نگاهی هنری به بودجه 98 / روایت لوریس چکناواریان، محمدرضا خاکی و مرتضی گودرزی دیباج از بودجه فرهنگ و هنر و ارز دولتی
لوریس چکناواریان، محمدرضا خاکی و مرتضی گودرزی دیباج انتظارات خود را از بودجه سال آینده تشریح کردند
ایران آرت: اگر همه‌چیز سرجای خودش بود و اهالی بهارستان، تعطیلات ده‌روزه‌شان را آغاز نکرده بودند، پنجشنبه گذشته لایحه بودجه سال 98 باید به مجلس می‌رفت، اما حالا قرار است با ده روز تأخیر از جزئیات آن رونمایی شود. بااین‌حال، محمدباقر نوبخت، پنجشنبه به سازمان برنامه‌وبودجه که ریاست آن را بر عهده دارد، آمد تا از کلیات این لایحه حرف بزند. هنوز هیچ‌چیز مشخص نیست جز اینکه یارانه‌های نقدی تغییری نخواهد کرد و اینکه 20 درصد به حقوق کارمندان دولت افزوده خواهد شد. اما همان‌طور که دیگر حوزه‌ها منتظرند تا بدانند چه ردیفی امسال در لایحه برایشان اختصاص‌یافته است، اهالی فرهنگ و هم گمانه‌زنی‌هایشان را در این رابطه آغاز کرده‌اند. ما هم در جام جم از سه هنرمند سراغ گرفته‌ایم و از آنها پرسیده‌ایم در شرایط کنونی اقتصادی که بحرانی بغرنج را سپری می‌کند چه انتظاری از دولت و بودجه‌ای که قرار است به فرهنگ و هنر اختصاص دهد، دارند.
هنر می‌تواند جامعه را در شرایط بحرانی آرام کند
لوریس چکناواریان معتقد است، هنر می‌تواند جامعه را در شرایط بحرانی آرام کند زیرا مردم با هنر همیشه ارتباط برقرار می‌کنند.
لوریس چکناواریان، آهنگساز و رهبر ارکستر درباره بودجه فرهنگ و هنر در سال 98 گفت: به طور کلی چه در مواقع بحرانی و عادی باید بودجه خوبی برای فرهنگ و هنر در نظر گرفته شود زیرا مهم ترین بخش هر جامعه ای حوزه فرهنگ و هنر است.
چکناواریان در ادامه بیان کرد: در همه جوامع به این حوزه توجه ویژه می‌شود زیرا فرهنگ مهم‌ترین بخش یک جامعه است و بخش‌های دیگر را هم تحت تاثیر قرار می‌دهد.
این آهنگساز افزود: هنر می‌تواند جامعه را در شرایط بحرانی آرام کند زیرا مردم با هنر همیشه ارتباط برقرار می کنند.
این رهبر ارکستر در ادامه تاکید کرد: اگر در شرایط عادی در ماه یک کنسرت برگزار می کردیم باید در شرایط بحرانی چند کنسرت برگزار کنیم. همچنین به دلیل شرایط نامناسب اقتصادی کنسرت‌ها و تئاترهای خیابانی برگزار شود.
لوریس چکناواریان خاطرنشان کرد: من قبول دارم زمانی‌که اقتصاد دچار مشکل شود بخش‌های دیگر هم دچار مشکل می شوند ولی با مدیریت درست مشکلات برطرف می‌شود.
چکناواریان در پایان گفت: هنرمندان می خواهند بودجه‌ای که به هنر تعلق می‌گیرد در حدی باشد که هنر در جامعه در جریان باشد.
وقتی همه‌چیز فلج می‌شود هنر به کمک اقتصاد می‌آید
مرتضی گودرزی دیباج هنرمند نقاش و مدیر و کارشناس هنری توضیح داد که اگر سیاستمداران از هنرمندان نترسند می‌توانند از ظرفیت آنها برای گذر از بحران‌های اقتصادی و اجتماعی امروز ایران استفاده کنند.
مرتضی گودرزی دیباج، درباره بودجه هنر و فرهنگ سال ۹۸ کشور گفت: در شرایط مالی خیلی بهتر از آنچه امروز داریم هم دیده‌ایم که متاسفانه دولتمردان ما هرگاه فکر کردند باید چیزی را به نفع چیز دیگری نادیده بگیرند، همواره این فرهنگ و هنر بوده که به نفع مسائل دیگر کشور نادیده گرفته شده و از بودجه آن کاسته شده است. این اتفاق تازه‌ای نیست که مربوط به وضعیت بحرانی امروز باشد.
وی افزود: اتفاقا می‌خواهم بگویم در این شرایط است که کشور نیاز به هنر و به تبع آن فرهنگ دارد. تجربه کشورهای دیگر را نگاه کنید. کشورهایی که حتی در شرایط جنگ ناچار به گرفتن وام‌های خارجی بودند، بخش زیادی از آن را خرج فرهنگ و هنر خود کردند. تاکید ما به این خاطر است که همه چیز نان و آب نیست.
این هنرمند گفت: در شرایطی به سر می‌بریم که متاسفانه خودزنی، یاس و ناامیدی در سیستم نفوذ کرده است و این ناامیدی به مردم هم سرایت کرده است. این حالت به عنوان یک فرهنگ دارد بین مردم رواج پیدا می‌کند و بده بستان بین آنها سرشار از ناامیدی است.
گودرزی دیباج در تکمیل سخنش گفت: حتی پیشرفته‌ترین کشورها هم دوره‌های بحرانی دارند و دقیقا در این شرایط است که هنر و فرهنگ می‌تواند کمک کند مردم به آینده و تدبیر و تغییر امیدوار باشند. با هنر است که مردم متقاعد می‌شوند می‌توانند به خودشان اعتماد کنند و اگر از بخشی از قدرت رضایت ندارند می‌توانند تغییرش دهند.
او گفت: از سوی دیگر هنر به مردم کمک می‌کند بدانند افراد شایسته در کشور وجود دارند. متاسفانه این هر دو دارد از مردم گرفته می‌شود و به جای اینکه دولتمردان کشور را اداره کنند، این مردم هستند که با ناامیدی دارند این کار را می‌کنند. در این شرایط است که به فرهنگ نیاز داریم تا در جهت امیدافزایی و تعمیق هویت عمل کنند. باید هنر باشد تا توده مردم را به فرهنگی که داشتیم و هنوز هم داریم ارجاع دهد و خاک را از چهره آن بزداید.
وی توضیح داد: زدودن خاک از چهره هویت ما باید توسط چه کسی صورت بگیرد؟ رسانه‌ها که مرده‌اند و تنها لذتشان این است که در دادن خبر بد از هم پیشی بگیرند و دیگران را تخریب کنند. کسی روی داشته‌های حقیقی مردم دست نمی‌گذارد و فقط تخریب می‌کنند. ما نیروی انسانی بسیار خوب داریم ولی کسی به آنها توجهی نمی‌کند.
گودرزی دیباج گفت: اتفاقا الان که سفره مردم کوچک شده و مسکن تبدیل به یک بحران شده است نیاز داریم که کسانی به میدان بیایند و به مردم بگویند که این دوران گذراست. هنر فعال، اجتماعی، متعهد، روشنگر و پرانرژی می‌تواند وارد صحنه شود و هم به توده مردم و هم به راس قدرت کمک کند که امیدوار شوند و این دوران بحرانی را بگذرانند.
او با ابراز تاسف از نگاه سیاست‌گذاران به هنر گفت: متاسفانه فکر می‌کنند هنر برای وقتی است که مردم سیر باشند. این در حالی است که بسیاری از بهترین اتفاق‌های هنری در کشورها در دوران بحران‌های اقتصادی و اجتماعی رخ می‌دهد. دلیل آنکه هنر و فرهنگ از اولویت بودجه خارج می‌شود ناآگاهی، سیاست‌زدگی و تکبر درونی سیاستمردان ماست. هرگز طبقه هنرمندان را به جز پرچمی که باید به اهتزاز دربیاید و یا گروهی که باید در مراسم و میهمانی‌ها بیایند و بنشینند ندیده‌اند.
این هنرمند توضیح داد: اتفاقا می‌خواهم بگویم که توجه به هنر در این شرایط به بهبود مشکلات اقتصادی هم کمک می‌کند. فرهنگ می‌تواند اقتصاد را به پیش ببرد و این چیزی است که در بسیاری از کشورهای دنیا شاهد آن هستیم. ولی متاسفانه نگاه ما در سرمایه‌گذاری فقط به نفت و صنعت سخت‌افزار این چنین محدود است.
مرتضی گودرزی دیباج در پایان گفت: اتفاقا الان وقتش است که به هنر بپردازند. افسران این جنگ هنرمندان هستند. اگر قانون‌گذاران این ظرفیت را درک کنند، هنرمندان می‌توانند کمک کنند که دوران بحران بگذرد.
بودجه بخش فرهنگ و هنر دور ریختنی نیست
به اعتقاد محمدرضا خاکی، بودجه بخش فرهنگ و هنر نه تنها دور ریختنی نیست بلکه بودجه کارآمدی است که می‌تواند نتایج خوبی برای کشور به همراه داشته باشد.
محمدرضا خاکی کارگردان تئاتر و استاد دانشگاه، با این توضیح که باید درباره بحث بودجه و مسایل اقتصادی، کارشناس متخصص بود و به عنوان شخصی که در حوزه هنر فعالیت دارد، نمی‌توانم درباره بودجه کشور صاحب‌نظر باشم، گفت: اما می‌دانم که امروز جامعه با معضلات متعددی به ویژه در حوزه اقتصادی روبرو است. مشکلات اقتصادی شامل بخش‌های فرهنگی و هنری هم می‌شود. به عنوان مثال سرانه کتاب‌خوانی به نسبت شاخص‌های جهانی خیلی پایین است. اصولا یکی از اهداف حوزه فرهنگ و دولت‌ها این است که شرایطی را فراهم کنند که شاخص کتاب‌خوانی بالا برود. ولی نتایج آن در لحظه به وجود نمی‌آید. حوزه فرهنگ نیازمند برنامه‌ریزی‌های دراز مدت و کوتاه مدت است.
او با تاکید بر این که معضل اقتصادی آسیب‌های نیز به حوزه‌های دیگر می‌زند، افزود: امروزه بیش از هر زمان دیگر به دلیل مشکلات اقتصاد کلان کشور، جامعه دچار ناامیدی، تضاد، تناقض و عصبیت‌هایی در اجتماع شده است. اینجاست که حوزه‌های فرهنگ و هنر، هم‌چون تئاتر، سینما و موسیقی می‌توانند کمک‌کننده باشند. تماشای تئاتر، گوش کردن به قطعه موسیقی، دیدن یک فیلم خوب و مطالعه کتاب می‌تواند فضای فراغت مناسبی برای افراد ایجاد و کمک کند تا مقداری از تنش‌های گوناگون آنها کم شود. امیدوارم افرادی که وظیفه خطیر بودجه و اداره کشور را به عهده دارند به این نکته توجه داشته باشند.
خاکی با این توضیح که زمان بحران باید به فکر افزودن بودجه بخش فرهنگ و هنر بود، ادامه داد: در چنین اوضاعی باید نگاه کرد که چگونه می‌توان معضل‌های اجتماعی را رفع کرد. با کم کردن از بودجه، آسیب‌ها تشدید می‌شوند. به طور مثال، آدمی که دچار افسردگی است چه نیازهایی دارد؟ مثلا می‌گوییم برو با یک روانپزشک صحبت کن. روانپزشک چه کار می‌کند؟ به حرفهای او گوش می‌دهد. جامعه نیازمند یک تعامل و گفت‌وگو است و کارهای هنری می‌تواند این فرصت را برای مردم ایجاد کند و مانع آسیب‌های اجتماعی شود. هنر تئاتر و یا سینما می‌توانند مسئله آسیب‌های اجتماعی را موضوع قرار دهند و به آن بپردازند چیزی که در دنیا تجربه و شناخته شده است.
این استاد دانشگاه با تاکید بر این که فرهنگ و هنر می‌تواند شادی را به جامعه تزریق کند، گفت: 25 سال است که در دانشگاه تدریس می‌کنم و خودم نیز فرزند هم سن و سال دانشجویان دارم. به خوبی درک کرده‌ام جوانان ما بیشتر از هر زمان دیگری نیازمند توجه هستند و باید امیدواری داشته باشند. مطمئن باشند درسی که می‌خوانند به یک شغل منتهی می‌شود. شغل نوعی امنیت برای جوانان ایجاد می‌کند و با داشتن شغل می‌توان به آینده بهتری فکر کرد و این امرخیلی طبیعی است. باید به جوانان کمک کنیم و به آنها فضا داده شود.
خاکی اضافه کرد: اگر بودجه فرهنگ و هنر حذف شود چه چیزی می‌تواند جایگزین آن شود؟ چگونه باید با جوانان تعامل داشته باشیم و فضای فراغت برای آنها ایجاد کنیم؟ به همین دلیل امیدوارم به مسئله جوانان و بخش فرهنگ وهنر توجه شود و برای آن بودجه بگذارند. مسوولان مطمئن باشند بودجه دراین بخش دور ریختنی نیست. بلکه بودجه کارآمدی است که می‌تواند نتایج خوبی نیز به همراه داشته باشد. پروژه‌هایی در نظر دارم که می‌توان با تیم حرفهای تئاتر کشور پیش برد ولی واقعا متقاعد شده‌ام این کار را باید با دانشجویان و جوانان کار کنم چون فضای کار برای جوانان بسیار کم است. اگر هر فردی به اندازه خودش به این نکته توجه کند اندکی از این مشکلات حل می‌شود.
این گزارش 18 آذرماه در روزنامه جام جم منتشر شده است.
