به نام هنر، به کام پشمک!
یادداشت صابر محمدی
ایران‌آرت، صابر محمدی: گرایش و علاقه به مباحث شهری در نسبت با هنر، روز به روز افزایش می‌یابد؛ این را هم علاقه ناشران به انتشار کتاب‌هایی که مطالعات فرهنگی را از این نسبت پی می‌گیرند می‌شود دریافت و هم از تولد نشریاتی که از همین گذرگاه، رابطه هنر و شهر را دنبال می‌کنند. یکی دو سالی است هم در ویترین کتابفروشی‌ها و هم در کیوسک‌های مطبوعاتی، این گرایش فراگیر قابل رصدکردن است. بسیاری از فعالان فرهنگی و کسانی که دل در گرو هنر دارند و از سویی مطالعات فرهنگی را نیز با تاسی از مباحث بینارشته‌ای پی می‌گیرند، بارها در نسبت هنر و شهر سخن گفته‌اند، اما برای مسوولان، چه مسوولان شهری و چه مسوولان هنر کشور، این سخنان همواره به عنوان گزاره‌هایی تزیینی و غیرضرور در نظر آمده است. این را البته از عملکرد آن‌ها می‌شود دریافت؛ سازمان‌ها و نهادهای مربوطه در درک و دریافت این نسبت، اغلب دچار سطحی‌نگری بوده‌اند. بسیاری از برنامه‌های سازمان فرهنگی و هنری شهرداری تهران و نیز معاونت فرهنگی و اجتماعی شرکت بهره برداری راه‌آهن شهری تهران، با این‌که نمی‌توان از زحمات و تلاش‌های مختلف‌شان چشم پوشید، نشان از همین دریافت ناقص از نسبت عمیق هنر و شهر دارد. یکی از مهم‌ترین دلایل بروز این وضع، خلأ هنرمندان شهرشناس و شهرشناسان هنرمند است و البته مدیرانی که بویی از این هر دو برده باشند. در این میان، البته استثناهایی هم هست؛ مثلا احمد مسجدجامعی که از وقتی بر صندلی یکی از نهادهای شهری نشست، توانست اقتضائات کار جدیدش را با توانایی‌‌های پیشینش در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تلفیق کند و بشود سردمدار پرداختنِ توأمان به هنر و شهر. یکی از خروجی‌های این سیاست، تهران‌گردی‌های جمعه‌های اوست که چندسالی است ادامه دارد و ازجمله برکاتش برای هنر در پایتخت، پیشنهاد و گاه اجرای برنامه‌های هنری در ارتباط با شهر است. تازه‌ترین برنامه‌ای که او در این رابطه مطرح کرده مربوط است به آن‌چه خودش از آن با عنوان «پیاده‌راه فرهنگ و هنر» یاد کرده است که قرار است حد فاصل تالار وحدت تا تئاتر شهر واقع شود. البته که می‌دانیم از این طرح‌ها کم پیشنهاد نشده است؛ طرح‌هایی مسیرمحور که اغلب با ایجاد غرفه آجیل و گز و ترشی و کلوچه همراه شده است! زیرگذر تئاتر شهر را به یاد آوریم که قرار بود طرحی مشابه چیزی باشد که امروز مسجدجامعی، عضو شورای شهر تهران از آن حرف می‌زند اما عملا به چهاراه‌های سردرگمی بین زلم‌زیمبو و لواشک و پشمک تبدیل شده است یا حتی پروژه «نگاه‌گذر» متروی تهران که هر چند طرح مثبتی است اما غافل است از این‌که تابلوهای نصب‌شده در راهروها که در آن‌ها سرعت، حرف اول و آخر عابر است، تنها از «گذر» نصیب می‌برند و نه از «نگاه»!
حالا در بازدید احمد مسجد جامعی از مجموعه تالار وحدت خبر ساخت «پیاده راه هنر و فرهنگ» مطرح شده است؛ طرحی که این عضو شورا گفته در برنامه دوم پنج ساله شهرداری تهران در رابطه با آن تصمیماتی اتخاذ شده است. او گفته: «در فاز اول که اعتباراتش در سال جدید پیش بینی شده است شاهد ایجاد باغ راه یا پیاده راه هنری درست روبه‌روی پیشخوان تالار وحدت خواهیم بود و از آنجایی که تردد در این خیابان فرعی کم است، از لحاظ ترافیکی مشکلی نخواهیم داشت. این پیاده‌راه با رویکرد هنرهای نمایشی و موسیقی ایجاد خواهد شد و امیدواریم بتوانیم با حذف فضاهای مزاحم از جمله پمپ بنزین کاری کنیم تا این فضای منتخب شهری به خیابان انقلاب متصل و فاصله‌گذاری معنایی مناسبی ایجاد شود».
ایجاد پیاده‌راه هنر، مطلقا طرح تازه‌ای نیست و آن‌طور که خود مسجدجامعی گفته اولین بار در برنامه چهارم توسط دولت اصلاحات و زمانی که او به عنوان وزیر فرهنگ فعالیت می‌کرده مطرح شده و اخیرا در شورای شهر هم به تصویب رسیده است؛ با این حال باید منتظر ماند و دید، این طرح نیز به مانند طرح‌هایی نسبتا مشابه با آن، مثل خیابان سی تیر تهران یا میدان نقش جهان اصفهان، با تغییر کاربری از هنر به لواشک مواجه خواهد بود یا با درایت مسجدجامعی، واقعا با تکیه بر هنرهای نمایشی و موسیقی راه‌اندازی خواهد شد.
