ربط دوسالانه مجسمه‌سازی به داریوش شایگان چیست؟/ کوروش گلناری از دوسالانه هفتم می‌گوید
هفتمین دوسالانه مجسمه‌سازی پس از دو دوره تعطیلی برگزار می‌شود.
ایران آرت: هفتمین دوسالانه ملی مجسمه‌سازی معاصر تهران از 14 شهریورماه تا 30 مهرماه 1396 در موزه هنرهای معاصر تهران برگزار می‌شود. ششمین دوره این دوسالانه در سال 1390 برگزار شده بود و هفتمین دوره نیز می‌بایست سال 1392 برگزار می‌شد، ولی این اتفاق نیفتاد تا امسال که بالاخره هفتمین دوسالانه مجسمه‌سازی برگزار می‌شود. علاقه‌مندان تا تاریخ 25 خرداد فرصت داشتند آثار خود را به این دوسالانه ارسال کنند. طبق گفته مرکز روابط عمومی اداره کل هنرهای تجسمی، 356 اثر از 190 نفر از 23 استان کشور، به دو سالانه رسیده است. خبرنگار ایلنا با کورش گلناری (دبیر دوسالانه) گفت و گویی داشته است.
ششمین دو سالانه‌ی مجسمه‌سازی، در سال 1390 برگزار شد. دوسالانه‌ی بعدی می‌بایست سال 92 برگزار می‌شد. این وقفه‌‌ی 4 ساله در برگزاری هفتمین دو سالانه مجسمه‌سازی به چه خاطر بود؟
برگزاری این برنامه از سوی وزارت ارشاد است. معمولاً انجمن‌های هنری در این برنامه‌ها نقش مجری را دارند. ولی به لحاظ ساپورت مالی، دوسالانه تحت حمایت وزارت ارشاد است. ارشاد، چندان دغدغه و برنامه‌ی مشخصی برای برگزاری این قبیل برنامه‌ها ندارد. از طرفی با عوض شدن مدیران، کارها در فرآیندی قرار می‌گیرد که خیلی منظم نیست. برای برگزاری این بی‌ینال دو سه دوره شورای سیاستگذاری جمع شدند و دبیر انتخاب کردند، ولی متأسفانه موفق نشدند کار را به مرحله‌ی اجرایی برسانند. تا اینکه امسال، بالاخره به‌رغم بسیاری از مسائل و مشکلات، سعی کردیم ایستادگی کنیم تا این اتفاق بیفتد. از مرداد سال گذشته، ما درگیر سیاستگذاری و برنامه‌ریزی برای برگزاری این بی‌ینال هستیم.
صحبت‌ها از ابتدا بر سر این بوده که برگزاری چنین برنامه‌هایی باید از سوی شوراها و انجمن‌های صنفی باشد و دولت هم نبایست بر آثارِ ارسالی به این دوسالانه‌ها، ارزش‌گذاری‌های مطابق میل خود بکند. در چند جلسه‌ای هم که خودِ دو سالانه برگزار کرده، بانیان این برنامه اذعان کرده‌اند که دولت هیچ نقش دخالتی‌ای در این دو سالانه ندارد. آیا این ادعا با گفته‌ی شما در جهت عکس هم قرار نمی‌گیرند؟
خیر؛ ببینید تمام تصمیم‌گیری‌ها و سیاست‌گذاری‌ها همه از سوی انجمن مجسمه‌سازان است، و هیچ ربطی هم به ارشاد ندارد. انجمن مجری این برنامه است و وزارت ارشاد هم تنها آن را حمایت می‌کند.
تمِ امسال، با عنوان «وضعیت» بر چه اساسی انتخاب شده است؟
ما این تِم را براساس آرای دکتر داریوش شایگان انتخاب کردیم. ایشان در این رابطه به نظریات گوناگونی پرداخته‌اند. مثلاً درهم‌آمیختگیِ فرهنگ‌ها، یا هویت نظام‌وار یا چندپاره‌ای که امروزه جامعه‌ی جهانی درگیرش است. «وضعیت»، به شکلی این تکه‌تکه شدن فرهنگ‌ها را نشان می‌دهد؛ اینکه ما امروزه دیگر نمی‌توانیم هویتی مستقل برای هیچ فرهنگی تعریف کنیم، و بحث‌های دامنه‌دارِ دیگری که دکتر شایگان در این رابطه داشته‌اند و ما سعی کردیم از دلِ بحث‌های ایشان وضعیت‌مان را نسبت به شرایط امروزی تعریف کنیم.
تلاش ما بر این بوده که در انتخاب تِم، چیزی را انتخاب کنیم که هاله‌ای از ابهام داشته باشد، تا مشخصاً به یک چیز روتین اشاره نکنیم که به نتیجه‌ای واحد برسیم. تمِ ما یک اتمسفر یا هاله است. ولی سعی داشتیم مثل بسیاری از فراخوان‌ها یک کلیشه انتخاب نکنیم. اینکه مثلاً اسمی را بگذاریم وسط و بعد از دیگران بخواهیم که شکلی از این اسم را ارائه کنند. ما اتمسفری انتخاب کردیم که هنرمندان، بتوانند حوزه‌ای از تفکر را به نمایش دربیاورند. از طرفی سعی کرده‌ایم به بیانه‌ی هر هنرمند در حوزه‌ی این تِم نیز توجه داشته باشیم. درواقع خواسته‌ایم هنرمند ابتدا فضای ذهنی‌اش را برای مخاطب تشریح کند، و بعد براساس آن، ابژه‌اش را تعریف کند. چون برعکس این حالت شدنی نیست. یعنی ابتدا باید یک دغدغه و فضای ذهنی شکل بگیرد، و بعد براساس همان دغدغه‌ی ذهنی به یک پختگی برسد؛ آن هم در یک شرایط چند ساله، تا به ابژه‌ای ختم شود.
همان‌طور که خود شما هم اشاره کردید، چون دایره‌ی معانی این تم، کمی وسیع‌تر از تم‌های معمول است، آیا در میان آثار ارسالی، بوده‌اند آثاری که بی‌ربط با فضاهای این تم باشند؟ به عبارت دیگر آیا به فهمِ درستی از این تم رسیده‌اند؟
ببینید تعریف این نمایشگاه براساس تِم، شاید چندان در فرهنگ و جامعه‌ی هنری ما جدیّت نداشته است. نه اینکه اصلاً نداشته‌ایم، ولی بیشتر آن‌ها کارهای شخصی بوده. شاید این نمایشگاه، تمرینی باشد برای رسیدن به نمایشگاه‌های جدی‌تر. بله، حرف شما درست است. خیلی کارهای بی‌ربط هم برای ما فرستاده شده است. مثلاً یک نفر در گوشه‌ی آتلیه‌اش نشسته و چیزهایی را بی‌ارتباط با محیط زیست، مسائل اقتصادی، سیاسی و فرهنگی‌اش کار کرده و آن را برای ما فرستاده است.
ما نمی‌توانیم ادعا داشته باشیم که عده‌ی زیادی تم ما را به درستی درک کرده‌اند. من از جامعه‌ی هنری مثال نمی‌زنم. شما جامعه پزشکی را درنظر بگیرید. مگر ما چند نفر متخصص به معنای واقعی‌اش داریم؟ در رشته‌ی ما هم قطعاً افرادی که دغدغه‌ی نظری داشته باشند افرادی معدودی هستند.
این تم، به لحاظ اجرایی سخت نیست. من فکر می‌کنم این عادت به فکر کردن است که سخت است. ما به فکر کردن عادت نداریم. کافی است کسی رجوع کند تا در این رابطه آگاهی به دست بیاورد. خب این برای کسی که مطالعه داشته، خیلی راحت است. من فقط بحثم بر سر جامعه‌ی هنری نیست. واقعاً ما چند نفر را داریم که روی مبانی نظری کارشان فکر کنند؟ پس انتخاب این تم از سوی ما، هیچگونه بستی نیست، بلکه گشایش است؛ البته درصورتی که فکر و مطالعه‌ای در کار باشد.
پنج داوری که قرار است آثار برگزیده را انتخاب کنند، بر چه اساسی انتخاب شده‌اند؟
همان اعضای شورای سیاستگذاری، در شورای انتخاب آثار هم حضور دارند. به این خاطر که خود آنان روی تم و نظریه‌پردازی آن کار کرده‌اند و به اوضاع هم واقف‌ترند. در نتیجه به خاطر اشراف بیشترشان بر این کار، همان‌ها انتخاب شدند.
اما داورانی که آثار اول، دوم و سوم را انتخاب می‌کنند، افراد دیگری خواهند بود. داوران را هم هنوز اعلام نکردهایم که چه کسانی هستند، ولی به زودی در طی نشستی اسامی را اعلام خواهیم کرد. ولی در همین حد بگویم که از میان 5 نفر داور نهایی، 2 نفرشان از داوران بین‌المللی هستند.
شورای انتخاب آثار از میان 356 اثری که به دست ما رسیده، در حدود 70 تا 100 اثر را انتخاب می‌کنند که این‌ها در موزه‌ی هنرهای معاصر به نمایش درخواهند آمد. سپس داوران نهایی، سه اثر برگزیده را از بین این آثار منتخب، اعلام خواهند کرد. الان دو روز است که شورای انتخاب در حال بررسی آثار هستند. یک کار هم با عنوانِ ویژه‌ی داوران انتخاب خواهد شد. البته اگر چنین اثری را پیدا کنند.
انتقادی که به این دوره از دوسالانه‌ی مجسمه‌سازی وارد کرده‌اند، این بوده که چرا افراد شرکت‌کننده، حتما می‌بایست دارای رزومه‌ای در مجسمه‌سازی باشند. چرا از ورود آثارِ کار اولی‌ها به دوسالانه جلوگیری شد؟
کسی که در بی‌ینال شرکت می‌کند باید حداقل‌هایی را دارا باشد. اولی‌ها باید از نمایشگاه‌های جمعی شروع کنند. جشنواره‌ی فجر، یا مسابقات دیگری هم هست که کار اولی‌ها می‌توانند خودشان را در آن‌ها بیازمایند. تمام بی‌ینال‌های دنیا، حدی از حرفه‌ای بودن را می‌طلبند. درواقع شرکت‌کنندگان باید قبلا خود را در دیگر جاها آزموده باشند.
افراد شناخته شده هم آیا در این دوسالانه شرکت کرده‌اند؟
بله. هنرمندانی مثل آقای محمدحسین عماد، مجتبی امینی، خانم کریم‌زاده و دیگرانی که الان حضور ذهن ندارم.
آیا محدودیت‌های اجرایی هم برای کارهای ارسالی درنظر گرفته‌اید؟ برای مثال درزمینه‌ی متریال، یا اینکه اگر کاری چیدمان بوده، آن کار را در رده‌ی آثار مجسمه‌ای پذیرفته‌اید یا خیر؟
نه اصلاً محدودیت‌های این چنینی را در انتخاب کارها لحاظ نکردهایم. چون امروزه دیگر طوری نیست که بتوان هنرمندها را به یک گوشه خاصی محدود کرد. یا بعضی مسابقات برای آثار ابعاد مشخصی تعریف می‌کنند. بنظرم این محدودیت‌ها به آثار صدمه می‌زند. در انتخاب متریال هم کاملاً آزاد گذاشته‌ایم. چون روحیه‌ی هنر امروز این طور است که نمی‌شود قید و بندهای متریال و اندازه را در کارها مطرح کرد.
90 درصد آثار ارسالی مربوط به سه ماهه‌ی گذشته است. 10 درصدی هم مربوط به یک ساله‌ی اخیر است. ولی ما کارهای قدیمی‌تر را قبول نکردیم.
آیا کارها برای فروش، قیمت‌گذاری هم می‌شوند؟
خیر، چون قیمت‌گذاری کار بی‌ینال نیست. ولی اگر کسی پیشنهادی برای خرید اثر داشته باشد، ما پیشنهادهای خود را خواهیم داد.
مهم‌ترین انتقادی که خود شما، به عنوان دبیر دوسالانه به آن وارد می کنید چیست؟
مهم‌ترین مشکل ما، معضل مکان است. ما محدودیم که چیزی بین 70 تا 100 اثر انتخاب کنیم. برای اینکه مکان موزه فضایی نیست که گنجایش آثار بیشتری داشته باشد. موزه‌ی هنرهای معاصر ما، به دهه 50 شمسی برمی‌گردد. ولی موزه‌های معاصر امروزی، دارای فضاهای خیلی بزرگ‌تری هستند. وسعت موزه در نمایش آثار بسیار تأثیرگذار است. چون موزه باید قادر به نمایش دادنِ کارها و چیدمان‌های بزرگ باشد. جا داشت که در ظرف این 40 سال، موزه‌های بزرگ دیگری را هم ساخته باشیم. ما امروزه هنرمندان خوبی داریم، و اکثراً هم در فضاهای بین‌المللی حضور دارند. ولی در فضای داخلی ما فضای خوبی برای نمایش آثارشان نداریم. موزه‌ی معاصر، باید موزه‌ای امروزی باشد و باید بتواند آثار امروزی را به نمایش بگذارد. موزه‌ی هنرهای معاصر تهران، بیشتر فضایی برای آثار مدرنیستی است تا آثار معاصر.
از جوایز این دوره از دوسالانه‌ها‌ی مجسمه‌سازی، اقامت دو ماهه هنری در شهرک هنرمندان پاریس است. آیا برای اقامت دو ماهه، باید مبالغی هم از سوی برندگان پرداخت شود؟
برندگان از 10 تا 20 میلیون وجه نقد برنده می‌شوند. کرایه‌ی هر شب این سوییت‌ها در شرایط معمولی رقم بسیار بالایی است. ولی فرض مثل باید به جای کرایه‌ی یک ماه، کرایه‌ی اقامت سه شب را بپردازند. به هرحال بخشی از هزینه را می‌بایست خود برندگان پرداخت کنند.
