روایت خالق "ملت عشق" از علایق ادبی‌اش/ کاش شمس تبریزی را می‌دیدم
الیف شافاک نویسنده مشهور ترکیه‌ای و خالق رمان "ملت عشق" از زندگی شخصی و ادبی‌اش می‌گوید.
ایران آرت: "الیف شافاک" نویسنده مشهور ترکیه‌ای و خالق رمان "ملت عشق" که برای نگارش رمان "۱۰ دقیقه و ۳۸ ثانیه در این جهان عجیب و غریب" موفق شده بود به فهرست نهایی جایزه ادبی "بوکر" سال ۲۰۱۹ راه یابد چندی پیش با نشریه "نیویورک‌تایمز" به گفت‌وگو نشست.
بخشی از این گفت‌وگو که توسط خبرگزاری ایسنا ترجمه شده را در ادامه می‌خوانید.
در قفسه کنار تخت‌خواب‌تان چه کتاب‌هایی قرار دارند؟
در بازه‌های زمانی متفاوت کتاب‌های مختلفی را مطالعه می‌کنم، اما معمولا همزمان یک کتاب داستانی و یک کتاب غیرداستانی را روی میز کنار تخت‌خوابم قرار می‌دهم.
کتاب مورد علاقه شما که تاکنون کسی چیزی درباره آن نشنیده چیست؟
"زابل یسایان" فمینیست، رمان‌نویس و اندیشمند ارمنستانی، نویسنده‌ای با نبوغ بالا و زنی بود که بسیار فراتر از عصر خود محسوب می‌شد. "در قلب ویرانه‌ها"ی این نویسنده تاریخچه‌ای مهم و جان‌سوز محسوب می‌شود. همچنین نویسنده‌های تحسین‌برانگیز بسیاری وجود دارند که در سرزمین مادری‌شان شناخته‌شده هستند، اما آثارشان هنوز به زبان‌های دیگر ترجمه نشده و هنوز در جهان شناخته نشده‌اند. یکی از این نمونه‌ها "ناتالیا گینزبورگ" است.
آثار کدام نویسنده، رمان‌نویس، نمایش‌نامه‌نویس، منتقد، روزنامه‌نگار یا شاعر را بیش از هر فرد دیگری تحسین می‌کنید؟
من نویسندگانی را تحسین می‌کنم که چه در نوشتار و چه در محتوای آثارشان خطر را به جان می‌خرند. من برای نویسندگانی که شجاعت این را دارند که برخلاف جریان حرکت کنند و کسانی را که از این‌که هر سال به یک سبک مشخص بنویسند ممانعت می‌کنند، تحسین می‌کنم. رمان‌نویس‌ها، روزنامه‌نگاران و شاعران بسیاری وجود دارند که عمیقا برای‌شان احترام قائل‌ام و برایم اهمیتی ندارد یک نویسنده مشهور هستند یا یک نویسنده کتاب‌اولی. فعالیت در جایگاه هر کدام از این نویسنده‌ها چالش‌های خود را دارد.
نویسندگان ترک محبوب شما چه کسانی هستند؟ آیا نویسندگان ترکی هستند که آن‌قدر که باید شناخته‌شده نیستند؟
"هزاره‌ای از ادبیات ترک" اثر "طلعت حلمان" اثری بی‌نظیر و زیبا است که اثر مناسبی برای شروع محسوب می‌شود. مطالعه آثار "ناظم حکمت" برای درک ستم و سختی رسیدن به آزادی ضروری است. "مدونا با پالتو پوست" اثر "صباح‌الدین علی" نیز چند سال پیش به زبان انگلیسی منتشر شد و آن را می‌توان اثری بی‌نظیر توصیف کرد.
آیا تاکنون کتابی شما را به کسی نزدیک‌تر کرده یا میان شما و فردی فاصله انداخته است؟
من معتقدم هر کتابی که مطالعه کرده‌ام من را به فرد دیگری نزدیک کرده است. تعداد بسیار بسیار کمی کتاب وجود دارد که آرزو می‌کردم هیچ‌گاه مطالعه نکرده بودم‌شان.
قهرمان و ضدقهرمان‌های داستانی محبوب شما چه کسانی هستند؟
"اورلاندو" قهرمان محبوب ابدی من است و من این حقیقت را که "ویرجینیا وولف" آن کتاب را یک زندگی‌نامه عنوان کرده نیز دوست دارم. همچنین "جی گتسبی" را به عنوان ضدقهرمان محبوبم انتخاب می‌کنم. "گتسبی بزرگ" کتابی تحسین‌برانگیز است که باید در طول زمان بارها مطالعه شود.
اگر قرار بود تنها یک کتاب رانام ببرید که شما را به فردی که امروز هستید تبدیل کرده، کدام اثر را انتخاب می‌کنید؟
"اورلاندو" نوشته "ویرجینیا وولف". تا زمانی که این کتاب را نخوانده بودم نمی‌دانستم می‌شود تا این حد از عناصر آزادی و جسارت در نوشتن استفاده کرد. اگر بتوانم تقلبی کوچک بکنم، "مثنوی معنوی" از "مولانا" را نیز به پاسخ سوال شما اضافه می‌کنم. یک اثر غربی و یک اثر شرقی.
اگر قرار بود نویسنده‌ای را ملاقات کنید چه زنده و چه درگذشته چه کسی را انتخاب می‌کردید؟ و دوست داشتید چه چیزی را درباره او بدانید؟
دوست داشتم "باروخ اسپینوزا" (فیلسوف مشهور هلندی) را ملاقات کنم. طرز فکر او حیرت‌آور است. بی نظیر است که بتوانم "جیمز بالدوین" را نیز ملاقات کنم. زمانی که آثارش را مطالعه می‌کنم یا به صدایش گوش می‌دهم احساساتی می‌شوم. و در آخر دوست داشتم "شمس تبریزی" را ملاقات کنم. حضور هر سه آن‌ها کنار هم بی‌نظیر خواهد بود
دوست دارید چه کسی زندگی‌نامه شما را بنویسد؟
نویسنده‌ای با نکته‌سنجی و درک بالا از فرهنگ‌های مختلف؛ کسی که به معنای حقیقی تابع بشریت باشد.
برای مطالعه چندباره یک اثر همواره به کدام کتاب رجوع می‌کنید؟
در درجه نخست آثار "هانا آرنت". من برای مطالعه آثار او بارها رجوع می‌کنم. صدای او بسیار مهم و متاسفانه بسیار مرتبط با شرایط کنونی ماست. مطالعه چندباره آثار "چسواو میوش" را نیز دوست دارم. سپس نوبت به "امیل چوران" می‌رسد. شاید "چوران" این فیلسوف رومانیایی برای برخی از مخاطبان غربی زیادی افسرده‌کننده باشد ولی برای مخاطبانی از بالکان، آناتولی و خاورمیانه، صدای او صدای میانه‌روی است.
از مطالعه نکردن کدام آثار شرمنده‌اید؟
واقعا نمی‌دانم. اگر کتابی وجود داشته باشد که از مطالعه نکردنش خجالت‌زده‌ام، آن را مطالعه خواهم کرد. به‌علاوه این موضوع خجالت‌آور نیست. کتاب‌های بسیاری وجود دارند و ما باید به مطالعه کردن ادامه دهیم؛ این تنها چیزی است که اهمیت دارد.
کتاب بعدی که قصد دارید مطالعه کنید چیست؟
من در میانه مطالعه "زیرزمین" نوشته "رابرت مک‌فارلین" هستم که اثری زیباست.
