ببینید: پیشرفته‌ترین شهر جهان باستان در ایران
مهمترین آثار معماری مکشوفه در شهر سوخته خانه‌های موسوم به پلکانی و بنای کاخ سوخته است.
ایران آرت: نخستین انیمیشن جهان، قدیمی‌ترین تخته نرد جهان، نخستین چشم مصنوعی، نخستین عمل جراحی مغز جهان در حفاری‌های شهر سوخته در استان سیستان و بلوچستان بدست آمده است.
پیشرفته‌ترین شهر جهان باستان در ۵۵ کیلومتری شهر زابل در کنار جاده زابل – زاهدان قرار دارد.
تمدن شهر سوخته یکی از شگفتی‌های دنیای باستان است. این شهر مهمترین مرکز استقرار و در حقیقت پایتخت منطقه در دوران مفرغ بوده است. مردم این شهر در چهار دوره بین سال‌های ۳۲۰۰ تا ۱۸۰۰ قبل از میلاد در آن سکونت داشته‌اند.
شهر سوخته ۲ بار به آتش کشیده شده است، یکبار در ابتدای مرحله رشد و بار دیگر در لحظه مرگ و انهدام آن.
به گزارش روزیاتو، مهمترین آثار معماری مکشوفه در شهر سوخته خانه‌های موسوم به پلکانی و بنای کاخ سوخته است. هر واحد ساختمانی از یک قسمت مستطیل درست شده که ۵ تا ۶ اتاق دارد و حدود ۱۵۰ تا ۱۶۰ متر زیر بنا داشته است و منازل در مجتمع‌های ۴ و یا ۶ خانه‌ای است.
مصالح اصلی به کار رفته در آن خشت‌های خام منظم گلی است. سقف خانه‌ها معمولاً صاف بوده و از حصیر برای پوشش آن‌ها استفاده شده و گرمای اتاق‌ها به وسیله یک اجاق مرکزی تأمین می‌شده است.
در سال ۱۹۷۲ اولین قبر به طور تصادفی کشف شد. مصالح مورد استفاده در ساختمان گورها خشت خام بوده است.
در شهر سوخته ۳ نوع قبر دیده می‌شود. مهمترین نوع قبر، چاله‌ای ساده بوده که مرده را همراه اشیاء و غذا دفن می‌کردند.
نوع دیگر چاله معمولی که با دیواری به ۲ قسمت تقسیم می‌شده است. نوع سوم، قبرهای سردابه‌ای که نوعی قبر خانوادگی بوده است.
یافته‌های عجیب و متنوع شهر سوخته زابل
شهر سوخته بدون شک جز شهرهای بسیار پیشرفته زمان خود بوده است. این نکته نه تنها در بقایای آثار معماری و کارهای ظریف دستی وصنعتی دیده می شود بلکه در سازمان دهی اجتماعی شهر نیز دیده می شود.
اسکلتی از یک دختر در گورستان این شهر به دست آمده است که جای شکستن و ترمیم مجدد استخوان جمجمه کاملا روی آن مشخص است.
همچنین بقایای جمجمه ای دیگر با چشم مصنوعی از گورستان این شهر به دست آمده که نشان می دهد پزشکان این شهر به کار جراحی چشم هم وارد بوده اند. این چشم مصنوعی متعلق به ۴۸۰۰ سال پیش و متعلق به زنی ۲۵ تا ۳۰ ساله بوده است.
اولین جراحی مغز در ۴۸۰۰ سال پیش در شهر سوخته انجام شده است.
پارچه‌هایی که در شهر سوخته یافت شده مطلقاً در هیچ کجای ایران یافت نشده است.
ساکنان شهر سوخته کفش تولید می‌کرده‌اند و صنعت کفاشی داشته‌اند.
مردمان آن روز شهر سوخته از شطرنج و تخته نرد استفاده می‌کرده‌اند.
مراکز صنعتی مردم شهر سوخته خارج از شهر بوده است.
تعدادی لوله‌های سفالی در شهر سوخته پیدا شده که احتمالاً جهت آب‌رسانی یا دفع فاضلاب استفاده می‌شده است.
یک خط کش چوبی باستانی با دقت نیم میلی متر در شهر سوخته یافت شده است.
صنایعی مانند ریسندگی، خراطی، معرق‌سازی، مرمرسازی، سفال‌گری، مهرسازی، حصیربافی و ساخت ابزار فلزی در شهر سوخته رواج داشته است.
نمونه‌های جالب و بدیعی از زیورآلات در شهر سوخته به دست آمده است.
دسترسی به شهر سوخته
برای دسترسی به شهر سوخته ابتدا باید به زابل سفر کرد. شهر سوخته در ۵۶ کیلومتری زابل در حاشیه‌ی جاده‌ی زابل به زاهدان قرار دارد. توصیه‌ی ما استفاده از اتومبیل شخصی است.
در شش ماه اول سال از ساعت ۸ تا ۱۲ و ۱۶ تا ۲۰ و در شش ماه بعدی از ساعت ۸ تا ۱۲ و ۱۵ تا ۱۹ می‌توان از بقایای شهر سوخته دیدن کرد. البته به یاد داشته باشید صبح جمعه اجازه‌ی ورود به این مکان را ندارید.
