چهار قاعده شاعرانه فلسفه کانت از نگاه دلوز
دلوز بر خلاف گروهی از کانت پژوهان و حتی لیوتار و دریدا که نقد سوم را نوعی انحراف او از دو نقد اول می دانند، این نقد را اوج خلاقیت کانت و نیز بنیان فلسفه کانت و حتی بنیان رومانتیسم می داند.
ایران‌آرت: ظاهرا تب دلوز در میان فلسفه دوستان ایرانی همچنان فراگیر است . اخیرا درسگفتارهای این اندیشمند معاصر فرانسوی درباره امانوئل کانت نیز توسط اصغر واعظی عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی به فارسی ترجمه شده است.
مترجم این درسگفتار از زبان فرانسوی به زبان انگلیسی ملیسا مک ماهون بوده است. او خود از دلوزپژوهان نامی و مترجمی حرفه ای است که رساله دکترای خود را با عنوان "دلوز و فلسفه انتقادی کانت" در دانشگاه سیدنی نوشته است.
مک ماهون علاوه بر ترجمه درسگفتارهای دلوز درباره، کانت، مقالاتی همچون "میل و لذت" اثر دلوز را نیز به انگلیسی برگردانده است. مداخل "تفاوت" و "تکرار" در کتاب "ژیل دلوز، مفاهیم کلیدی" به ویراستاری چارلز استیوال نیز نوشته مک ماهون است . بخش "کانت" در کتاب "خط فکری دلوز" به ویراستاری گرام جونز و جان روفه نیز به قلم مک ماهون است . اصغر واعظی معتقد است که ترجمه ملیسا مک ماهون از درسگفتار دلوز نه تنها حامل امانت داری کامل و مطمئن است ، بلکه حاوی لحنی گرم و صمیمی – آنچنان که لازمه درسگفتار است- می باشد و از این حیث تفاوت آشکار با لحن رسمی متون کتبی دارد . لازم به ذکر است که از حیث همین دو خصیصه سرلوحه کار مترجم فارسی نیز بوده است.
اما کتابی که "انسان و زمان آگاهی مدرن" نام گرفته است چگونه تدوین و تصنیف شده است؟ واقعیت این است که ژیل لوز کتاب خود درباره کانت را در سومین اثر او درباره فیلسوفان محسوب می شود ، سال 1963 منتشر کرد. او در این کتاب موجز ولی بسیار پرمایه بر آن است تا با تکیه بر ماهیت خلاق نقد قوه حکم، ضمن تبیین رابطه آزاد قوا در هر سه نقد گذار از فلسفه نظری به فلسفه عملی را ممکن و شکاف میان دو نقد اول را پر کند. دلوز بر خلاف گروهی از کانت پژوهان و حتی لیوتار و دریدا که نقد سوم را نوعی انحراف او از دو نقد اول می دانند، این نقد را اوج خلاقیت کانت و نیز بنیان فلسفه کانت و حتی بنیان رومانتیسم می داند.
از ویژگی های برجسته این کتاب، مقدمه تحسین برانگیزش است که در آن کل فلسفه کانت را در چهار قاعده شاعرانه خلاصه کرده است . "زمان از اولا در رفته است " . "من دیگری است" ، "ذخیره آن چیزی است که قانون می گوید" و "کاربرد نامنظم و آزاده همه قوا".
دلوز 15 سال بعد، یعنی سال 1978، با ارائه چهاردرسگفتار در دانشگاه و نسان بار دیگر به کانت باز می گردد و این بار باهدف تشریح قواعدی که در مقدمه کتاب خود اشاره ای گذرا به آن داشته بود. در این درسگفتار به وضوح می توان اهمیت زمان در فلسفه کانت ، جدا شدن من محض از من تجربی توسط خط زمان، تفاوت میان نظم مفهومی و نظم شهودی یا نظم مکانی-زمانی و همچنین فعال و خود آئین بودن قوه شناخت را مشاهده کرد. مسائلی که دلوز نیز برای آن ها اهمیت ویژه ای قائل است و بر این اساس می توان دلوز را به اصطلاح پست مدرن را فیلسوف پساکانتی نامید.
سیاوش مهران این یادداشت را در مجله صدا منتشر کرده است.
