"سربداران" فیلم ۹۲ دقیقه‌ای شد/ واکنش کارگردان سریال
محمدرضا ورز اعلام کرده نسخه‌ای سینمایی از سریال «سربداران» را که در دهه۶۰ از تلویزیون پخش می‌شد، با مونتاژی جدید به‌مدت ۹۲دقیقه آماده کرده است.
ایران آرت: یاور یگانه در همشهری نوشت: در میان خبرهای تلخ و تأسف‌آور کشتار بی‌رحمانه کرونا که به‌درستی همه توجه‌ها را به‌خود معطوف کرده، گاهی خبرهایی منتشر می‌شود که از فرط حیرت‌انگیز بودن در همین اوضاع و احوال هم نمی‌توان بی‌اعتنا از کنارشان گذشت. چند روز پیش، محمدرضا ورزی، کارگردان سریال‌هایی همچون «سال‌های مشروطه»(1388)، «معمای شاه»(1395)، «ایراندخت»(1396) و... اعلام کرد نسخه‌ای سینمایی از سریال «سربداران» را که در دهه۶۰ از تلویزیون پخش می‌شد، با مونتاژی جدید به‌مدت ۹۲دقیقه آماده کرده است. صحبت‌های کوتاه ورزی درباره این خبر جای تامل بسیار دارد. در این گزارش به صحبت‌های ورزی و واکنش محمدعلی نجفی، کارگردان سریال سربداران پرداخته‌ایم و آیا اینکه اساس چنین کاری حاصلی هم دارد؟
یک تدوین خودجوش
محمدرضا ورزی که عمده شهرتش به واسطه سریال‌های تاریخی که ساخته، چندی پیش از تهیه نسخه سینمایی سریال «سربداران» خبر داد و گفت: «به درخواست خودم سریال قدیمی و موفق «سربداران» ساخته استاد محمدعلی نجفی را مونتاژ سینمایی کرده‌ام. به شبکه یک سیما درخواست دادم که اجازه دهند من سریال «سربداران» را با نگاه نسل خودم و با اجازه سازنده‌اش استاد نجفی یک مونتاژ سینمایی بزنم. این کار را انجام دادم و حدود ۹۲دقیقه شد. کار جذابی از آب درآمد. مدیر محترم شبکه یک پس از تماشا ابراز رضایت کردند. »
مراعات احساسات یک فرد علاقه‌مند
سربداران سریالی 21قسمتی بود که هر قسمت آن حدود یک ساعت زمان داشت و از میان شخصیت‌های پرتعدادش حداقل 10شخصیت اصلی داشت که در روند داستان اثرگذار بودند. تبدیل چنین سریالی به فیلمی 92دقیقه‌ای، بدون اینکه روایت سست و داستان بی‌فراز و فرود شود، کاری است که شدنی به‌نظر نمی‌رسد. محمدعلی نجفی، کارگردان سریال «سربداران» اعلام کرده در مقطعی محمدرضا ورزی علاقه‌اش را به انجام این کار با او در میان گذاشته و یک‌بار دیگر هم به او اعلام کرده که در حال انجام این کار است. با این حال نجفی، به‌گفته خودش، نسخه 92دقیقه‌ای این سریال را ندیده و تمایلی هم به دیدن آن ندارد.
او در این‌باره به ایسنا گفته، آقای ورزی فردی زحمتکش و علاقه‌مند است که خیلی به «سربداران» وابسته بود و به من گفت هرچه یاد گرفته از این سریال بوده است. من هم نخواستم مانع احساس او شوم، اما خودم احساس خاصی نسبت به این کار ندارم. نجفی از تماس نگرفتن تلویزیون با او به‌عنوان کارگردان و خالق این سریال گله کرده و گفته، توقع این است که صداوسیما با من تماس می‌گرفت و می‌گفت که شما مالک معنوی این اثر هستید و حقوق معنوی دارید، مثل همه جای دنیا که وقتی فیلمی ساخته شده و بعد از سال‌ها تصمیم گرفته می‌شود آن را نمایش دهند، آن مالک حقی دارد، ولی وقتی اینجا این چیزها برایشان مطرح نیست. این نخستین‌بار نیست که کارگردانانی که با تلویزیون همکاری کرده‌اند از رعایت نشدن حقوق‌شان گله می‌کنند. چ
ندی پیش هم محمدحسین لطیفی، کارگردان سریال «دودکش» در یادداشتی اعتراض خود را از ساخت «دودکش۲» بدون کسب اجازه از وی به‌عنوان صاحب اثر اعلام کرد. در این موارد معمولا گفته می‌شود چون تهیه‌کننده کار تلویزیون بوده، کارگردان حقی در تصمیم‌گیری راجع به اتفاقاتی که برای سریال می‌افتد، ندارد، اما آیا می‌توان حقوق معنوی کارگردانی را که خوب و بد اثری به او نسبت داده می‌شود، نادیده گرفت؟
تکرار تجربه‌ای ناموفق
اولین‌بار نیست که از دل سریالی ایرانی نسخه‌ای به‌اصطلاح سینمایی درمی‌آید. 3سال پس از درگذشت علی حاتمی، محمدمهدی دادگو (تهیه‌کننده سینما) با کمک واروژ کریم‌مسیحی، کارگردان اثر درجه یکی مثل «پرده آخر»(1369) و دستیار کارگردانانی چون بهرام بیضایی و بهمن فرمان‌آرا که تدوینگری متبحر است، 2نسخه سینمایی به نام‌های «کمیته مجازات»(1377) و «طهران روزگار نو»(1378) را از سریال «هزاردستان» تدوین کرد که راهی سینما شدند. با اینکه کریم‌مسیحی در تدوین این دو فیلم کوشیده بود به خوانش حاتمی از تاریخ و نگاه او به درام وفادار بماند، خانواده مرحوم حاتمی از این کار رضایت نداشتند. حتی در سال1386که خبر آمد دادگو قصد سرهم کردن 2فیلم سینمایی از مجموعه تلویزیونی «سلطان صاحبقران»(1354) به نام‌های «امیرکبیر» و «میرزا رضا کرمانی» را دارد، باز زری خوشکام، همسر علی حاتمی نارضایتی خود را از این کار اعلام کرد و این کار به سرانجام نرسید.
«تفنگ‌های سحرگاه»(1367) که فیلمی درآمده از دل سریال «کوچک جنگلی»(1366) ساخته بهروز افخمی بود با نظر خود افخمی تدوین شد. طبیعتا حضور افخمی در تدوین مجدد این سریال برای تهیه نسخه‌ای سینمایی از بروز اعتراض و ناراحتی جلوگیری کرد؛ هرچند باید دید آیا بازیگران و عوامل پشت دوربین سریال «کوچک جنگلی» از انجام این کار رضایت داشتند و از عواید نمایش این فیلم در سینما منتفع شدند یا خیر. به هر حال، کسانی که در یک‌سریال بازی می‌کنند، صرفا برای حضور در آن سریال قرارداد می‌بندند و چه بسا اگر بدانند قرار است از آن سریال نسخه‌ای سینمایی تهیه شود، خواهان تجدیدنظر در قراردادشان باشند. در هیچ‌یک از این تجربیات، فیلم سینمایی مونتاژشده از یک‌سریال نتوانسته به اندازه سریال اصلی خاطره‌انگیز و جذاب از کار درآید. بر همین اساس مشخص نیست چرا تلویزیون تن به تکرار این تجربه ناموفق داده است.
