مجسمه دزدی در روز روشن و یک هشدار به آقای وزیر/ مبادا حاصل کار شما "هیچ" باشد!

روزنامه اعتماد نوشت: "تصمیم‌گیری در فضای اجرایی، فردی شجاع می‌طلبد و عمل‌گرا. گوش رسانه‌ و مردم سال‌هاست به تکرار مکرر وعده‌ها آشنایی دارد اما این تکرر موجب نمی‌شود مردم به این وضعیت عادت کنند. در فاصله یکی دو ماه تا پایان کار دولت باید به وزیر ارشاد هشدار دهیم که مبادا حاصل کار شما در تئاتر همان "هیچ" باشد."

به تازگی خبر رسید که فرد یا افرادی در بازه‌های زمانی نامشخص و بی‌آنکه نگهبانان تئاتر شهر مطلع شوند، پیچ‌ و مهره‌های یک بخش (کلید) از سازه زیبای "پرویز تناولی" نصب در ضلع غربی مجموعه را باز کرده و تصمیم به سرقت داشته‌اند که نقشه به واسطه دقت نظر یکی از هنرمندان تئاتر، نقش بر آب می‌شود. نخست خبرگزاری مهر بود که خبر داد روز دوشنبه ۱۳ اردیبهشت سارقان قصد داشتند،کلید مجسمه "فرهاد قفل‌زن" (یا براساس آنچه در صفحه پرویز تناولی آمده "فرهاد کوهکن") در محدوده مجموعه تئاتر شهر را سرقت کنند که این اتفاق نیفتاد و قطعه مدنظر به داخل مجموعه منتقل شد. "بنابر این گزارش، مجسمه "فرهاد قفل‌زن" از تنها مجسمه‌های باقیمانده پیرامون مجموعه تئاتر شهر است که در ضلع غربی این مجموعه قرار دارد. این مجسمه شامل هیبتی است که کلیدی در دست دارد و سال‌هاست درکنار این مجموعه تئاتری به عنوان یکی از نمادهای هنری این بنای فرهنگی و هنری شناخته می‌شود. متاسفانه طبق مشاهده خبرنگار مهر، اگر به مجموعه تئاتر شهر مراجعه کنید شاهد خواهید بود که مجسمه "فرهاد قفل‌زن" بدون کلید شده و دیگرکلیدی در دست این مجسمه نیست!"

ابراهیم گله‌دارزاده، رییس تئاتر شهر که مانند مدیران سابق این مجموعه بارها بر لزوم مراقبت و حراست از این بنا تاکید کرده همان شب درباره این اتفاق سوال‌برانگیز به خبرنگار مهر توضیح داد: روز دوشنبه ویدیویی توسط سامان تیرانداز از هنرمندان تئاتر برایم ارسال شد که برای استراحت کنار مجسمه "فرهاد قفل‌زن" نشسته بود و به صورت اتفاقی متوجه شده بود که پیچ‌های اتصال کلید به بدنه مجسمه جدا شده و متصل نیست. من بلافاصله به یگان حفاظت نیروی انتظامی، حراست تئاتر شهر و شهرداری ناحیه اعلام و فیلم را ارسال کردم تا بررسی‌های لازم انجام شود. تیم‌های مربوطه به مجموعه تئاتر شهر اعزام شدند و بررسی‌ها با حضور پلیس انجام و معلوم شد، پیچ‌های قطعه کلید مجسمه باز شده ولی چون قطعه به لحاظ وزنی سنگین است، قصد بر این بوده تا در چند مرحله سرقت انجام شود. بعد از این اتفاق قطعه کلید مجسمه به داخل تئاتر شهر منتقل می‌شود. "بعد از تعطیلات هفته جاری با حضور یک مرمت‌کننده متخصص این قطعه مجددا به مجسمه متصل و چاره‌ای برای این وضعیت اندیشیده خواهد شد. ما نمی‌دانیم با چه زبانی باید بگوییم که شرایط برای مجموعه تئاتر شهر از تعدی و تعرض گذشته و آسیب‌های جدی به این مجموعه و پیرامون آن وارد شده است. متاسفانه نگاه موجود به محوطه تئاترشهر با بوستان‌های پیرامون بزرگراه‌ها یکسان است و نسخه‌ای که برای آن پیچیده شده با این بوستان‌ها یکسان است." مدیر تئاتر شهر متذکر شد: وجاهت فرهنگی مجموعه و مطالبه فرهنگی بزرگان هنری کشور در خصوص نیاز مجموعه تئاتر شهر به حریم مورد توجه قرار نمی‌گیرد و عنایتی به آن نمی‌شود. من نمی‌دانم کدام‌یک از کسانی که به این مطالبه بی‌توجهی می‌کنند، فرهنگی‌تر از هنرمندانی هستند که در عرصه فرهنگی و هنری جایگاه قابل توجهی دارند. متاسفانه تیمی در جای دیگر مستقر است که خود را از این هنرمندان باسابقه همچنین منتقدان طرح حریم مجموعه تئاتر شهر که نقطه‌نظرات خود را مطرح کرده‌اند، فرهنگی‌تر می‌دانند و معتقدند که تئاتر شهر فرقی با یک بوستان ندارد.

شورای شهر در ماجرای بوستان امیریه کجا بود؟

اشاره گله‌دارزاده به یکی، دو نفر از اعضای شورای شهر تهران است که تئاتر شهر را مانند دیگر بوستان‌های! موجود در پایتخت قلمداد کرده‌اند و معتقدند مردم باید برای عبور و مرور در این اماکن آزادی کامل داشته باشند. نکته جالب اینجاست که همین شورای شهر سال 97 به طرح "حصارکشی بوستان امیریه" تهران واقع در محدود میدان راه‌آهن رای مثبت می‌دهد و باز جالب‌تر آنکه رسانه‌های نزدیک به مدیران شهری در آن مقطع از اتفاق رخ داده با تیتر "بوستان امیریه برای حضور مردم امن شد" استقبال کرده‌اند. این بازی‌های دوگانه بیشتر عیان می‌کند که مخالفان طرح ایجاد حریم پیرامون تئاتر شهر اهدافی جز امنیت فعالیت‌های هنری را دنبال می‌کنند. چراکه اگر قرار بر ایجاد حریم امن باشد، تماشاگران و هنرمندان هم باید بتوانند مانند مردم منطقه امیریه تهران با امنیت وارد پارک دانشجو و ساختمان همجوارش یعنی تئاتر شهر شوند و ساعاتی را در آسودگی سپری کنند؛ امری که یک دهه است میسر نیست و آقایان با خیالی آسوده به بازی‌های انتخابی مشغولند.  رییس مجموعه تئاترشهر در این باره تاکید می‌کند: اگر این مجسمه به سرقت می‌رفت چه باید می‌کردیم؟ مجسمه "فرهاد قفل‌زن" اثر پرویز تناولی جزو میراث‌های فرهنگی شهر تهران و یکی از جذابیت‌های پایتخت است. پیرامون مجموعه تئاتر شهر نیاز به حفاظت دارد.

در ادامه واکنش‌ها به این اتفاق، شهردار منطقه ۱۱ وارد عمل شد و در پی اخباری مبنی بر دزدیده شدن کلید مجسمه "فرهاد قفل‌زن" در پیرامون مجموعه تئاتر شهر از انتقال این کلید سنگین به داخل مجموعه تئاتر شهر برای مرمت و نصب دوباره خبر داد. نصرالله آبادیان در این باره گفت: سارقان قصد داشتند کلید مجسمه "فرهاد قفل‌زن" اثر استاد پرویز تناولی در محدوده مجموعه تئاتر شهر را سرقت کنند که با هوشیاری مدیریت مجموعه تئاتر شهر و همکاری عوامل شهرداری ناحیه یک منطقه ۱۱ این اتفاق نیفتاد و قطعه مدنظر به داخل مجموعه منتقل شد. مدیر تئاتر شهر در خصوص باز شدن پیچ‌های مجسمه "فرهاد قفل‌زن" واقع در ضلع غربی محوطه ساختمان تئاتر شهر و احتمال سرقت اثر را به شهرداری ناحیه یک اطلاع‌رسانی می‌کند که به منظور حفظ این اثر ارزشمند و جلوگیری از سرقت احتمالی نسبت به اعزام همکاران به موقعیت و ضمن هماهنگی موضوع با عوامل انتظامی مجموعه تئاتر شهر نسبت به جدا کردن کلید از بدنه مجسمه و تحویل آن به مجموعه مذکور اقدام شد. به گفته شهردار منطقه ۱۱ موضوع مرمت اثر از طریق معاونت خدمات شهری منطقه و سازمان زیباسازی شهرداری تهران در حال پیگیری است و در کوتاه‌ترین زمان ممکن اثر به حالت قبل خود بازگردانده  خواهد شد.

هشدار پشت هشدار اما بی‌نتیجه

مدیر تئاتر شهر درباره ترمیم و نصب این مجسمه به خبرگزاری دانشجویان ایران می‌گوید:"از همین امروز پیگیری خود را برای همکاری با مرمت‌گری که مهارت کافی در این زمینه داشته باشد، آغاز کرده‌ام اما این موضوع دو وجه دارد؛ اول نصب درست این بخش از مجسمه و دیگر اندیشیدن راهکاری برای پیشگیری از تکرار چنین اتفاقاتی؛ به این معنا که مجسمه باید به وضعیت اول بازگردد و همزمان با آن امکان تکرار چنین اتفاقاتی را کاهش دهیم. او با اشاره به اهمیت این مجسمه به عنوان یکی از نشانه‌های شهر تهران که شهروندان زیادی با آن عکس یادگاری دارند و بخشی از حافظه شهری ما را تشکیل می‌دهد، افزود: امروز درباره این وضعیت با شهردار منطقه هم صحبت می‌کنم. به واسطه آشنایی‌ام با حوزه میراث فرهنگی با متخصصان میراث که اغلب جزو مرمت‌گران موزه ایران باستان هستند،گفت‌وگو می‌کنم تا نصب مجسمه با مشورت آنان و به شکل درستی رخ بدهد چراکه می‌توان در دو ساعت هم این نصب را انجام داد ولی مهم این است که این اتفاق به شکل درستی رخ بدهد. او در پاسخ به این پرسش که فعلا چه راهکار موقتی برای حفاظت بیشتر از تئاتر شهر در نظر گرفته‌اید،گفت: از وزارت ارشاد بابت افزایش دوربین‌های نظارتی تقاضا کرده‌ایم. هرچند دوربین به تنهایی کارساز نیست اما در هر حال نیروهای حراستی و یگان حفاظتی می‌توانند با مونیتورینگ 24 ساعته و با حذف نقاط کور، مراقبت بهتری داشته باشند."

چه کسی مسوول مجسمه است؟

مدیر مجموعه تئاتر شهر با انتقاد از وضعیت مبهم مدیریت فضای بیرونی این مجموعه اضافه کرد: الان نمی‌دانیم مسوولیت مجسمه با تئاترشهر است یا شهرداری زیرا از منظر شهرداری، مجموعه تئاتر شهر از در چوبی بیرون آغاز می‌شود و فضای داخلی را دربر می‌گیرد. متاسفانه در بخش بیرونی تئاتر شهر نوعی مدیریت چندگانه وجود دارد. حتی فضاهایی مانند پشت بام تالارهای قشقایی یا چهارسو، جزو عرصه عمومی تلقی می‌شود و بارها در نظر داشته‌اند در این مکان‌ها گُل‌کاری کنند که هر بار با خواهش و تمنا جلوی آن را گرفته و توضیح داده‌ایم، آبیاری گل و گیاهان می‌تواند به پشت‌بام این تالارها آسیب بزند و البته همیشه در این زمینه با ما همکاری شده است.

او با تاکید بر اینکه برای مجسمه‌های مجموعه تئاتر شهر و همین‌طور مجسمه‌های داخل حوض پارک دانشجو نگرانی شخصی دارد، افزود: ولی واقعیت این است که مسوولیت حفاظت از این مجسمه‌ها چندان مشخص نیست و همان‌طورکه گفتم در این زمینه مدیریت چندگانه‌ای وجود دارد ولی ما همواره به این مساله حساسیت داشته‌ایم و خارج از اینکه وظیفه چه کسی است، خود را موظف به مراقبت دانسته‌ایم و حتی اگر جزو وظایف ما نباشد قطعا این مراقبت را خواهیم داشت. مدیر تئاتر شهر در پاسخ به این پرسش که آیا امکان حضور یک نگهبان همیشگی برای مراقبت از مجسمه‌های اطراف تئاتر شهر وجود ندارد، توضیح داد: مجسمه که نگهبان مخصوص خود را ندارد ولی پارک دانشجو هم نیروی حراست دارد و هم پلیس پارک. تئاتر شهر هم پلیس‌های گشت‌زن دارد که جزو پلیس‌های وزارت ارشاد هستند و مسوولیت مراقبت از آنچه در محدوده این وزارتخانه است، دارند. در این زمینه خاص از شهرداری دعوت کرده‌ایم تا بررسی‌های خود را داشته باشد. او درباره احتمال خطری دیگر برای مجسمه "فرهاد قفل‌زن" گفت:کلید را که به تئاتر شهر منتقل کردیم و باقی اتصالات هم خیلی محکم و به اصطلاح جدانشونده است بنابراین امکان جابه‌جایی آن وجود ندارد ولی کلید به تنهایی می‌تواند مجسمه‌ای زیبا و مستقل باشد و به همین دلیل قصد ربودن آن را داشتند.

وظیفه میراث در قبال اثر پرویز تناولی چیست؟

مدیر تئاتر شهر که سابقه فعالیت در میراث فرهنگی را دارد، درباره وظیفه میراث نسبت به مواردی مانند مجسمه "فرهاد قفل‌زن" گفت: در میراث یک‌سری پروتکل درباره مکان‌هایی که نیازمند حفاظت فیزیکی هستند، وجود دارد. اقدام‌هایی مانند به خطر افتادن "مجسمه فرهاد قفل‌زن" وضعیت حقوقی پیرامون تئاتر شهر را تغییر می‌دهد. از نظر میراث تمام این منطقه همراه با حوض‌ها و مجسمه‌ها جزو تئاتر شهر محسوب می‌شوند و مدیر این مجموعه را مسوول آنها می‌دانند. زمانی که میراث فرهنگی به عنوان سازمان شناخته می‌شد برای مراقبت و مرمت اماکنی که در اختیار دیگر بخش‌ها بود، اعتباراتی داشت ولی بعد از تبدیل شدن به وزارتخانه دیگر این اعتبارات را ندارد و بیشتر در بخش‌های حقوقی می‌تواند ورود کند. بنایراین در ماجرای اخیر، میراث اعتباری برای مرمت مجسمه تخصیص نمی‌دهد. ضمن اینکه بودجه‌های مرمت بسیار سنگین است که با شرایط مالی ما همخوانی ندارد. با تغییر قانون میراث، مجموعه‌هایی مانند تئاتر شهر باید آیین‌نامه‌ای برای مرمت اینگونه آثار در نظر بگیرند.

او در بخش دیگری از این گفت‌وگو با اشاره به نظرات متفاوتی که درباره تعیین حریم مجموعه تئاتر شهر در میان جامعه تئاتری وجود دارد، توضیح داد: در گفت‌وگویی که با شهردار منطقه داشتم، توضیح دادم که نظرات موافق و مخالف وجود دارد و دوستان مخالف معتقدند نباید دسترسی به مجموعه محدود شود یا جداسازی صورت بگیرد یا کسب وکارهای اطراف مجموعه تئاتر شهر دچار اخلال شود. از آنان خواستم تا این موارد را در طراحی‌های خود در نظر بگیرند. قرار است مجموعه بحث‌های موافق و مخالف، مبنای کار باشد. البته نه آن بخش از نظرات مخالفان که قابل اعتنا نیست.  مدیر تئاتر شهر در پایان سخنان خود  خبر داد که بحث حقوقی تعیین حریم تئاتر شهر در روزهای آینده از سوی میراث فرهنگی به نتیجه می‌رسد.

قادر آشنا: خسته نمی‌شویم

اما قادر آشنا، مدیر اداره کل هنرهای نمایشی با ابراز نگرانی شدید نسبت به وضعیت پیرامونی تئاتر شهر بار دیگر به مساله لزوم تعیین حریم اشاره می‌کند: در بسیاری جلسات خصوصی و عمومی بر مراقبت از سرمایه‌های فرهنگی- هنری تاکید کرده‌ایم. ما باید پاسخگوی مواردی باشیم که در حوزه مدیریت خودمان است. آنچه در فضای بیرونی تئاتر شهر است، متولیان دیگری دارد که باید حفاظت خود را بیشتر کنند. البته دوستان تئاتر شهر نسبت به این موضوع حساس بوده و هستند و ما هم از پیگیری برای سر و سامان دادن به وضعیت اطراف تئاتر شهر خسته نمی‌شویم.  او با تاکید بر اینکه تعیین حریم تئاتر شهر مساله‌ای غیرسیاسی است، می‌افزاید: هرگز به مساله‌ای جز مصالح کشور نیندیشیده‌ام. درباره حریم تئاتر شهر هرگز نگاه سیاسی نداشته‌ایم زیرا بحث مراقبت از هنرمندان و مخاطبان این مجموعه جزو وظایفی است که در حال حاضر در محیط تئاتر شهر در پایین‌ترین حد خود رعایت می‌شود؛ به‌ طوری‌که هنرمندان و مخاطبان این مجموعه  برای آمد و رفت به آن آرامش و امنیت لازم را ندارند.

این اشاره مدیر کل هنرهای نمایشی احتمالا در پاسخ به اظهارنظر تعدادی ازکاربران به ظاهر چپ‌گرای تئاتری در فضای مجازی است که هرگونه مراقبت و ایجاد حریم امن برای مجموعه تئاتر شهر را در قالب تصمیم‌های سیاسی صورت‌بندی می‌کنند. این افراد که تعدادشان از انگشتان یک دست فراتر نمی‌رود، همواره- با وجود بی‌اطلاعی کامل از جزییات طرح مورد نظر- با رویکردی که بیشتر در جهت افزایش آمار تعداد بازدید کنندگان در فضای مجازی به نظر می‌رسد  بر این نکته پافشاری می‌کنند که "دست‌های پشت پرده می‌خواهند بین مردم! و تئاتر فاصله ایجاد کنند."  حال آنکه اگر به کارنامه اندک و محدود همین افراد رجوع کنیم نه‌تنها کوچک‌ترین نشانی از بازتاب مشکلات مردم در نوشته‌ها و نمایش‌های‌شان مشاهده نمی‌شود بلکه برای حضور در جشنواره‌های دولتی، اتفاقا پشت درهای بسته و برای عده‌ای محدود، از هیچ همکاری ‌ای فروگذار نیستند. جالب‌تر آنکه بعضا صداهایی نیز در مخالفت با ایجاد حریم از دل سالن‌های خصوصی گران‌قیمت به گوش می‌رسد. سالن‌هایی با مثلا  اجاره‌بهای  هر شب 3 تا 4 میلیون تومان که حتی به خود هنرمندان تئاتر هم اجازه ورود نمی‌دهند، چه رسد به مردمی که این روزها زیر فشار اقتصاد دست‌شان بیش از گذشته تنگ است.

نتیجه؛ "هیچ" دارد به همه‌ چیز ما بدل می‌شود

در پایان فقط می‌ماند یک یادآوری به مدیران. تصمیم‌گیری در فضای اجرایی، فردی شجاع می‌طلبد و عمل‌گرا.گوش رسانه‌ و مردم سال‌هاست به تکرار مکرر وعده‌ها آشنایی دارد اما این تکرر موجب نمی‌شود مردم به این وضعیت عادت کنند. تصمیم‌های عملی شده و نشده شما بر فردای در راه موثر می‌افتد و توسط آیندگان قضاوت و بررسی خواهد شد. در فاصله یکی دو ماه تا پایان کار دولت باید به وزیر ارشاد هشدار دهیم که مبادا حاصل کار شما در تئاتر همان "هیچ" باشد (تا اینجای کار چنین است) که پرویز تناولی عمری است سرلوحه خلق آثار خود قرار داده. این مجسمه‌ساز شناخته ‌شده کشور، زمانی که گالری‌های تهران پر بود از کپی‌های دست چندم آثار هنرمندان غربی، "هیچ" را خلق کرد تا به همگان یادآوری کند که "هیچ دارد به همه ‌چیز ما بدل می‌شود." آقای وزیر! مبادا حاصل کار شما "هیچ"  باشد.