هنر یک فرصت سیاسی و 10 راهبرد / از بی‌ینال ونیز تا اصغر فرهادی، کیهان کلهر… /بخش خصوصی بازیگر اصلی‌ست
صادرات فیلم و موسیقی ایران به کشورهای فرانسه، بریتانیا و ... به مراتب بیشتر از کشورهای همسایه است.
ایران آرت : درسا بخشندگی:ترانه علیدوستی بازیگر اصلی زن فیلم "فروشنده"، با تحریم سفر به آمریکا برای شرکت در هشتادونهمین مراسم اسکار توانست توجه جهانی را به سیاست‌های اشتباه ترامپ جلب کند و که در مطبوعات آمریکا و جهان از جمله نیویورک تایمز، گاردین و هالیوودریپورتر بازتاب وسیعی داشت. علیدوستی این تصمیم ترامپ مبنی بر عدم صدور روادید به ایرانیان را "نژادپرستانه" نامید و مراسم اسکار را بایکوت کرد.
رویکرد دیپلماسی عمومی با بهره‌گیری از فرهنگ و هنر
سیاستی که انتقادات فراوانی را در کشور آمریکا به دنبال داشت. این اعتراض یا اعتراض‌های شبیه به این نشان می‌دهد هنر و سیاست دو مقوله‌ای هستند که به ویژه در دوران مدرن ارتباط وسیعی با یکدیگر دارند. کشورها نه‌تنها در عرصه قدرت جهانی و منطقه‌ای برای تحت تاثیر قرار دادن سایر ملت‌ها، هنر و فرهنگ خود را اشاعه می‌دهند بلکه به‌عنوان یک عنصر عالی در خروج از انزوای سیاسی به گسترش حضور بین‌الملل از آن بهره می‌بردند. به عنوان نمونه، سیاست فشار حداکثری دولت ترامپ با هدف ایجاد انزوای ایران در عرصه جهانی، اقتصاد ایران را نشانه گرفته اما آنچه اکنون به‌عنوان یک راه‌کار می‌تواند در خروج از این بحران به ایران کمک کند رویکرد دیپلماسی عمومی با بهره‌گیری از فرهنگ و هنر و اشاعه آن در خارج از مرزها است.
روش‌ها و مکانیسم‌ها
ایران تاکنون در راستای خروج از انزوا از برخی مکانیسم‌ها بهره گرفته اما باید در استفاده از این روش‌ها تغییراتی برای بهره‌برداری بیشتر اعمال کند؛ روش‌ها و مکانیسم‌هایی که می‌توان به‌وسیله و در پرتو آن از هنر و فرهنگ در خدمت دیپلماسی بهره‌برداری کرد و در ادامه به برخی از این موارد اشاره می‌شود.
شرکت و برگزاری منظم نمایشگاه‌های فرهنگی
1-حضور در مجامع و کنفرانس‌های بین‌المللی و همچنین حضور فعال در رخدادها و جشنواره‌های هنری، برگزاری منظم نمایشگاه‌های جمعی، سمینارهای فرهنگی و گردهمایی‌ها.
به‌طور مثال حضور چشم‌گیر هنرمندان ایرانی در دوسالانه ونیز در میان چهار غرفه مطرح جهانی از مهم‌ترین رخدادها در این عرصه بوده است.
مبادلات فرهنگی و اطلاعاتی
2-تسهیل حضور نمایندگی‌های فرهنگی خارجی در ایران.به‌طور نمونه در حال حاضر تعدادی از رسانه‌ها و روزنامه‌های معتبر جهانی در ایران دارای نمایندگی هستند اما متاسفانه همکاری و مبادله فرهنگی- اطلاعاتی در حد صفر میان رسانه‌های ایرانی و رسانه‌های جهانی، ژورنالیسم ایرانی را از تجربه‌های نو در این عرصه محروم کرده است.
حضور در جشنواره‌های مختلف بین المللی فیلم
3-افزایش تولیدات باکیفیت فیلم و سریال برای حضور در جشنواره‌های معتبر بین‌المللی
در حال حاضر حضور ایران در جشنواره‌های بین‌المللی محدود به چند رویداد خاص مانند اسکار، ونیز، کن و برلین شده است هرچند که این همراهی در چارچوب برنامه‌های دولتی و به مدیریت وزارت امور خارجه و وزارت ارشاد و فرهنگ اسلامی میسر شده و بیشتر دارای جنبه نمایشی هستند.
برخی فیلم‌های ایرانی که با حمایت دولت ساخته می‌شوند نیز تنها از منظر محتوا، نه فرم و ساختار و کیفیت‌های هنری در سطوح بین‌المللی مطرح‌شده‌اند. غیبت سینمای مستقل و خلاق ایران می‌تواند در آینده خسارت جبران‌ناپذیری را برای عرصه فرهنگ و هنر ایران داشته باشد. متاسفانه نویسندگان و هنرمندان ایرانی نیز جز در عرضه فیلمهایی که با حمایت دولت ایران و مبتنی بر پسند جشنواره‌های غیر ایرانی ساخته می‌شوند، ارتباطی با همکاران خود در جهان ندارند و حتی گاهی اوقات این ارتباطات که با حمایت بخش خصوصی و حضور در این جشنواره‌ها صورت می‌گیرد نیز جنبه اپوزسیون پیدا می‌کند.
معافیت مالیاتی و عوارض گمرگی برای خدمات فرهنگی
4-ایجاد معافیت‌های مالیاتی برای تولید، توزیع و ارائه کالا و خدمات فرهنگی به‌ویژه در عرصه هنرهای تجسمی، کاهش عوارض گمرکی بر کالاهای فرهنگی و افزایش صادرات فرهنگی از طریق اصلاح قوانین، روش‌ها، فرآیندها و ارائه تسهیلات.
البته طبق ماده 139 قانون مالیات‌های مستقیم (جز در بند (د) ماده 34 واحد قانون مالیات‌های مستقیم 1394) در حال حاضر فعالیت‌های انتشاراتی، مطبوعاتی و قرآنی (دارای مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و دستگاه‌های ذی‌ربط) و همچنین فعالیت‌های فرهنگی و هنری که در سایه مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انجام می‌شوند، از پرداخت مالیات معاف هستند.
ثبت آثار در یونسکو
5-افزایش تعداد آثار ثبت‌شده در میراث فرهنگی جهان یونسکو
حضور مستمر در رقابت‌های بین المللی
6-تسهیل حضور فعالان بخش فرهنگ و هنر در عرصه رقابت‌های بین‌المللی و کسب جوایز معتبر جهانی
نکته قابل‌توجه این است که صادرات فیلم و موسیقی ایران به کشورهای فرانسه، بریتانیا و ... به‌مراتب بیشتر از کشورهای همسایه بوده است. اقدام به امر صادرات فرهنگی، احتیاج به آینده‌نگری و برنامه‌ریزی دارد. باید توجه داشت انتظار دست‌یابی به نتایج و بازدهی مثبت با شتاب‌زدگی و عملکرد مقطعی عملی نیست زیرا پژوهش‌ها نشان می‌دهد که کالاهای فرهنگی نسبت به کالاهای غیرفرهنگی در فواصل کوتاه‌تری مبادله می‌شوند.
استفاده از هنرمندانی که وجه هنری آن‌ها بسیار غالب است
7-جمع قابل‌توجهی از هنرمندان در عرصه هنر جهانی بسیار مقبولیت دارند و هنر آن‌ها در عرصه جهانی موردتوجه است همچون اصغر فرهادی در سینما و یا کیهان کلهر در موسیقی که آثارشان توجه جهان را به سمت خود معطوف کرده‌اند.
برند سازی محصولات در عرصه بین‌المللی
8-برند سازی محصولات در عرصه بین‌المللی از مهم‌ترین اولویت‌های دیپلماسی فرهنگی بوده و شاخص ابزار فرهنگی، نشان آن‌ها است. هالیود، کوموی ژاپنی، برادوی و... نمونه‌ای از برند شدن کالای فرهنگی هنری است که رعایت استانداردهای بین‌المللی تاثیر و تبلیغ آن را تسریع می‌کند.
در برند سازی باید موارد زیر را مدنظر قرار داد:
- استفاده از ارتباطات و تبلیغات بین‌المللی در معرفی برندهای فرهنگی در جهان
- توجه به نقش ویژه برند ایرانی در جهان و افزایش سهم بازار کالاهای فرهنگی ایران در سطح بین‌الملل
- توجه به شناخت الگوی مصرف و گروه‌های مرجع کشور مقصد
- تعریف نقش و پایگاه برندهای فرهنگی ایرانی در سطح بین‌الملل در جهت رقابت مناسب‌تر با شرکت‌های خارجی
- تعریف نقش و پایگاه برندهای کالاهای فرهنگی ایرانی در بازارهای خارجی
- تعیین راهبردهای برندهای فرهنگی کشور در جهت ورود به بازارهای منطقه‌ای و بین‌المللی
- شناخت سلیقه مشتریان در کشور مقصد
- آشنایی و شناخت زبان رایج، دین، باورها و ارزش‌های تولیدکنندگان و صادرکنندگان محصولات مردم در کشور مقصد
- بررسی سیاست‌های کشورهای مقصد برای کنترل قوانین و حل اختلاف تجارت بین‌المللی از قبیل قوانین محافظت از علامت تجاری و حفظ حقوق معنوی مرتبط با صنایع فرهنگی
- اعطای ضمانت‌نامه های اعتبار صادراتی در برابر خطرهای تجاری و سیاسی در صادرات محصولات فرهنگی
- اعمال سیاست‌های تشویقی و حمایتی از سوی دولت برای برندهای دارای جایگاه ویژه در عرصه‌های مختلف بین‌المللی و منطقه‌ای و پرداخت پاداش‌های نقدی، تشویقی و سوبسید به دارندگان برندهای محصولات فرهنگی
- ایجاد شرکت‌ها تخصصی بین‌المللی در عرضه محصولات فرهنگی
- همکاری با سایر برندهای معتبر منطقه‌ای و بین‌المللی فعال در زمینه کالاهای فرهنگی
امید است دولت، مواضع و سیاست‌های خود در ارتباط با حضور هنر و هنرمندان کشور در محافل جهانی را تغییر داده و به مدد فرهنگ و هنر، سیاست‌هایی را پیش گیرد که راه‌گشای انزوای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی کشور باشد.
