان می‌دهد شاید ما خوب کار نکرده‌ایم و تعریف و درک درستی از نمایش ایرانی به تماشاگر نداده‌ایم. وقتی استقبال از حوزه نقالی را می‌بینم بیشتر به سمتِ منِ نقال تلنگر می‌زند تا تلاش کرده و اعتمادسازی کنم که مخاطب با اشتیاق برای تماشای نقالی دیگری برود.
دیگر عوامل این اثر نمایشی عبارتند از: مرشد زورخانه: محمدرضا معجونی، موسیقی: فهیمه عظیمی، ورزشکار نونهال: طاها آزادی، دستیار کارگردان: زهرا احمدلو، مسئول روابط عمومی و رسانه: مهدی خسروی، طراح گرافیک: باران صدیقیان و عکاس مهدی منادی و پاریس محسنی.
علاقمندان به منظور تهیه بلیت این نمایش که تا 10 آذر ماه اجرا می‌شود این امکان را دارند تا به سایت تیوال مراجعه کنند.
