ناگفته‌هایی درباره فریدون پوررضا/ از همخوانی با نسترن تا ستاره شدن در "پس از باران"
صدای پوررضا هم اندوه آسمان بغض‌آلود و ابری گیلان را در خود دارد و هم شادابی شالیزارهای شمال ایران را. او 23 فروردین‌ماه 1391 در حالی که هنوز شش ماه با 80 سالگی فاصله داشت، از دنیا رفت.
ایران آرت: سیمین سلیمانی در اعتماد نوشت: فریدون پوررضا، خواننده و موسیقیدان شهیر گیلک و از صاحب‌نظران موسیقی گیلان بود. اگرچه آثار و خدماتش در حوزه موسیقی تنها به موسیقی فولکلور محدود نمیشود اما او را بیشتر به عنوان کسی که در آن حوزه فعالیت کرده، میشناسیم. قاطبه مردم ایران پوررضا را با قطعه تیتراژ پایانی مجموعه تلویزیونی "پس از باران" به یاد می‌آورند. این خواننده و موسیقیدان فقید آثار مکتوب و پژوهشی زیادی از خود بر جای گذاشته و نام او را می‌توان در شمار تاثیرگذارترین هنرمندان موسیقی فولک قرار داد؛ چه آن زمان که ترانه‌هایش پر از شور و نشاط و شادی است و چه آن هنگام که حزن ترانه‌هایش از ژرفای کلام او پیداست.
صدای پوررضا هم اندوه آسمان بغض‌آلود و ابری گیلان را در خود دارد و هم شادابی شالیزارهای شمال ایران را. پوررضا 23 فروردین‌ماه 1391 در حالی که هنوز شش ماه با 80 سالگی فاصله داشت، از دنیا رفت. در نهمین سالمرگش با موسی علیجانی، هنرمند گیلانی درباره هنر فریدون پوررضا گفت‌وگو کردیم. علیجانی آهنگساز، خواننده و نوازنده ویولن است و از آثار او می‌توان به آلبوم "اَ در واکون باد بایه" اشاره کرد.
شما با آقای پوررضا دوستی داشتید؛ اگر بخواهید ایشان را معرفی کنید، چه خواهید گفت؟
بله. آقای پوررضا سوم مهر 1311 در لشت نشاء از توابع رشت متولد شد و بیست و سوم فروردین 91 هم در رشت درگذشت. ایشان دوره ابتدایی را در مدرسه ناصر خسرو در لشت‌نشاء گذراند و تا قبل از سن 14 سالگی هم در مغازه پدرش آرایشگر بود. بعد از سن 18سالگی به قصد آموزش آواز به مدت چهار سال به تهران رفت و نزد اساتیدی چون یونس دردشتی، غلامحسین بنان و سعادتمند قمی آموزش دید. سپس در سال 1333 به گیلان برگشت و با آقای علی به‌کیش به کار تعزیه و تئاتر مشغول شد. در سال 1339 وارد رادیو شد و تا سال ۵۷ در رادیو به اجرای ترانه پرداختند و در طول این مدت حدود 469 قطعه اجرا کرد.
اشاره کردید به همکاری آقای پوررضا با جناب به‌کیش. در تعزیه ایشان چه کارهایی انجام داده‌اند؟
ایشان به دلیل تخصصش در تعزیه‌شناسی، بیشتر کار پژوهشی در این زمینه انجام می‌داد و ماحصل آن مقالاتی است که در مجله گیلان نامه و جراید دیگر منتشر شده است
مهم‌ترین ویژگی آقای پوررضا را در حوزه آواز و همچنین در بحث پژوهشی در چه می‌دانید؟
آقای پوررضا از پیشروان موسیقی فولکلوریک گیلان است و در گویش‌های مختلف گیلکی از جمله لاهیجانی، لنگرودی، رشتی و رودباری آواز خوانده است. ایشان از لحاظ اصالت، کسی است که موسیقی گیلان با نامش شناخته می‌شود چرا که در این زمینه بسیار دقیق کار کردهاند. دقت به این معنی که در اجرای آهنگ‌های اصیل و حفظ اشعار امانت‌داری کامل داشته و اجراهای بسیار خوبی از آنها ارایه کردهاند و این نکته ویژگی خاص آقای پوررضا است که علاوه بر پژوهشگری دقیق، اجرای قطعات را حتی در شکل کنسرت، بسیار خوب انجام می‌داد.
بین ترانه‌هایی که آقای پوررضا خوانده‌اند، پیش و پس از انقلاب تفاوت‌هایی وجود دارد. این تفاوت‌ها از نظر شما در چیست؟
خب، باید کارهای ایشان را دسته‌بندی کرد. آقای پوررضا قبل از انقلاب مخصوصا در تلویزیون، به فراخور نیاز جامعه، ترانه‌های فولکلور بسیار شادی اجرا کردند که هنوز هم در مجالس عروسی و شادمانی خوانده می‌شوند. جالب است بدانید که صدای او در ترانه‌های قبل از انقلاب با ترانه‌های بعد از انقلاب از لحاظ جنس صدا کمی متفاوت است. قبل از انقلاب صدا درخشان (زیر) و جوان‌تر و بعد از انقلاب صدا محزون است و سوز آن بیشتر شده است.
برخی هم آقای پوررضا را با تیتراژ سریال "پس از باران" شناختند، چون اقبال عمومی در آن زمان به این سریال زیاد بود.
در بعضی مقالات گفته شده که فعالیت آقای پوررضا از سال۷۹ و اوج آن در سریال "پس از باران" بوده ولی چنین چیزی نیست؛ تا آن موقع آقای پوررضا همیشه در اوج بودند ولی به جامعه شناسانده نشده بودند. آقای پوررضا ترانه‌های زیادی دارند که قبل از انقلاب در رادیو و تلویزیون اجرا کردهاند که مثل تئاتر صحنه‌پردازی دارند. مثلا در ترانه "خاله دختر"، خودشان با پوشش محلی در یک طرف و خانم نسترن (خواننده دیگر) مقابل‌شان آواز می‌خواند. در واقع به صورت دو صدایی. ترانه‌هایی دارند یک قسمت آن به صورت سلو است. یعنی فقط خودش آواز می‌خواند. قسمت دیگر گروهی که برگرفته سنت موسیقی روستایی گیلان است؛ مثلا وقتی گیلانی‌ها در روستا کار را تمام می‌کردند، جشن می‌گرفتند و رقص و پایکوبی می‌کردند. گروهی می‌خواندند و گروه دیگر مثل گروه کر جواب می‌دادند. مثل ترانه "کنوس کله" یعنی باغ ازگیل یا ترانه "اهه بوگو" که ریتمیک بوده و ملودی خاصی ندارد. حالت مکالمه دارد و گروه هم جواب می‌دهند.
آیا ایشان در زمینه موسیقی فولکلور استادی هم داشتند؟
آقای پوررضا در زمینه موسیقی گیلان هیچ استادی نداشتند و خودآموخته بودند، چون با موسیقی سنتی گیلان آشنا بودند و البته موسیقی فولکلور جدا از موسیقی سنتی نیست. در واقع با هوش خود توانستند این مطالب را از مردم یا افرادی که می‌خواندند، بیاموزند همان‌طورکه خودشان هم اشاره می‌کنند بیشترین کسانی که به ایشان کمک می‌کردند همان افراد روستایی بودند که با ایشان ملاقات داشتند؛ چه زنان و چه مردان. آواز می‌خواندند و ایشان از شعرها و تحریر آنها نت‌برداری می‌کردند.
