نگاهی به جامعه قاجار از نگاه همسر ناصرالدین شاه/سفرهای قاجاری به روایت وقارالدوله
"خانم! فردا کوچ است"، سفرنامه یکی از معدود زنان باسواد دوران قاجار است. این‌بار مخاطب جامعه ایرانی را از زاویه دید یک زن می‌بیند و می‌خواند.
ایران آرت، سفرنامه‌ها منابع ارزشمند اطلاعات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی هستند که زمان و مکان جغرافیایی خاصی را به روشنی پیش چشم مخاطب می‌گذارند. اهمیت سفرنامه‌ها براساس دانش، جهان‌بینی و تخصص سفرنامه‌نویس‌ها روشن می‌شود. از گزارش‌های موجود چنین برمی‌آید که اندکی از سفرنامه‌های ایرانی را زنان نوشته‌اند؛ موضوعی که از تأخیر در سوادآموزی آنها حکایت دارد. همین تعداد معدود و محدود سفرنامه‌ها هم عمدتاً توسط همسران پادشاهان یا خوانین و صاحب‌منصبان و به طور کلی طبقات بالای اجتماعی نوشته شده‌اند.
"خانم! فردا کوچ است" از جمله این سفرنامه‌هاست که به قلم سکینه سلطان (وقارالدوله)، از زنان ناصرالدین‌شاه، نوشته شده است. این اثر که سفرنامه وقارالدله در سفر به عتبات و مکه است، در خود اطلاعات جدیدی را نسبت به جامعه آن زمان ایران دارد. این‌بار مخاطب به جای اینکه تاریخ را از زاویه دید یک نویسنده مرد ببیند، دل به گفته‌های یکی از معدود زنان نویسنده در این دوران می‌سپارد و این‌بار جامعه دوران قاجار را از دریچه‌ای جدید و نو می‌خواند و می‌بیند.
به گزارش تسنیم، در مقدمه این کتاب درباره نویسنده این سفرنامه می‌خوانیم: وقارالدوله(سکینه سلطان)، نویسنده این سفرنامه زن پیشرو و خوشبختی بوده است. زنی که توان مالی سفر به کربلا و مکه و اجازه همسر را داشته(البته طبق شرع، سفر به مکه چون واجب بود اجازه شوهر را لازم نداشت. ولی در واقعیت مردان می‌توانستند در این زمینه سخت بگیرند) و همین‌طور صاحب برادری بوده که در سفر همراهی‌اش کند. اما خودش اغلب به این بخت خوب اعتقادی نداشته و یکی از ویژگی‌هایی که از او در سفرنامه‌اش می‌بینیم غر زدن و نارضایتی دائمی از شرایطش است. او یکی از همسران ناصرالدین‌شاه بود، نمی‌دانیم همسر چندم و با چه جایگاهی. نمی‌دانیم از چه خانواده‌ای و با چه شرایطی. نمی‌دانیم زیبا بود یا زشت. لاغر بود یا فربه اما می‌دانیم که باسواد بود و می‌نوشت و شعر می‌گفت. می‌دانیم که شاه را بسیار دوست می‌داشت و این چیزی نبود که بخواهد پنهان کند و در جای جای سفرنامه از این عشق سخن گفته است.
... قصه سفرنامه وقارالدوله از سال 1317 قمری شروع می‌شود؛ چهار سال بعد از کشته شدن ناصرالدین‌شاه. سکینه سلطان در ابتدای داستان نزد مظفرالدین‌شاه می‌رود و از او اذن سفر می‌گیرد. شاه به او اجازه می‌دهد و از این دیدار تا برگشت دوباره به کاخ، یک سال و اندی طول می‌کشد. تقریباً یک سال در راه‌ها و در مقاصد زیارتی می‌گذرد و باقی در بروجرد، جایی که همسر وقارالدوله آنجا وزیر مالیه عین‌الدوله، حاکم لرستان است. ...
هدف از تدوین این مجموعه، بازآفرینی سفرنامه‌های زنان در قالبی جذاب و خواندنی به منظور خوشخوان کردن متن‌ها برای مخاطبان گسترده عنوان شده است. برای این منظور، تلاش شده تا با استفاده از نسخه اصلی، اصلاح برخی از موارد در متن صورت گیرد.
"خانم! فردا کوچ است" با پژوهش رسول جعفریان، کیانوش کیانی و با ویرایش زهرا صالحی‌زاده از سوی نشر اطراف در هزار نسخه و در 197 صفحه در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفته است.
