آرزویی که محمدعلی کشاورز هرگز به آن نرسید

محمدعلی کشاورز یکی از پنج تن سینمای ایران که سه سال پیش درگذشت، در گفتگویی منتشر نشده از یک آرزوی خود پرده برداشته است.

ایران آرت: فرشاد شیرزادی در همشهری آنلاین نوشت: یافتن محمدعلی کشاورز دشوار نبود اما اینکه پرسش‌ها را به گونه‌ای طرح کنیم که در آن سن و سال او به پاسخ گفتن ترغیب شود، کاری منحصر به فرد بود. محمدعلی کشاورز علاقه خاصی به متون کلاسیک داشت و به قول کمند امیرسلیمانی که در فیلم «پدرسالار» نقش عروس طغیان‌گر را ایفا می‌کرد، دیگر هیچ کس جای او را در سینما و تلویزیون ایران نمی‌گیرد و بازی کردن در کنار او افتخاری بود که در دوران بازیگری نصیبم شد و همواره حسرتش را می‌خورم. نقش متفاوت دیگری که از او در تلویزیون ایران سراغ داشتیم «شعبان استخوانی» در سریال «هزار دستان» به کارگردانی علی حاتمی بود. او که در ده‌های فیلم دیگر از جمله آثار ابراهیم گلستان و بهرام بیضایی نقش‌آفرینی کرد و در سریال «دائی جان ناپلئون» ناصر تقوایی تصویری ماندگار از خود به جای گذاشت، آرزوهایی پیش از درگذشتت داشت که مطلعم دست‌کم بخش قابل ملاحظه‌ای از آنها تا پیش از درگذشتش محقق شد.

متن کامل گفت‌وگوی منتشر نشده ما را با محمدعلی کشاورز بخوانید

می‌دانم که در سال‌های اخیر به ویژه در دوران تقاعد، بیشتر به مطالعه ادبیات کلاسیک روی آورده‌اید. آیا این وقت صرف کردن برای ادبیات کلاسیک را قبلاً داشته‌اید یا این روزها بیشتر شعر و نثر کهن را می‌خوانید؟

بازیگر سینما و تلویزیون باید با ادبیات کلاسیک پیوندی ناگسستنی داشته باشد. کارها و شاهکارهای بزرگ ادبیات کلاسیک را بخواند. این به او کمک می‌کند که واژگان را به درستی ادا کند و همچنین بتواند نقش چندین و چند میلیون هم وطن ما را که از اقوام و طوائف گوناگون هستند، به خوبی در سینما ایفا کند.

رمان و ادبیات‌داستانی در این بین چه سهمی دارد؟

رمان و ادبیات‌داستانی در جای خود بسیار موثر است. با خواندن رمان‌های قدر اول شخصیت‌های مختلف را می‌شناسیم. به قول شما جوان‌ها، می‌توان روی شخصیت‌ها زوم کرد تا بتوان نقش‌های مختلف را به درستی و با تمام جان و دل ایفا کرد.

به نظر شما خواندن رمان برای بازیگر چقدر اهمیت دارد؟

همین چند سال پیش در مصاحبه‌ای مطبوعاتی خواندم که آقای علی نصیریان رمان «پوست انداختن» اثر کارلوس فوئنتس را با ترجمه عبدالله کوثری، مترجم خوب کشورمان می‌خواند. خب، مگر باید غیر از این باشد؟ اگر غیر از این بود به حرفه‌ای بودن نصیریان شک می‌کردم. من هم به اندازه خودم آثار نویسندگان ایرانی را بیش و کم در فواصل زمانی مختلف خوانده‌ام. خواندن رمان خلاقیت و هوش بازیگر را بالا می‌برد. به ویژه رمان ایرانی، هنرپیشه را با اخلاق و روحیه پیشین و امروزین مردم ایران بیشتر آشنا می‌کند.

در حال حاضر چه کتاب‌هایی می‌خوانید؟

مثنوی را به کمک شرحش می‌خوانم که خیلی برایم مفید است. این کتاب نیمه کاره است و به تازگی شاهنامه فردوسی را نیز با کمک فرهنگ شاهنامه به پایان رسانده‌ام. از خواندن در خانه لذت دو چندان می‌برم. شاید بگویم هم‌سنگ بازیگری در سال‌های جوانی از مطالعه در این روزها لذت حظ می‌برم.

آیا شما خودتان هم به عنوان بازیگر ایرانی دست به قلم هستید؟

بازیگر با توسل به مطالعه عمیق و پیوسته باید درباره نقشی که می‌خواهد در فیلم بازی کند، بیندیشد و حتی آنچه درباره نقشش می‌خواهد اجرا کند به رشته تحریر درآورد. چند یا چندین ساعت پیش از بازی یک نقش خاص این مهم می‌تواند به سادگی انجام شود. می‌توان چیزکی روی کاغذ قلمی کرد. می‌توان نوشت و نوشته را اصلاح کرد. می‌توان هر چه به ذهن می‌رسد، روی کاغذ آورد. چه بسا دست‌کم بخش‌هایی از آن به کار بازیگر در حین بازیگری بیاید. بازیگری فاکتور مهمی دارد که به خاطر سپردن دیالوگ‌ تنها یکی از آن شاخصه‌های مهم است اما همه‌اش نیست.

قصد دارید چه آثار دیگری را که شاید یکبار در زندگی خوانده‌ای دوباره مطالعه کنید؟

آرزو دارم کل آثار نظامی گنجوی را بخوانم. دیوان حافظ را دوباره با یک شرح کم‌نقص بخوانم. این آرزویی است که تا پیش از درگذشتم دارم.