ماندگارترین آثار موسیقی ملی میهنی/ از "ای ایران" تا "سپیده"
تصنیف "سپیده" ابتدا با صدای محمدرضا شجریان جان گرفت و بعد شهرام ناظری آن را برای اجرا خواند و به این ترتیب تا امروز ماندگار شده است.
ایران آرت: اشعار زیادی در دل تاریخ محو و در مقابل اشعار دیگری جاودانه شده‌اند. در میان شاعران معاصر ما، افراد زیادی به دل حماسه زده و اشعار میهنی سروده‌اند که برخی از آن‌ها، مانند شعر "تو را ای کهن بوم و بر دوست دارم" مهدی اخوان ثالث، ظرفیت بزرگی برای تبدیل شدن به یک حماسه شنیدنی دارند؛ اما هنوز در قالب یک شعر می‌توان آن را خواند نه یک قطعه موسیقی ملی.
به گزارش خراسان، در میان اشعار ملی-میهنی که خواننده ها و آهنگ سازانی، با صدا و آهنگ خود آن‌ها را ماندگارتر کرده‌اند، برخی اشعار نیز توسط افرادی سروده شده که شاعری، وجه شاخص آن‌ها نبوده است اما اشعاری سروده‌اند که اکنون در ذهن همه ما یادآور حس وطن دوستی و احترام به وطن است. در ادامه این مطلب درباره برخی اشعار میهنی که از گذشته تا به امروز، ماندگار شده‌اند و برخی از آن‌ها شاعران معروف یا کمتر شناخته شده‌ای دارند، نوشته‌ایم.
ای ایران
حسین گل‌گلاب شاعر شعر "ای ایران ای مرز پرگهر" یکی از چهره‌های چند وجهی روزگار معاصر ماست. تسلط او به زبان‌های متعدد باعث شده بود که یکی از افراد موثر فرهنگستان زبان فارسی نیز باشد. درباره چگونگی سروده "ای ایران" که ساخت آن به زمان جنگ جهانی دوم برمی‌گردد، روایت‌های مختلفی وجود دارد. مثل این که یک روز گل‌گلاب در حین عبور از خیابان هدایت متوجه حرکات دور از نزاکت سربازان خارجی با مردم شده؛ به انجمن ملی موسیقی رفته و با تاثر جریان را برای روح‌ا... خالقی تعریف کرده و این موضوع، بهانه‌ای شده است تا خالقی آهنگی بسازد و گل‌گلاب روی آن شعری بسراید که سرود معروف "ای ایران" با ابیاتی طلایی مانند "ای دشمن ار تو سنگ خاره‌ای من آهنم/ جان من فدای خاک پاک میهنم" نتیجه این همکاری است. اولین اجرای این قطعه به مهر سال 1323 برمی‌گردد.
سپیده
تصنیف "سپیده" را می‌توان سوپر گل یک مثلث طلایی دانست. هوشنگ ابتهاج شاعر این تصنیف با مطلع "ایران، ای سرای امید، بر بامت سپیده دمید/ بنگر کزین ره پرخون، خورشیدی خجسته رسید" و آهنگ ساز آن نیز محمدرضا لطفی از آهنگ‌سازان مشهور معاصر و نوازنده تار و سه‌تار بوده است. زمان ساخت این سرود به روزهای انقلاب برمی‌گردد. این تصنیف در گروه "چاووش" با صدای استاد محمدرضا شجریان جان گرفت و بعد از آن که او به دلایلی از روی صحنه رفتن در دانشگاه ملی منصرف شد، استاد شهرام ناظری آن را برای اجرا خواند و به این ترتیب تا امروز ماندگار شده است. لطفی درباره ساخت این قطعه گفته است: "تصنیف سپیده دیرتر از مقدمه آن ساخته شده است. چند ماه پیش از نخستین کنسرت این اثر، وقتی به منزل سایه رفتم و با سه‌تار، آهنگ تصنیف را برای او نواختم، علاقه‌مند شد که شعر آن را بسراید."
سفر برای وطن
قطعه "سفر برای وطن" از دل یک سریال قدیمی به نویسندگی و کارگردانی نادر ابراهیمی خلق شده است. سریال "سفرهای دور و دراز هامی و کامی در وطن"، اقتباسی از مجموعه داستانی به همین نام و محصول سال‌های 55 و 56 است. نادر ابراهیمی نویسنده معروف کتاب‌های "یک عاشقانه آرام" و "چهل نامه کوتاه به همسرم"، این سروده را برای این سریال گفته و استاد محمد نوری با صدای پرصلابت خود آن را خوانده است. این شعر، شاه مصرع‌های ماندگار بسیاری دارد که یکی از آن‌ها "ما برای آن که ایران خانه خوبان شود، رنج دوران برده‌ایم، رنج دوران برده‌ایم" است. چندی پیش فریدون شهبازیان آهنگ ساز این قطعه، درباره چگونگی ساخت این اثر گفت:"ابراهیمی خودش همراه با شعرهایش، ملودی‌هایی را به صورت ذوقی و قریحه‌ای زمزمه می‌کرد که البته به دلیل این که ایشان موزیسین نبودند، اشکالات فراوانی داشت اما به هر صورت، زیبا بود."
وطنم
سریال "تبریز در مه" از آن سریال‌هایی بود که تیتراژش بیشتر از خود اثر مورد توجه قرار گرفت. قطعه "وطنم" نسبت به سایر قطعه‌هایی که در این مطلب به آن پرداختیم، معاصرتر است. این اثر در سال 89 با آهنگ سازی بابک زرین و با صدای سالار عقیلی ساخته شد. زنده‌یاد افشین یداللهی شاعر این اثر با مطلع باشکوه "وطنم ای شکوه پابرجا" است که اثر ماندگار دیگرش، یعنی "جان من فدای ایران"، با ترکیب همین تیم یعنی سالار عقیلی و بابک زرین، برای تیتراژ سریال "معمای شاه" به کارگردانی محمدرضا ورزی ساخته شد. ورزی درباره ساخت این تیتراژ گفته است:"برای خلق ترانه "وطنم ای شکوه پابرجا" اول به امیریل ارجمند پیشنهاد دادیم. مسئولان تلویزیون گفتند یک صدای مشهور بخواند، بهتر است. به سراغ مانی رهنما رفتم. او کار را خواند. مدیران تلویزیون گفتند این کار شکوه بیشتری می‌خواهد. بعد سالار عقیلی کار را خواند و شد این که الان می‌بینید."
