وقتی مداحان پای موسیقی پاپ می‌نشینند / از مداحی پاپ چه می‌دانید؟
علیرغم انتقادات فراوان به مداحی به سبک خوانندگان پاپ، در مراسم‌های سوگواری محرم امسال نیز مداحی‌ها و نوحه‌هایی به سبک خوانندگان پاپ خوانده شد.
ایران آرت: مداحی به سبک "ماکان بند" یکی از داغ‌ترین سوژه‌های یکی دو هفته اخیر در فضای مجازی بود. ویدئوی آن مداحی دست به دست شد و هر کس بنابر دیدگاه خودش به آن واکنش نشان داد. عده‌ای نرم و منعطف برخورد کردند و عده‌ای هم خنثی و بی توجه. در این میان آدم‌هایی هم بودند که با دیدن آن مداحی متأثر شدند و تغییر دادن مصراع "صدای خنده‌هات هنوز تو گوشمه" به "صدای روضه‌هات هنوز تو گوشمه" را بر نتابیدند تا در نهایت حجم انتقادات به حدی وسیع شد که مداح مذکور ناچار به عذرخواهی شد.
اما مداحی برگرفته شده از قطعه "هر بار این درو" تنها کپی‌برداری امسال مداحان از ملودی‌های پاپ نبود. چند روز بعد مطابق تصور همگان، مداحی به سبک حامد همایون هم درآمد تا علیرغم تمام انتقاداتی که طی سال‌های اخیر به این شیوه از مداحی شد، امسال هم گروهی از مداحان به سراغ ملودی‌های پاپ بروند. مداحی به سبک چاوشی و مداحی به سبک خوانندگان لس‌آنجلسی هم همچنان رواج دارد و گویا قرار نیست برخی از مداحان به صدای مردم گوش بدهند.
استفاده از ملودی‌های پاپ مختص امسال و پارسال نیست و حدود 10-15 است که بخشی از مداحان راه میان‌بر می‌زنند و به جای شعرنویسی و نغمه‌سرایی، ملودی‌های پر طرفدار موسیقی پاپ را انتخاب می‌کنند و به شعر آن دست می‌برند و آن را به عنوان مداحی اجرا می‌کنند. آن‌ها این کار را بی هیچ دغدغه و دردسری انجام می‌دهد و با یک تیر چند هدف را نشانه می‌گیرند اما به چه قیمتی؟
یک مداح با مداحی کردن به سبک خوانندگان پاپ، هم خود را از شعر سرایی و ملودی‌سازی بی نیاز می‌کند و مخاطب جوان را با خود همراه می‌کند چون جوانان قطعات موسیقی پاپ را شنیده‌اند و خیلی زود می‌توانند با مداحی برگرفته از آن ملودی‌ها ارتباط برقرار کنند. بنابراین طبیعی است که چنین مداحی هر نوع انتقادی را به جان بخرد تا خودش را یک شبه سر زبان‌ها بیندازد، کما این‌که در مورد مداح قطعه معروف "ماکان بند" این اتفاق افتاد.
مداحی پاپ عنوانی است که طی سال‌های اخیر برای مداحی‌های کپی شده از موسیقی پاپ به کار می‌برند. این عنوان ما را متوجه می‌کند که پیش از این نوحه‌ها و مداحی‌ها با دستگاه‌های موسیقی ایرانی ساخته می‌شده و حالا بخش قابل توجهی از مداحی‌ها را مداحی‌هایی تشکیل داده‌‌اند که مداح‌ها یا با الهام از قطعات خوانندگان پاپ می‌خوانند یا خودشان با استفاده از استعدادی که دارند، اشعار مذهبی را در مراسم‌های سوگواری و مولودی به حالت موسیقی پاپ اجرا می‌کنند که در این بین مورد دوم تا حدی قابل تأمل‌تر است.
زمانی که یک مداح خودش شعر می‌سراید و ملودی پاپ می‌سازد، کارش به مراتب از کپی کردن با ارزش‌تر است چون در این صورت دست به خلق می‌زند و ملودی و شعری را اجرا می‌کند که مخاطب آن را پیش از این در قامت یک ترانه عاشقانه نشنیده است. در حالیکه وقتی یک شعر عاشقانه امروزی با اندکی دخل و تصرف تبدیل به یک مداحی می‌شود، مخاطبی که آن قطعه موسیقی را شنیده، بر آشفته می‌شود و فی‌المثل تبدیل شدن واژه "خنده‌هات" به "روضه‌هات" را هتک حرمت به عزاداری سیدالشهداء می‌داند.
البته بسیاری از مداحان و پژوهشگران حوزه موسیقی حتی خلق ملودی پاپ در مداحی را هم مجاز نمی‌دانند چون معتقدند که این اتفاق باعث می‌شود مداحی و نوحه‌خوانی ایام سوگواری محرم از ریشه‌ها و هویت خودش دور شود. به نظر می‌رسد نقد بجایی هم هست چون در سنوات گذشته به وضوح به ما ثابت شده که دیگر خبری از اجرای مداحی‌های ماندگار مداحان و پیر غلامان حسینی پیش و پس از انقلاب نیست و همین موضوع بسیاری از مردم بالأخص قشر میانسال و مسن را دلگیر و عصبی کرده است.
هیجان، یکی از دلایلی است که باعث شده موسیقی پاپ به مداحی ورود کند. جوانان نسل جدید بسیار علاقه‌مند به هیجان هستند و حتی در مراسم سوگواری هم نمی‌خواهند از قسمت هیجان سینه‌زنی و زنجیرزنی غافل شوند. این هیجان باعث شده که برخی از جوانان با اجرای ملودی‌های پاپ در مداحی‌ها و نوحه‌خوانی‌ها مشکلی نداشته باشند. طبعاً همین موضوع هم موجب شده که مداحان بازخورد مخاطب دور منبر خود را ببینند و همچنان به سبک ماکان بند و حامد همایون بخوانند. در حالیکه موسیقی حامد همایون در سبک خودش هم شاد محسوب می‌شود و استفاده از آن در قامت مداحی سؤال برانگیز است.
اتفاقاتی که در مداحی افتاده، به موسیقی‌های پاپی عاشورایی هم سرایت کرده است. در این سال‌ها موسیقی‌هایی توسط جوانان نسل جدید موسیقی پاپ به اسم موسیقی عاشورایی خوانده می‌شود اما عملاً هیچ نشانه‌ای از محرم و عاشورا در آن‌ها نیست. مسلماً به صرف بستن سربند در عکس روی کاور یک قطعه موسیقی، نمی‌توان آن قطعه را عاشورایی معرفی کرد اما این اتفاق افتاده و در شرایطی هم افتاده که حتی روی آن سربند هم هیچ نوشته‌ای نیست. در واقع به نظر می‌رسد آن سربند کلید گرفتن مجوز انتشار اولین تک آهنگ رسمی دو خواننده جوان است چون مخاطب در خود قطعه چیزی که مربوط به موسیقی عاشورایی باشد نمی‌شوند!
در چند سال گذشته نمونه چنین آثاری بسیار تولید شده و نمونه دیگرش هم اثری از خواننده‌ای است که قطعات موسیقی شاد می‌خواند ولی حتی در قطعه عاشورایی خود هم سعی نکرده از سبک عامه‌پسند خود دست بکشد. این اتفاقات همیشه مخاطب را به فکر فرو می‌برد که هدف خواننده از تولید و انتشار چنین قطعاتی چیست؟ خواننده با اعتقاد قلبی نمی‌خواند یا نمی‌خواهد با اسم بردن از محرم و عاشورا، مخاطبان اثرش را محدود به قشر و زمان خاصی کند؟!
بزرگان ما همیشه به حفظ شأنیت مراسم سوگواری حضرت سیدالشهداء تأکید کرده‌اند و برای مردم ایران هم همواره مهم بوده که عزاداری محرم و دیگر ایام سوگواری به بهترین نحو ممکن انجام شود. در این شرایط مداحان و خوانندگان به عنوان هنرمندانی که می‌خواهند از طریق تریبون هنر پرچمدار یک مجلس عزا باشند، باید بیش از دیگران دقت کنند که برای چه می‌خوانند و هدف‌شان چیست. مسلماً خواندن برای امام حسین (ع) قرار نیست سکوی پرتاب کسی باشد و این باوری است که بسیاری از مداحان و خوانندگان به آن اذعان دارند و آن بخش اندکی که هدف‌شان از مداحی و خوانندگی برای امام حسین (ع) صرفاً دیده شدن است هم لازم است با دید شفاف‌تری به این قضیه نگاه کنند.
مینا آتشی
