فروش آنلاین آثار هنری؛ از استقبال جوانان تا مقاومت قدیمی‌ها / گزارش تحلیلی از بازارهای اقتصادی هنر در دوران کرونا

بنیاد Pi-Ex که یک شرکت تحلیلی بازار هنر، مستقر در لندن است، درآمد کل حراج‌های آنلاین هنر را تنها 44 میلیون دلار اعلام کرد که 92 درصد کمتر از فروش حراج‌های حضوری است.

ایران آرت: شاید در این روزها که بسیاری از کسب و کارها به دلیل شیوع بیماری کرونا در جهان دچار آسیب شده‌اند، آنچه که به نظر می‌رسد باید کمتر نگران آن باشیم، مجموعه‌داران هنری از سراسر دنیا باشند. اما اگر به طور دقیق‌تر و با مطالعه بیشتری به وضعیت اقتصاد هنر نگاه کنیم، همین جامعه کوچک که به نظر می‌رسد از افراد ثروتمند هستند، یک صنعت جهانی 60 میلیارد دلاری را پشتیبانی و رهبری می‌کنند. طبق گزارشی که امسال توسط هنر بازل و یوبی‌اس (یونیون بانک سوئیس) منتشر شده، حدود 310 هزار شغل و حدود سه میلیون نفر در اقتصاد هنر اشتغال دارند و این جنبه اقتصادی نیز مانند بسیاری دیگر از کسب و کارها، صدمه دیده است.

از ابتدای ماه آوریل و می (فروردین و اردیبهشت) همه‌گیری ویروس کرونا باعث تعطیل شدن کامل فعالیت‌های هنری شد. حراج‌ها، آرت‌فرها و نمایشگاه‌های هنری یا به تعویق افتادند یا به رویدادهای آنلاین تبدیل شدند. فروش آثار هنری کاهش یافت و گالری‌ها سعی کردند از طریق فضاهای مجازی فعالیت خود را پی بگیرند، اما درآمد حاصل از اینگونه فعالیت‌ها به شدت روند کاهشی اقتصاد هنر را نشان می‌دهد و بسیاری از مشاغل اقتصادی هنر را با تعطیلی روبرو کرده است.

برخلاف سایر بخش‌های اقتصادی حوزه هنر مانند موسیقی، بازار قرون وسطی هنرهای تجسمی برای انطباق با دوران دیجیتال و آنلاین بسیار کند بوده است. منحصر به فرد بودن آثار این حوزه، باعث شده است تا مجموعه‌داران از خرید آثار هنری غیرحضوری و از طریق وب‌سایت‌ها اجتناب کنند، مخصوصاً در مورد آثار هنری گران‌قیمت. اما اکنون بخش تجاری اقتصاد هنر در تلاش است تا مجموعه‌داران را ترغیب کند تا هزاران و حتی میلیون‌ها دلار خود را به صورت آنلاین خرج کنند.

تغییر یک سبک از زندگی

آنچه که امروز قابل بررسی است، مجموعه‌داران جوان آثار هنری و دارای تفکر دیجیتالی به میزان قابل توجهی پذیرای خریدهای آنلاین هستند، البته در سطوح آثار نسبتاً کم‌قیمت؛ در مقابل مجموعه‌داران باتجربه و آگاه به بحران‌های اقتصادی به نسبت محتاط‌‌تر عمل می‌کنند و این موضوع باعث می‌شود که دنیای اقتصاد هنر کمتر در گردش باشد.

گزارش هنر بازل و یوبی‌اس تخمین زده که مجموعه‌داران هنری با حداقل یک میلیون دلار نقدینگی در سال 2019 به طور میانگین در هفت نمایشگاه هنری و تقریباً در همین تعداد نمایشگاه‌های فروش آثار هنری شرکت کرده‌اند؛ چیزی که به یک سبک زندگی تبدیل شده بود. البته در کنار آن هزینه‌های میلیارد دلاری این تجارت، مانند پروازهای بین‌المللی، هتل‌ها و صنعت گردشگری هم پایه‌گذاری شده بود.

در شرایط کنونی اما برخی از گالری‌ها بازگشایی شده‌اند. حراج‌های زنده در شهرهایی از جمله برلین، پاریس و هنگ کنگ آغاز شده و برگزارکنندگان برخی از نمایشگاه‌ها امیدوار هستند که رویدادهای زنده آنها، بتواند در پاییز از سرگرفته شود. اما در زمان فعلی نیز شاهد هستیم که سازمان‌دهندگان نمایشگاه‌هایی همچون هنر بازل که به عنوان پرچمدار اقتصاد هنر شناخته‌ می‌شود، هفته گذشته برگزاری این رویداد را در سال 2020 لغو کرد و فقط نمایشگاه آنلاین خود را در ماه ژوئن برگزار می‌کند.

اما با در نظر گرفتن این موضوع که بسیاری از محدودیت‌های مربوط به شیوع ویروس کرونا هنوز هم وجود دارد، تقریبا این عرصه دیجیتال و فضای مجازی است که می‌تواند اقتصاد هنر را در حال حرکت نگه دارد و تنها راه برای ماندن در این تجارت است. از سویی دیگر گزارش‌های بازل و یوبی‌اس، تخمین می‌زنند که معاملات آنلاین هنری تنها می‌توانند 9 درصد از فروش جهانی 64.1 میلیارد دلاری سال گذشته را تکرار کنند.

شکاف نسل‌ها در خرید آنلاین آثار هنری

سلونی دوشی (Saloni Doshi)، یکی از مجموعه‌داران هنری است که 40 سال سن دارد و ساکن بمبئی است. او پیش‌بینی می‌‌کند که اقتصاد هنر در آینده کاملاً آنلاین خواهد بود و لزوما این موضوع چیز بدی نیست. "خرید آنلاین بستری کارآمد و کاملا مقرون به صرفه است و شما وقت کمتری برای آن صرف می‌‌کنید و به طور کلی می‌توان از آن به صورت دموکراتیک استفاده کرد. البته این مسئله زمانی پیش خواهد رفت که کلکسیونرهای قدیمی هم به آن عادت کنند."

خانم دوشی در دوران شیوع کرونا و قفل شدن فضای اقتصادی هنر، آثاری از هنرمندان معاصر آسیای جنوبی را در محدوده قیمتی 10 هزار تا 35 هزار دلار به صورت آنلاین خریداری کرده است.

اما چیزی که امروزه باید بررسی شود، شکاف نسل‌ها و تغییر عادات خرید مجموعه‌داران هنری است که امکان دارد تا مدت‌ها طول بکشد. گزارش تجارت آنلاین هنر، شرکت خدمات بیمه‌ای Hiscox در سال 2019 نشان می‌دهد که 29 درصد از مجموعه‌داران هنری، جوان‌تر از 35 سال، گفته‌اند که تجربه خرید آنلاین را فقط 1 درصد کمتر از خرید در یک فضای فیزیکی ترجیح می‌دهند که این عدد قابل توجه است و نشان می‌دهد که جوانان فرق زیادی میان خرید حضوری و آنلاین قائل نیستند، اما در مقابل تنها فقط 10 درصد از کلکسیونرهای بالای 60 سال گفته‌اند که ترجیح می‌دهند هنر را به صورت آنلاین بخرند.

آندرس پترسون (Anders Petterson)، بنیانگذار شرکت تحلیلی بازار هنر (ArtTactic) نظرسنجی درباره رویکردهای مجموعه‌داران جوان و قدیمی به خرید آنلاین آثار هنری تهیه کرده است، او در این باره گفت: "مقاومت مجموعه‌داران قدیمی در برابر خرید آنلاین در شرایط کنونی نیز هنوز وجود دارد. اما جوان‌ترها خیلی سریع‌تر با این موضوع سازگار ‌شده‌اند."

دیدگاه آندره گوردتز (Andre Gordts) مجموعه‌دار 69 ساله هنر معاصر و ساکن بروکسل در این نظرسنجی ارزش کارآفرینی آنلاین هنر را به خوبی نشان می‌دهد. او معتقد است: "طرح‌های آنلاین کنونی، جایگزین نمایشگاه‌های زنده، حراج‌ها و نمایشگاه‌ها هنری نمی‌شوند. این رویدادهای آنلاین اطلاعات خوبی دارند، اما چیز دیگری به غیر از آن نیستند."

وی افزود: "من اثر هنری آنلاین را خریداری نکرده‌ام. زیرا فرد برای درک هنر نیاز به تماس جسمی با یک اثر هنری دارد."

هوارد راچوفسکی (Howard Rachofsky) که 76 سال دارد و صاحب یک موزه با کیفیت از هنر مدرن و معاصر در شهر دالاس است، می‌گوید که خیلی مطمئن نیست که بخواهد دوباره از یک نمایشگاه هنری بین‌المللی بازدید کند. وی گفت: "فعال‌ترین مجموعه‌داران را که من می‌شناسم بین 50 تا 80 سال سن دارند و این درست سن افرادی است که در بحران فعلی آسیب‌پذیرند."

راچوفسکی گفت: "من به یک پیش نمایش دسته جمعی نمی‌روم، زیرا نمی‌خواهم خطر ابتلا به بیماری کرونا را تحمل کنم."

 او که هنوز هم در زمان فعلی، آثار را به صورت آنلاین خریداری نکرده، گفت: "برای خرید من به احتمال زیاد به یک گالری می‌روم و در تعامل اجتماعی یک به یک، اثر خریداری می‌کنم. این روش کمی قدیمی است اما مانند سال‌های گذشته است."

تیکیو آتنسیو (Tiqui Atencio) مجموعه‌دار ونزوئلایی که در موناکو ساکن است و از دهه 1980 خرید آثار هنری را آغاز کرده، یکی دیگر از افرادی است که هنر را از سایت‌های دیجیتالی خریداری نکرده است. او گفت: "از سایت‌های آنلاین به عنوان یک منبع اطلاعاتی قدردانی می‌کنم. اما به خودم گفته‌ام هرگز نمی‌خواهم چیزی را به صورت آنلاین بخرم. البته شاید به این موضوع عادت کنم زیرا من از کشف هنرمندان نوظهور خوشحالم و به دنبالشان هستم و به آنها فکر می‌کنم."

خانم آتنسیو گفت: "من قصد ندارم یک نقاشی میلیون دلاری را در یک اتاق مشاهده آنلاین بخرم". او که در سال 2013 یک تابلو ژان میشل باسکیا (Jean-Michel Basquiat) را با قیمت 48.8 میلیون دلار در حراج کریستی به فروش رسانده، اضافه کرد که او یک نقاشی را هم بصورت آنلاین نمی‌فروشد.

افت 92 درصدی فروش حراج‌های هنری

عدم تمایل کلکسیونرها برای ارائه آثار استثنایی به صورت آنلاین و خرید کمتر آنها، منجر به کاهش چشمگیر در اقتصاد هنر در طول همه‌گیری کرونا شده است. در ماه آوریل (فروردین) برنامه‌های فروش حراج‌خانه‌های ساتبی، کریستی و فیلیپس برای اولین بار به شکل آنلاین تشکیل شد؛ اما براساس داده‌های ارائه شده توسط بنیاد Pi-Ex که یک شرکت تحلیلی بازار هنر مستقر در لندن است، درآمد کل این حراج‌ها تنها 44 میلیون دلار بوده که 92 درصد کمتر از فروش معادل آنها در سال گذشته است.

اما با این وجود اقتصاد آنلاین هنر در حال حاضر تنها راه برای خرید مجموعه‌داران است، اگرچه آستانه آن بسیار پایین‌تر از حراجی‌های زنده و نمایشگاه‌ها است.

در تاریخ 2 ژوئن حراج ساتبیز یک اثر هنری از ایوان آیوازوفسکی (Ivan Aivazovsky) را به مبلغ 2.8 میلیون دلار به فروش رساند و رکوردی برای یک نقاشی در یک حراج آنلاین رقم زد، اما این موضوع فاصله بسیاری از رکورد 48.8 میلیون دلار این حراج دارد.

دیوید بروئر-ویل (David Breuer-Weil) مجموعه‌دار 54 ساله از لندن می‌گوید: "فکر می‌کنم بسیاری از جوانان 20 تا 40 ساله از خرید آنلاین هنر خوشحال‌تر از کلکسیونرهای باتجربه‌تر هستند، اما من همیشه از خرید بصورت آنلاین خوشحال بوده‌ام." او یکی از معدود کلکسیونرهایی بازار هنر است که برای فعالیت زنده و آنلاین در اقتصاد هنر به یک اندازه ارزش قائل است.

آقای بروئر-ویل که اخیراً از یک حراجی، اثری نقره‌ای متعلق به قرن چهاردهم اسپانیا را به قیمت 3.450 دلار به صورت آنلاین خریداری کرده است، گفت: "شرایط قفل بودن فعالیت زنده در اقتصاد هنر به مجموعه‌داران فرصت داده تا قطعاتی را که قبلاً از دست داده‌اند را جستجو کنند. من اگر چند ساعت وقت در جستجوی آنلاین نگذاشته بودم، این اثر را از دست می‌دادم. برای همین فکر می‌کنم مجموعه‌داری بیشتر و بیشتر به سمت  فضای مجازی و اینترنت می‌رود."

اما باید توجه داشت که هنوز هم بسیاری از مجموعه‌داران قدیمی در تجارت آنلاین حضور ندارد و این موضوع باعث شکاف نسلی در فرهنگ مجموعه‌داری شده است و تا زمانی که این افراد به تجارت آنلاین روی نیاورند به نظر می‌رسد که اقتصاد هنر شکاف جدی در آمار فروش خواهد داشت.

منبع: The New York Times