درباره اثری بهارستانی که حواس اهالی بلوار هنگام را پرت کرده/ پراکندگی ایده در یک چیدمان تصادفی

یادداشت روزبه صدر

ایران‌آرت، روزبه صدر: مجموعه ای از فرم‌های گیاه‌نما در بخشی از فضای حاشیه بزرگراهی در تهران پراکنده است. فرم هایی که قبل از هرچیز تکنیک اوریگامی و شکل‌سازی با تا کردن کاغذها را یادآوری می کند. ترکیب رنگی مجموعه محرک است و توجه را جلب می کند؛ انگار در فضای خاکستری تهران واقعا نیاز به گیاهانی با این ابعاد و تا این اندازه رنگین نیاز داریم. پراکندگی رنگ ها در این مجموعه اما تصادفی است و این بداهه سازی در همنشین کردن رنگ ها به چیدمان منطقی و معناداری منجر نشده است. یکسان بودن فرم های گیاهی که نوعی تکثیر ماشینی را به یاد می آورد، بر تاثیرگرافیکی اجزا متکی است اما در این مجموعه در حقیقت تنها با یک عنصر سرو کار داریم که در رنگ های مختلفی تکثیر شده است. همین تک عنصر بودن مجموعه است که ضرورت چیدمانی حساب شده تر و تاثیرگذار تر را تاکید می کند. به این ترتیب هنرمند فرصتی که برای یک آرایش بصری قدرتمند تر در اختیار داشته از دست داده و به بخش بزرگی از جذابیت گرافیکی مجموعه بی توجه مانده است. مطمئنا با در نظر گرفتن یک نظم بصری مناسب و در ساده ترین شکل آن منظور کردن نظمی هندسی که برای مثال می توانست از نقوش هندسی ایرانی تاثیر بگیرد، با همین اجزا و عناصر محدود می توانستیم نتیجه قابل قبول تری برای اثر متصور شویم.

اما بی توجهی هنرمند در این مجموعه به عناصر بصری محدود نمی شود و به نظر می رسد کارکردهای دیداری هنر تجسمی در این میان اساسا نادیده گرفته شده است. ریتم، بافت، تاریکی و روشنی و کارکردهایی از این دست به وضوح می توانسته اند چیدمان منسجم تر و پرقدرت تری از این اجزاء را شکل دهند اما همانطور که اشاره شد پراکندگی بی منطق اجزا  همه این کارکردها را نادیده گرفته و اثر را از جذابیت های دیداری حاصل از این کارکردها تهی ساخته است.

به نظر می رسد چنین بی توجهی هایی در عرصه کارکردهای بصری، بیشتر از هر چیز در تصور نادرستی ریشه دارد که تمام جذابیت ها و تاثیرگذاری یک چیدمان شهری را تنها و تنها در رنگین بودن  خلاصه می کنند. چنین نگاهی اغلب این توجیه را هم به دنبال دارد که با رها کردن دیگر کارکردهای دیداری و تمرکز بر رنگ های درخشان و اغواگر، تاثیر بصری آثار چشمگیرتر و فریبنده تر به نظر می آید. اما این تصور نادرستی است که تاثیرات متقابل این کارکردها را نادیده می گیرد یا به کلی از آن بی اطلاع است. تاثیراتی که به قدرتمندتر شدن جنبه های دیداری اثر منجر می شوند و در عین حال جذابیت های مضاعفی پیش روی  بیننده می گذارند.

علاوه بر این ها، مجموعه ای که با آن روبه رو هستیم، به وی‍ژه در جایگاه یک چیدمان شهری از فقدانی دیگر هم رنج می برد؛ این فقدان مرتبط با امر مدیریت فضا است که هم نیازمند پیش بینی های دقیق هنرمند و هم مرتبط با درک موقعیت فضا-مکان از سوی اوست.  اموری که به هنرمند این امکان را می دهند تا با در نظر گرفتن مقتضیات فضا، تدبیرهای هوشمندانه و خلاقانه ای را برای استقرار اثر هنری لحاظ کند. فضا-مکان از این حیث در هنرهای شهری دارای اهمیت است که به نوعی نقش زمینه و بکگراند اثر را بازی می کند؛ نقشی که قابل زدودن نیست و چه بخواهیم و چه نه تاثیر خود را بر اثر هنری خواهد داشت. به همین دلیل می توان و بهتر است این زمینه را در تعامل با دیگر عناصر و کارکردهای هنرهای بصری و در خدمت تقویت و استحکام بخشی به کلیت اثر و ایده هنری به کار گرفت. دست کم در مورد این اثر می توان از مهیا بودن این امکان سخن گفت؛ امکانی که هنرمند با بی توجهی به آن در حقیقت  از بخشی دیگر از جذابیت های بصری که می توان برای چنین چیدمانی متصور شد، صرفنظر کرده است. 

اثر «اوریگامی تولیپ» آذین ساداتی در دومین سالانه «بهارستان» و در اتوبان بابایی شرق به غرب، بلوار هنگام ارائه شده است.