عرب‌ها رباعیات خیام را به آواز می‌خوانند
یک فیزیک‌دان لبنانی رباعیات خیام را در قالب وزن‌های عامیانه مرسوم در فولکلور عرب‌ها برده که مهمترین خصوصیت آن قدرت آوازخوانی‌اش است.
ایران آرت: علی حیدر، استاد فیزیک دانشگاه لبنان اخیرا و در پی یک کوشش بی‌سابقه به دلیل علاقه‌اش به خیام توانسته با تلفیق علم و ذوق شعری خود رباعیات این شاعر ایرانی را به یکی از قالب‌های شعری عامیانه و محبوب عربی به نام زَجَل ببرد.
زَجَل یکی از فنون هفت‌گانه در ادبیات عرب است که در سده ششم هجری پدید آمد. این قالب عامیانه به قواعد دستور زبان، اعراب و صیغه‌های واژه‌ها پایبند نیست. زجل را در بحرهای کهن و اوزان مشتق از آن سروده‌اند و امروزه در بسیاری از کشورهای عرب به ویژه لبنان رواج دارد.
به گزارش ایبنا، حدود 300 رباعی منسوب به خیام است و به نوشته روزنامه لبنانی الاخبار تاکنون بیش از 80 ترجمه مختلف از رباعیات خیام به زبان عربی صورت گرفته که مجموع آنها 280 رباعی از مجموعه رباعیات خیام است. علی حیدر موفق شده 166 رباعی را از میان آنها به رباعیات زجلی تبدیل کند.
علی حیدر در سال 1959 درشهرستان اللویزه در جنوب لبنان متولد شد. مدرک دکترای خود را در رشته فیزیک در لندن دریافت کرد و هم‌اکنون در دانشگاه لبنان به تدریس مشغول است.
این استاد فیزیک لبنانی در مصاحبه با روزنامه الاخبار با اشاره به ریشه‌های این نوع شعر و محبوبیت آن در لبنان و در مناطق محل سکونت خود گفت «به یاد دارم که جشن‌های زَجَل در روستاهای مختلف لبنان برگزار می‌شد و عده زیادی دور هم جمع می‌شدند. زجل زبان گفت‌و‌گوی متداول بین مردم بود و از نظر من این نوع شعر نوعی ذکاوت و هوشیاری در کلام و محاوره موزون است که جنبه سرگرمی و تفریح نیز دارد.»
حیدر در پاسخ به این سوال که چرا رباعیات خیام را برای تبدیل به قالب زجلی انتخاب کرده گفت «خیام همیشه برای من شاعری با مضمون‌ها و مفاهیم متنوع بوده، همراه با روحیه پرسشگری درباره هستی و قضا و قدر. همه این‌ها سبب شد تا رباعیات او را برای تبدیل به آن چه دوست داشتم انتخاب کنم و در این مسیر ترجمه احمد رامی از رباعیات او را که ام کلثوم، خواننده معروف مصری، نیز آنها را با آواز دلنشین خوانده و در بین عرب‌ها محبوب است، اصل و مرجع قرار دادم. گرچه می‌دانم بهترین ترجمه موجود از رباعیات خیام در جهان عرب ترجمه احمد الصافی شاعر عراقی است که قبل از مبادرت به ترجمه این رباعیات به مدت دو سال صرف آموختن زبان فارسی کرد.»
خیام فیلسوف، ستاره‌شناس و ریاضیدان بزرگ ایرانی است که محبوبیت‌اش را بیش از هر چیز برای نگارش رباعیاتش است که در سده پنجم و ششم هجری به زبان فارسی سروده و شهرت جهانی دارد. رباعیات خیام به اکثر زبان‌های زنده ترجمه شده اما فیتزجرالد با ترجمه رباعیات او به زبان انگلیسی توانست این شاعر ایرانی را به دنیای غرب معرفی کند.
رباعیات خیام ۳۲ بار به زبان انگلیسی، ۱۶ بار به فرانسوی، ۱۲ بار به آلمانی، ۱۱ بار به اردو، ۵ بار به ایتالیایی، ۴ بار به ترکی و روسی، ۲ بار به دانمارکی، سوئدی، نروژی، اسپانیایی، پرتغالی، لاتین، چینی، هندی، ارمنی، ژاپنی، یونانی، چک، اسپرانتو، هلندی، مجاری، گالیک، گجراتی، پرونسی، صربی، کاتالان، لزگی و کردی ترجمه شده است.
