درباره «حمام گنجعلی خان»، شاهکار صفویه در کرمان/معماری سنگ برای طلوع و غروب

بر سردر این حمام، کتیبه شعری به خط نستعلیق نصب شده که توسط علیرضا عباسی خوشنویس معرف عصر صفویه خطاطی شده است.

ایران‌آرت: کرمان یکی از پنج شهر تاریخی ایران است که آثار تاریخی زیادی را در خود جای داده است. مجموعه گنجعلی خان از شاهکارهای دوره صفویه و یکی از زیباترین جاذبه های تاریخی این شهر است. از این مجموعه حمام گنجعلی خان شهرتی خاص دارد که زیبایی های منحصر به فردش آدمی را مجذوب می کند.

مجموعه گنجعلی خان یا میدان گنجعلی خان در مرکز شهر قدیمی کرمان و در کنار بازار بزرگ کرمان قرار دارد که همانند میدان نقش جهان اصفهان طراحی و ساخته شده است. حمام گنجعلی خان در سمت جنوبی میدان گنجعلی خان، واقع شده. گنجعلی خان بیک، معروف به گنجلعی خان با دستور شاه عباس صفوی در سال های 1005 تا 1034 هجری قمری حاکم کرمان شد. به دستور وی بناهای زیادی در این شهر ساخته شدند که مجموعه گنجعلی خان با 11000متر مربع، از شاخص ترین این بناها است.

حمام گنجعلی خان امروزه یکی از پربیننده ترین جاذبه های گردشگری کرمان است. این حمام تا سال 1316 هجری شمسی مورد استفاده قرار می گرفته و در سال 1350 پس از مرمت و باز سازی به موزه مردم شناسی تبدیل شد که به موزه گنجعلی خان هم معروف است. بر سردر این حمام، کتیبه شعری به خط نستعلیق نصب شده که توسط علیرضا عباسی خوشنویس معرف عصر صفویه خطاطی شده است . این کتیبه بر سنگ مرمر حک شده و مصرع آخر آن سال ساخت بنا را با تبدیل به حروف ابجد نشان می دهد: "کسی نداده نشان در جهان چنین حمام" (سال 1020ه.ق). این حمام در سال 1020 هجری قمری ، توسط استاد سلطان محمد (معمار یزدی) ساخته و بعدها توسط علیمردان خان، پسر گنجعلی خان تکمیل شد و به شکل امروزی خود درآمد.

سبک معماری آن به شیوه اصفهانی است. حمام گنجعلی خان حدود 1300 متر مربع زیر بنا دارد که طول آن 26متر و عرض آن 30متر است . این حمام همانند دیگر حمام های قدیمی ایران، از بخش های مختلف و مجزایی از جمله قسمت شاه نشین تشکیل شده است. آب حمام از طریق لوله کشی های که به قنات نزدیک میدان گنجعلی خان متصل بود، تامین می شد. یکی از جاذبه های این حمام مجسمه های از جنس موم با پوششی از لباس های محلی مردم کرمان است که در سال 1352 هجری شمسی در دانشکده ی هنرهای زیبای تهران، ساخته و به حمام گنجعلی خان ارسال شده است. عجیب ترین جاذبه حمام گنجعلی خان تخته سنگی است سرخ رنگ که از مرمر ساخته شده و به سنگ زمان یا ساعت زمان معروف است. نور خورشیدی که به این تخته سنگ می تابد، باعث انعکاس نور به دیوار رو به رو می شود. این انعکاس نور، تصویری از طلوع و غروب خورشید را به مردم حاضر در حمام نشان می داد و مردم از روی این تصویر ، زمان را تخمین زده و می فهمیدند که در چه موقع روز هستند.

حمام گنجعلی خان در 26 اردیبهشت ماه 1347 با شماره 829 به ثبت ملی رسید. برای بازدید از این حمام تاریخی به کرمان، میدان گنجعلی خان، موزه مردم شناسی، حمام گنجعلی خان بروید.