«وقتی حالت بده، کسی سراغت رو نمی گیره» جزو استثناهاست

سال های پیش ، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان مجموعه صفحه های موسیقی را که درباره زندگی چند آهنگ ساز معروف دوره کلاسیک و مخصوص کودکان و نوجوانان بود، منتشر کرد.

ایران آرت: تا کنون تعداد کتاب های که در حوزه نظری ، تاریخ یا زندگی نامه ی موسیقی دانان منتشر شده آن چنان اندک است که بیش تر باعث تاسف است تا افتخار. به خصوص زمانی که به سراغ زندگی نامه موسیقی دانان می رسیم تعداد کتاب های منتشر شده باز هم بسیار کم است . به این ترتیب با وجودی که چند ناشر در حال حاضر به طور حرفه ای بر روی موسیقی کار می کنند، ولی تعداد موضوعات کار نشده آن قدر بالاست که کتاب های منتشر شده چندان به چشم نیایند.

در چند ساله ی گذشته نشر ماهور یکی از فعال ترین ناشران در حوزه انتشار کتاب های تخصصی موسیقی بوده است . با رجوع به وب سایت این انتشارات می توان کتب متعددی که این انتشارات به چاپ رسانده مرور کرد. ولی نکته مهم تر درباره این نشر این است که ماهور بیشتر یک انتشارات تخصصی است و بیش تر کتب نظری آن به کار علاقمندان و متخصصان حوزه موسیقی می آید . به این ترتیب می توان گفت که مخاطبان کتاب های انتشارات ماهور بیش تر موسیقی دانان یا اهالی موسیقی هستند تا مخاطبان عام.با این حال می توان گفت به بعضی کتب منتشر شده توسط این انتشارات هم اشاره کرد که ممکن است برای طیف وسیع تری از علاقه مندان هم جالب توجه باشد؛ "از نور تا نوا؛ زندگی و ارزش های هنری غلامحسین بنان" نوشته ی پری دخت آور (بنان) یکی از این کتاب هاست که به سال 1393 منتشر شده است ، "جشن و موسیقی در فرهنگ های شهری ایرانی" نوشته ساسان فاطمی که به سال 1393 منتشر شده هم تحقیقی درباره ی موسیقی عامه پسند ایرانی محسوب می شود که می تواند برای همه اهالی فرهنگ جالب و خواندنی باشد. علاوه بر این ، نشر ماهور چندین و چند جلد کتاب در حوزه تاریخ موسیقی منتشر کرده است که برای مخاطبان متنوع هم جذاب و جالب خواهد بود؛ " باقی قضایای تاریخ موسیقی" کتابی است که به سال 1387 و با ترجمه ی پیام روشن منتشر شده است . اما پیام روشن علاوه بر آن کتاب، دو عنوان کتاب تحت یک نام، " تاریخ موسیقی غرب" را ترجمه کرده است . نخستین کتاب نوشته روی بنت به سال 1386 منتشر شده و دومی به قلم هیوام. میلرودیل کاکرل به سال 1393 به چاپ رسیده است . اما کتاب سه جلدی " تاریخ مختصر موسیقی آکسفورد" با ترجمه ناتالی چوبینه هم یکی از دستاوردهای جالب توجه نشر ماهور است که ویرایش جدیدش به سال 1390 به چاپ رسیده است . این ها تنها بخشی از کتاب هایی است که نشر ماهور نشر ماهوردر طول یک دهه گذشته منتشر کرده است.

از دیگر ناشران فعال در طول این سال ها، انتشارات ناهید است، چنان چه با مراجعه به وب سایت این انتشارات متوجه می شوید که این نشری بخشی را تحت عنوان موسیقی دارد. پرتو اشراق از فعال ترین مترجمانی است که بارها با این نشر کار کرده و کتاب های فراوانی با تلاش های او منتشر شده است ؛ بخش عمده این کتاب ها ترجمه هستند. ولی پرتو اشراق چند کتاب تالیفی را هم به چاپ رسانده است. چندین و چند کتاب مختلف در حوزه ی تاریخ موسیقی از تلاش های این نشر محسوب می شود. به عنوان مثال "سرگذشت پیانو" و " سرگذشت آهنگ سازان بزرگ" دو کتاب هارولد شونبرگ هستند که به سال های 1381 و 1385 منتشر شده اند. "سرگذشت موسیقی پاپ" نوشته ی دنیس استیونسن هم مثالی دیگر از ترجمه های پرتو اشراق است که به سال 1389 ، توسط انتشارات ناهید منتشر شده است .

با وجود هنوز تعداد کتاب هایی که به زندگی نامه ی موسیقی دانان بپردازد، بسیار اندک است ؛ سال های پیش ، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان مجموعه صفحه های موسیقی را که درباره زندگی چند آهنگ ساز معروف دوره کلاسیک و مخصوص کودکان و نوجوانان بود، منتشر کرد. ولی بعد از آن دیگر تلاش دیگری انجام نشد و خود این صفحه ها هم دیگر فرصت انتشار مجدد را نیافتند. سال ها بعد و در میان های دهه ی 1370، نشر طرح نو کتاب "باخ" را در قالب مجموعه ی پدید آورندگان فرهنگ امروز منتشر کرد. این کتاب هم متاسفانه بعدتر دیگر به چاپ نرسید تا نسل جوان تر کم تر فرصت خواند آن را به دست آورند.

در سال های دهه ی 1370 با تغییر سیاست های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی کتاب های موسیقی بیشتری فرصت چاپ پیدا کردند . با این حال بخش عمده ی این کتاب ها با ترجمه ی اشعار و ترانه ها مربوط می شد و کم تر به زندگی نامه  یا تحلیل موسیقی می پرداختند. با این حال در تداوم این مسیر و در طول سال های گذشته کتاب های تحلیلی تری هم منتشر شدند؛ کتاب "دیوید بویی" به قلم سایمون کریچلی و ترجمه ی مهدی پارسا خانقاه و سخر دریاب توسط نشر شوند به سال 1394 یکی از نمونه های محسوب می شود. همین طور انتشارات دنیای اقتصاد به سال 1395 کتاب "وقتی حالت بده، کسی سراغت رو نمی گیره؛ خاطرات باب دیلن" را با ترجمه محمدعلی برقعی منتشر کرد که از معدود نمونه های خاطره و زندگی نامه ی موسیقی دانان غیر ایرانی در ایران محسوب می شوند. جالب این جاست که با استناد به وب سایت کتاب خانه ملی ایران، تعداد عناوین کتاب هایی که درباره باب دیلن منتشر شده اند بسیار زیاد است ، ولی بیش تر این کتاب ها تنها ترجمه ی اشعار این ترانه سرای برنده ی جایزه ی نوبل هستند و فقط این کتاب کم و بیش حالت زندگی نامه ای دارد. با این حال ملاحظات مختلف فرهنگی باعث می شود که تعداد کتاب ها درباره ی موسیقی دانان معاصر غربی با احتیاط بیش تری منتشر شوند.

وقتی به سراغ تاریخچه موسیقی و زندگی نامه ی هنرمندان و موسیقی دانان ایرانی می رسیم ، وضع حتی بدتر می شود. به واقع در این حوزه تعداد کتاب ها و تحقیقات کم و کیفیت آن ها چندان بالا نیست.

فرهود صفرزاده ، محقق موسیقی ایرانی از جمله کسانی است که در طول چند سال گذشته کتاب های متعددی را در حوزه موسیقی ایران تالیف کرده؛ از بازنویسی کتاب "موسیقی ایران" نوشته روح الله خالقی گرفته تا انتشار دو کتاب جدید او ، "چرخ بی آیین؛ درباره ی ابولقاسم عارف قزوینی" و "بادخزان؛ درباره غلامحسین درویش" دو کتاب جدیدتر او هستند که به سال 1394 توسط نشر فنجان منتشر شده اند و از متاخرترین نمونه های تحقیق در حوزه موسیقی ایران محسوب می شوند. فرهود صفرزاده علاوه بر این کتاب ها به سال 1384 کتاب "هنرستان موسیقی تبریز" را نوشته بود که توسط نشر ستوده در شهر تبریز منتشر شده بود.

تعداد کتاب های منتشر شده در حوزه موسیقی در ایران هنوز بسیار اندک است که علل متعددی دارد. علاوه بر ضعف نهادهای آکادمیک که وظیفه انجام تحقیقات در حوزه مطالعات فرهنگی را برعهده دارد ، مشکلات عمده ممیزی با موسیقی هم به مساله آفرین است. همین چند سال پیش که چند کتاب تحقیقاتی در حوزه ی موسیقی با مشکلات عدیده ی مواجه با این کتاب ها را دچار تردید کردند . با در نظر گرفتن همه این مشکلات موسیقی ایران هنوز راه درازی در زمینه ی نظری و به خصوص تاریخ نگاری دارد.

این گزارش نوشته مریم رهنما و در کتاب هفته خبر منتشر شده است