چند نکته جذاب درباره نوبل ادبیات / از جایزه نگرفتن تولستوی و ایبسن تا رکورد فرانسوی‌ها
بیشترین جایزه نوبل ادبیات را به ترتیب نویسندگان فرانسوی، آمریکایی و بریتانیایی برده‌اند.
ایران آرت: جایزه نوبل ادبیات در سال 2018 برگزار نمی‌شود. اتهام سوءاستفاده جنسی موجب تیره شدن تصویر عمومیِ آکادمی سوئدی شد و در نهایت تصمیم گرفته شد انتخاب برنده امسال به تعویق بیفتد.
به گزارش ایبنا، اگر امسال جایزه نوبل ادبیات برگزار می‌شد باید منتظر اعلام نتایج در جمعه پیش رو می‌بودیم اما جایزه نوبل ادبیات پس از 70 سال به تعویق افتاده است و به جای آن در سال آینده دو برنده معرفی خواهد شد. با نزدیک شدن به سا‌ل‌روز برگزاری مهم‌ترین جایزه ادبی دنیا به مرور چند حقیقت جذابِ تاریخی می‌پردازیم.
چه کسی مؤسس جایزه است؟
همه جوایز نوبل بر اساس درخواست آلفرد نوبل، مخترج دینامیت، که دوست داشت از دستاوردهای افراد در زمینه شیمی، فیزیک، پزشکی، ادبیات، و صلح قدردانی کند، آغاز به کار کردند. برنده جایزه ادبیات توسط آکادمی سوئدی در استکهلم برگزیده می‌شود. 9 میلیون کرون سوئدی معادل با یک میلیون دلار به برنده اهدا می‌شود.
سالانه چند نامزد دریافت نوبل وجود دارد؟
هر ساله 350 نفر به عنوان نامزدهای دریافت نوبل برررسی می‌شوند. از سال 1901 تاکنون 4 یا 5 عضو از اعضای اصلی مدیریت آکادمی را به مدت سه سال بر عهده می‌گیرند، مسئولیت بررسی نامزدها را بر عهده می‌گیرند و فهرست نهایی را در اختیار همه اعضا قرار می‌دهند. هر ساله برنده سال قبل نوبل، جامعه دانشگاهی کشورهای مختلف، استادان ادبیات، و رؤسای انجمن‌های ادبی 350 نامزد را به آکادمی معرفی می‌کنند.
کارهای مختلف هر یک از نویسندگان به طور جداگانه بررسی می‌شود و توسط اعضای آکادمی به بحث گذاشته می‌شود. در ماه اکتبر با رأی‌گیری بین اعضا برنده مشخص می‌شود. برنده-که البته باید در قید حیات باشد-به نیمی از آرای اعضا برای دریافت نوبل نیاز دارد.
تاکنون چند جایزه اهدا شده است؟
از سال 1901 تاکنون آکادمی سوئدی 110 برنده را اعلام کرده است. تنها در 7 سال و اغلب به دلیل جنگ در دنیا جایزه نوبل برگزار نشده است. البته مدیران این جایزه در سال 1935 هیچ‌کس را دارای صلاحیت دریافت معتبرترین جایزه ادبی دنیا ندانستند. 7 بار دیگر هم اعلام برنده جایزه به زمانی دیگر موکول شد. کازوئو ایشی‌گورو، نویسنده بریتانیایی-ژاپنی سال گذشته برنده جایزه نوبل ادبیات شد.
تاکنون چند نویسنده زن برنده جایزه شده‌اند؟
تاکنون 14 خانم نویسنده برنده جایزه نوبل ادبیات شده‌اند. تونی موریسون، نویسنده آمریکایی، دوریس لسینگ، نویسنده بریتانیایی-ایرانی، آلیس مونرو از کانادا، و نادین گوردمیر از آفریقای جنوبی از خانم‌هایی هستند که موفق به دریافت این جایزه شده‌اند.
چرا جایزه سال 2018 به تأخیر افتاده است؟
آکادمی سوئدی اعلام کرد اتهامات جنسی و همچنین فجایع مالی موجب اختلاف بین 18 عضو حاضر در این آکادمی شده است. 7 عضو از این آکادمی استعفا کرده‌اند یا از آن فاصله گرفتند. آندرز اولسون، عضو ثابت این گروه معتقد است این آکادمی نیاز به زمان دارد تا «اعتماد عمومی نسبت به تعهد این آکادمی را در میان مردم بازگرداند.»
پیش از این جایزه نوبل در سال‌های 1914، 1918، 1935، 1940، 1941، 1942، و 1943 و در طول سال‌های جنگ جهانی اول و دوم برگزار نشد.
در سال‌های 1915، 1919، 1925، 1926، 1927، 1936و 1949 نیز برنده‌ای معرفی نشد زیرا اعضای آکادمی توانایی توافق بر روی یک نام را نداشتند. به همین دلیل در سال‌های پس از آن چند برنده معرفی شدند. به عنوان نمونه ویلیام فاکنر، نویسنده آمریکایی جایزه نوبلش را را با تأخیر یک ساله و به همراه برتراندراسل به عنوان برنده سال دریافت کرد.
چه نویسندگانی مهمی از دریافت نوبل بازماندند؟
در طول این سال‌های آکادمی سوئدی به بعضی نویسندگان بزرگ دنیا بی‌توجهی کردند. امیل زولا، نویسنده فرانسوی، هنریک ایبسن، نمایشنامهنویس نروژی، و لئو تولستوی، رمان‌نویس مشهور روسی از جمله نویسندگانی هستند که جایزه نوبل ادبیات را دریافت نکردند.
آلفرد نوبل در وصیت‌نامه خود اعلام کرده بود که نویسندگانی که «مجموعه آثارشان در مسیری ایده‌ال قرار گرفته است» شایستگی دریافت جایزه نوبل را دارند. بنابر نظر کِجِل اسپمارک، عضو مستعفی نوبل این مشخصه «به معنای مقدس شمردن کلیسا، کشور، و تقدس خانواده» سبب شد این سه نویسنده به دلیل رد کردن موضوعات اخلاقی واجد شرایط دریافت نوبل نباشند.
آدونیس، شاعر سوری، هاراکی موراکامی از ژاپن، و جویس کارول اوتس از ایالات متحده از نویسندگانی هستند که هر ساله انتظار می‌رود به عنوان برنده نوبل بعدی انتخاب شوند اما به دلیل انتخاب مخفیانه نامزدها در طی 50 سال اخیر صاحب‌نظران نمی‌توانند نام دقیقی را به عنوان برنده انتخاب کنند.
کدام کشور بیشترین تعداد برنده را دارد؟
نویسندگان فرانسوی با 15 مدال طلای نوبل بیشترین تعداد برنده را دارا هستند. آمریکا و بریتانیا هر کدام با 12 برنده در رده‌های بعدی قرار دارند. نجیب محفوظ هم تنها نویسنده عرب‌زبانی است که موفق به دریافت جایز ه نوبل شده است.
آیا مشکلات دیگری در طی برگزاری جایزه نوبل رخ داده است؟
اعضای آکادمی هیچ‌گاه نام نامزدهای سال را لو نمی‌دهند و رقابت زیادی بین مجلات و افراد برای حدس برنده در هر سال وجود دارد. گاهی نام برنده برای جامعه نشر و علاقه‌مندان به حوزه کتاب ناآشنا بوده است و مثلاً وقتی توماس ترانسترومر، شاعر سوئدی در سال 2011 برنده نوبل ادبیات شد انتقادات زیادی به اعضای آکادمی شد. در سال 2016 هم دنیای ادبی از این آکادمی برای انتخاب باب دیلن و جا دادن ترانه‌های پاپ در زیرمجموعه ادبیات انتقاد کردند.
