همه‌ی حواشی ترجمه کتاب «شازده کوچولو» در ایران/ انتقادهای جنجالی ابوالحسن نجفی به احمد شاملو

چندى پيش از طريق اينترنت با مقاله بلند بالاى پژوهشى در رابطه با ترجمه هاى گوناگون شاهزاده كوچولو در دانشگاه الزهرا، مواجه شدم كه برايم بسيار جالب بود.
در آن نوشتار كه در باره يازده ترجمه گوناگون پارسى بود، ازجمله به ترجمه آقاى اسدالله غفورى ثانى نيز اشاراتى شده بود !

نخست آنكه بسيارى از ترجمه ها اساساً ترجمه نيست بلكه كپى كامل و يا تقلب مى باشد !
بيش از ٧٣ ترجمه پارسى از اين كتاب موجود است و من ٢٤ ترجمه گوناگون پارسى آنرا به زير ذره بين برده ام !
اما از آنجاييكه مقاله به مقايسه ترجمه قاضى و غفورى پرداخته بود، لذا به " ترجمه " يا به كپى آقاى غفورى در مقايسه با ترجمه آقاى قاضى مى پردازم !

جناب غفورى ترجمه قاضى را با تغيير برخى از واژه ها، به نام خود ثبت كرده اند. بعنوان یک نمونه فقط در فصل دوم، صفحه ٨ و ٩، از چاپ دوم ١٣٨٨ ؛

واژه های قاضی - واژه های غفوری
به اين ترتيب - به اين صورت
عقيده - انديشه
آماده شدم - حاضر شدم
روشن بين - روشن فكر
چيزفهم است - چيزى مى فهمد
حرف مى زدم - صحبت مى كردم
بازى بريج - بازى ورق
آدم عاقلى - آدم دانايى
يكى از اسبابهاى - يكى از لوازم
نه مكانيسين - نه مكانيك
هزار ميلى - هزار كيلومترى
در طلوع صبح - در سپيده صبح
صداى عجيب و بچگانه اى - صداى عجيب و كودكانه اى

مشت نمونه خروار، در هر صفحه و فصلى اينگونه است !

تنها مترجمى كه براى واژه فرانسوى un piquet به معنى ميخ طويله از واژه " گلميخ " استفاده كرده است، آقاى قاضى مى باشد.
گرچه واژه گلميخ بر روى ديوارها ديده مى شود و براى محكم كارى و نگه دارى دو ديوار مقابل به هم به كار مى رود و در فرانسه و بويژه در ايتاليا نيز مرسوم است، اما اين واژه مفهوم دقيق ميخ طويله را نمى رساند !
ولى فعلاً براى كوتاه كردن مطلب، از اين بحث در مى گذريم !
آقاى قاضى در فصل چهارم ص ٢٥، فراموش كرده اند اين كلمات را ترجمه كنند !
- با آجرهاى صورتى
- با شمعدان هايى لب پنجره
آقاى غفورى نيز در همين فصل يادشان رفته است اين كلمات را ترجمه كنند !!
این جملات و واژه ها نیز ذر ترجمه آقاى قاضى از قلم افتاده

ص ٢٧
- Oh اوه و يا دِ

ص ٥١
لطفى به من كنيد.

ص ٦٣
كاغذ كوچك ( كوچك از قلم افتاده )

ص ٩٢
سومين قطار

ص٩٣
واژه perfectionnées و به طرف چشمه نیز ترجمه نشده

ص ١٠٠
طرحهاى اوليه را كه كشيده بودم ( اوليه را )

ص ١٠١
واژه اندكى از قلم افتاده ، " اندكى گريه كردن "


در پايان فصل ٢٢ ترجمه آقاى قاضى چاپ پنجاه و يكم سال ١٣٩٢، جملات ؛
- سوزن بان گفت : بچه ها خوش اقبالند. از قلم افتاده است !
در " ترجمه " آقاى غفورى نيز همين اتفاق افتاده است ! !

البته آقاى غفورى چندين خط در صفحات ٢٢ - ٢٣ - ٢٧ - ٤٣ - ٨٦ - ٩٣ و در ص٩٤ دو خط - ١٠٦، چهار خط، ص ١١١، شش خط را يادشان رفته است كپى كنند ! ! !

آقاى قاضى بسيارى از واژه هاى فرانسوى را غلط ترجمه كرده اند !
آقاى غفورى نيز همانگونه عمل كرده اند

در فصل دهم چنين آمده ؛ dit fermement le petit prince و ترجمه جمله چنین است : شاهزاده كوچولو قاطعانه ( بى برو برگرد ) گفت !

آقاى قاضى نوشته اند ؛ مردانه گفت ! (مردانه از روزگار فيلم هاى ناصر ملكوتى بود، زن و مرد ندارد ! )
آقاى غفورى نيز تحت تأثير همان فيلم ها ! نوشته اند ؛ مردانه گفت !

در همين فصل، قاضى واژه Un geste discreet به معنى با يك حركت بى آلايش، ( محطاطانه، بدون لاف ) را يك حركت شاهانه ترجمه كرده اند !
غفورى نيز كپى كرده است، با يك حركت شاهانه !

در فصل سيزدهم !
آقاى قاضى mais non كه به معنى، نخير، نه جانم، نه بابا مى باشد را، نه خنگ خدا ترجمه كرده اند.
آقاى غفورى نيز از بد حادثه، همه توهين ِ نه خنگ خدا را به شاهزاده كوچولو زده اند .

در ترجمه آقاى قاضى بيش از دويست غلط ترجمه اى موجود است، و در ترجمه آقاى غفورى نيز همينگونه است ؛
از ترجمه واژه هاى مهمى همچون apprivoiser كه به مفهوم خو گرفتن، مأنوس شدن، آلفت گرفتن، اُخت شدن، است، كه ايشان و سايرين " اهلى كردن " ترجمه كرده اند !
و يا واژه la consigne كه به معنى رهنمود است و ايشان و ديگران " دستور و يا فرمان " ترجمه كرده اند، در گذريم، و به عنوان نمونه، به واژه هاى زير که غلط ترجمه شده است توجه کنید؛

واژه absurd را احمق ترجمه كرده اند ! بجاى پوچ، بى معنا، عبث
،،، sotte, Sot احمق ،،، ،،، نادان

،،، coquette عشوه گر ،،، ،،، دلربا
،،، businessman كارفرما ،،، ،،، تاجر، تاجرپيشه
،،، explorateur كاشف ،،، ،،، كاوشگر ! كاشف به فرانسه، découvreur مى باشد.
،،، déserte بيابان ،،، ،،، كوير
،،، sable شن ،،، ،،، ماسه
،،، A tout hasard بى هوا ،،، ،،، محض احتياط، براى محكم كارى
،،، apaiser la soif رفع تشنگى ،،، ،،، كاهش دادن تشنگى

،،، consolé تسكين ،،، ،،، دلجويى
،،، assura تسكين ،،، ،،، اطمينان، مطمئن شدن

،،، créer des lien علاقه ايجاد كردن ،،، ،،، ارتباط بر قرار كردن

،،، enigme راز ،،، ،،، معما
،،، mystère معما ،،، ،،، راز
،،، des problèmes معما ،،، ،،، مشكلات، مسائل

،،، trouver پيدا كردن
،،، découvrir پيدا كردن ،،، ،،، كشف كردن , پيدا كردن


،،، marchand كاسب ،،، ،،، فروشنده

،،، belle زيبا
،،، embellir زيبا ،،، ،،، غنى بخشيدن

،،، un abime گرداب ،،، ،،، گودالى ژرف، پرتگاه

،،، un monarque absolu سلطانى مستبد ،،، ،،، پادشاهى تمام عيار، شاهى مطلق.

،،، russes حيله گرى ها ،،، ،،، ترفند ها

كه االبته به همين تعداد اكتفا مى شود.

از همه گذشته، شيوه نگارش آقاى قاضى، شايد به ادبيات كردى نزديك باشد، نمى دانم ! اما قدر مسلم اين است كه در زبان پارسى اينگونه نمى توان نوشت و آقاى غفورى نيز با وجوديكه در مشهد هستند، ( چون كتاب در مشهد چاپ شده ) ، همانگونه نگارش يا قلم فرسايى كرده اند ، آيا اين اتفاقى است !؟

توجه بفرماييد ;
صفحه ٣٣ ؛ تو مدتها بجز لطف خورشيد تفريحى نداشته اى. بهتر نبود نوشته مى شد ; تو بجز لطافت خورشد تفريحى نداشتى.
صفحه ٣٥ ؛ خار به چه درد مى خورد. بهتر نيست نوشته شود ؛ خارها به چه دردى مى خورند.
صفحه ٤٦ ؛ اينقدر مس مس نكن. ،،، اينجور لفتش نده، طولش نده، ور نرو. اين دست و آن دست نكن.
صفحه ٧٩ ; شازده كوچولو با ادب پرسيد. ،،، شاهزاده كوچولو مؤدبانه پرسيد.
صفحه ١٠٧ ؛ اندك شبيه به حال كسى كه... ،،، اندكى شبيه كسى كه...
صفحه ١٠٨ ؛ با تصميم و قدمهاى سريع راه مى رفت. ،،، مصمم با قدمهاى سريع راه...
صفحه ۸۷ ; فردا شازده كوچولو باز آمد. ،،، فرداى آنروز شاهزاده كوچولو...


در فصل هشتم، سنت اگزوپری، ادب و فرزانگى شاهزاده كوچولو را در اين جمله بيان مى كند ؛
مى رفتم آن را بياورم ولى شما با من صحبت مى كرديد.
آقاى قاضى نه تنها مورد احترام گذاشتن شاهزاده كوچولو را ناديده گرفته اند بلكه، گل را نیر متهم مى كنند !
توجه كنيد ؛
داشتم مى رفتم تجير بياورم ولى شما مرا به حرف گرفتيد.

واين شيوه نگارش در كپى آقاى غفورى به عيان آشكار است.

نكته قابل توجه ديگر اينكه ؛
شما در اين بررسى و مقايسه ها، ترجمه خانم سامانه رضائيان را نيز مد نظر داشته ايد.
بسيار اهميت دارد كه بدانيد چه ترجمه اى از اصل فرانسوى ترجمه شده يا از ترجمه انگليسى به پارسى برگردانده شده است !

بسيارى از مترجمین، از جمله خانمها، سامانه رضائيان، مريم صبورى، دل آرا قهرمان، زهرا تيرانى از ترجمه انگليسى خانم كاترين وُدز استفاده كرده اند و ترجمه كاترين وُدز كاستى ها و اشتباهات فراوانى دارد كه توسط مترجم انگليسى زبان ديگرى بنام آقاى ريچارد هاوارد پيرايش و باز ترجمه شده است !
البته همين ترجمه نيز كاستى هايى دارد كه از آن نت بردارى كرده ام !

و اين به مانند آن باشد كه يك ايرانى ساكن سوئد ترجمه خانم گونور بانگ را به پارسى برگرداند.
بدون شك ترجمه خوبى از آب در نخواهد آمد، زيرا اين ترجمه سوئدى اشكالات فراوانى دارد و دو نفر سوئدى ديگر بنام خانم نوا گول برگ و آقاى هنريك پترسون، مشتركاً ترجمه سوئدى جديدى را به خواننده گان داستان شاهزاده كوچولو در سوئد ارائه داده اند كه با وجود اندكى كمبودها از ترجمه پيشين بهتر است.

تاكنون بيش از ١٣٠ ترجمه تركى استانبولى، ٣٨ ترجمه ايتاليايى، ٦٨ ترجمه اسپانيولى، ١٩٨ ترجمه چينى، ٢٨ ترجمه ژاپنى، و چندين و چند ترجمه از زبانهاى گوناگون وارد بازار شده است و اين روند همچنان ادامه دارد !
اين كتاب بصورت معما و بقول برخى از فرانسويان دست اندر كار، بصورت كد نوشته شده و بايد دِ كوده ( رمز گشايى ) شود !

با اينچنين كاستى هايى در ترجمه آقاى قاضى، يكى از طرفداران و دل شيفته گان ايشان، بنام پونه بارانى در سايت اينترنتى خود در باره ترجمه آقاى قاضى چنين نوشته اند :

" ... دوست او و ديگر استاد عزيزم ( رضا سيد حسينى ) مى گفت : ترجمه اى كه قاضى از اين كتاب ارائه داده در حد اعلاى امانت دارى، انتقال مفاهيم و در عين حال روانى و ساده گى است. در بعضى جاها به نظر مى رسد حتى از متن اصلى فرانسه هم سليس تر نگاشته است. "

توجه فرموديد ! از اصل فرانسوى هم سليس تر است !
اينكه برخی از ما ايرانیان از كارل ماركس و لنين، ماركسيست تر هستيم.
اينكه برخی از هموطنان ما از اعراب مسلمان تر هستند.
اينكه اخيراً تعدادی از ايرانيان از پاپ اعظم واتيكان، كاتوليك تر شده اند،
آيا اين يك بيمارى فكريست يا نوعى حقارت تاريخى به حساب مى آيد ؟!

ارادتمند
علی شکرالهی

سلام خدمت شما جناب شکراللهی. من میخوام این کتابو تهیه کنم ولی سردرگم شدم و ازونجایی که وسواس شدیدی دارم که بدون حذفیات و برگردان زبان اصلی باشه، شما ترجمه ی پیشنهادیتونو بفرمایید. باتشکر و ترجیحا از طریق ایمیل پاسخ بدید