منیژه حکمت: کسی که مورد تجاوز قرار می‌گیرد بهتر است شکایت نکند، اولین سوالی که از او می‌پرسند این است که چه چیزی پوشیده بودی و چه شکلی بودی؟!/ به بهانه این بیانیه دوباره سر فیلم ها بپا برایمان نگذارند
منیژه حکمت کارگردان سه زن و زندان زنان بیانیه زنان سینماگر علیه خشونت جنسی در سینمای ایران را امضا نکرده است. عدم همراهی او و امثال او پرسش های زیادی را برانگیخته است. او به این ابهام بزرگ پاسخ داده است.
ایران آرت: منیژه حکمت، نویسنده و کارگردان شناخته شده سینما به خبرآنلاین گفت: «من بیانیه زنان سینماگر علیه خشونت جنسی در سینمای ایران را امضاء نکردم و می‌خواهم چند مورد را به عنوان دلیل این امضاء نکردن مطرح کنم. اوایل انقلاب، بنیاد فارابی یک ناظر سر کار ما می‌گذاشت. ایشان می‌آمد، در سایه روی صندلی می‌نشست و ما را نگاه می‌کرد که چه می‌کنیم! تبعات این اتفاق گاهی اوقات، ممنوع‌الفعالیتی افراد و امنیتی شدن فضا بود و این خطر همواره بالای سر ما وجود داشت. پس من به عنوان تهیه‌کننده این هشدار را می‌دهم و اعلام می‌کنم که به عنوان تهیه‌کننده، اجازه نمی‌دهم آن اتفاق مجددا تکرار شود و احدی سر کارم بیاید. این نکته اول.»
او ادامه داد: «نکته دوم این که مستنداتش وجود دارد که از ۹ سال پیش، ما گفتیم نامحرمان وارد سینما شده‌اند، پول‌شویان، آقازاده‌ها، ارگان‌ها وارد سینما شده‌اند. ما این را با صدای بلند اعلام کردیم. تبعات این پول‌های مشکوک، تبعات ورود این آدم‌های نامحرم به عرصه سینما همین اتفاقات است.»
کارگردان فیلم سینمایی «بندر بند» (۱۳۹۹) افزود: «من ۴۰ سال است که در این سینما هستم و دو دخترم هم در همین سینما هستند. صاحب یک فیلم و مسئول هر اتفاقی که در آن فیلم می‌افتد، تهیه‌کننده است. اگر تهیه‌کننده حرفه‌ای باشد، کارش را بلد باشد، باری به هر جهت وارد سینما نشده باشد، پول‌های عجیب و غریب نیاورده باشد که با سلبریتی‌ها عکس بگیرد و برایشان فرش قرمز پهن کند و گرد و غبار به پا کند، قطعا شاهد چنین اتفاقاتی نخواهیم بود. به عقیده من در این مورد فقط و فقط باید یقه تهیه‌کننده را گرفت. تهیه‌کننده باید ۱۰۰ چشم داشته باشد، مراقب باشد و اجازه ندهد، هر کسی، هر رفتاری که دلش می‌خواهد انجام دهد.»
او در ادامه گفت: «من خودم تهیه‌کننده سینما هستم، چرا این اتفاقات سر کارهای ما نمی‌افتد؟! وقتی همه چیز مخدوش شود و وقتی تعداد تهیه‌کننده‌ها از ۸۰ نفرِ سابق به ۶۰۰ نفرِ فعلی برسد، باید رصد کرد که این‌ها چه کسانی هستند و با چه پول‌هایی و چه نیتی از کجا آمده‌اند؟! این حرفه‌ای‌ترین بخش است. پاشنه آشیل همین جاست. هر اتفاقی، سر هر پروژه‌ای رخ دهد تهیه‌کننده مسئول است و اصلا پیچیده نیست و من نمی‌دانم چرا این‌قدر پیچیده‌اش می‌کنند!»
کارگردان «زندان زنان» (۱۳۷۹) توضیح داد: «آن زمان که ما فریاد این پول‌ها و این آدم‌ها را می‌زدیم همین دوستان که اسامی برخی از آن‌ها در میان امضاءکنندگان نیز هست به ما می‌گفتند شما چرا این حرف‌ها را می‌زنید؟! پول آمده است و بچه‌ها سر کار می‌روند. ما گفتیم تبعات این پول‌ها، انواع فساد است. ما این‌ها را فریاد زدیدم، گفتیم، به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی رفتیم و گفتیم، به مدیران هشدار دادیم، به همه گفتیم. یک جبهه علیه ما تشکیل شد تا آن باند مافیایی که در عرصه تولید و پخش و غیره شکل گرفته بود و پول‌های عجیب و غریب می‌آورد به کارش ادامه دهد و به ما هشدار دادند که نمی‌گذاریم کار کنید. ما هم پاسخ دادیم که شما عددی نیستید که بتوانید نگذارید ما کار کنیم و من جریان لوباجت (پروژه‌های کم‌هزینه سینمایی) را برای مقابله با جریان فساد به راه انداختم.»
حکمت افزود: «به نظر من همه‌چیز خیلی روشن است، فیلم تهیه‌کننده دارد، صاحب فیلم، مسئول فیلم تهیه‌کننده است و هر اتفاقی بیفتد تهیه‌کننده است که باید بیاید و بررسی شود و روشن شود که آیا او تهیه‌کننده واقعی است یا خیر. ما به عنوان شورای عالی تهیه‌کنندگان سوال کردیم این تهیه‌کنندگان چه کسانی هستند؟! و پاسخ شنیدیم که از بالا دستور داده‌اند به این افراد تهیه‌کنندگی دهید، خب! تبعاتش همین موارد است! همه‌چیز خیلی روشن است و اصلا پیچیده نیست. آن کسی که مسئول فیلم می‌شود باید قائل به مراقبت از پروژه‌اش باشد.»
تهیه‌کننده «ورود آقایان ممنوع» (۱۳۸۹) گفت: «من ۴۰ سال است که در این سینما کار می‌کنم و همه مرا می‌شناسند. چرا کسی به ما نمی‌گوید بالای چشمت ابرو است؟! من سالی دو، سه فیلم تولید می‌کنیم، چرا این اتفاقات در فیلم‌های ما نمی‌افتد؟! اصلا پیچیده نیست. من کاملا می‌پذیرم که در جامعه ما، نگاهی جنسیتی و نوعی بیماری نسبت به جنس زن وجود دارد و متاسفانه، نگاهی که در قانون نوشته و قانون نانوشته نسبت به زن وجود دارد و نوع تربیت و نوع رفتارها غلط است.»
او تصریح کرد: «من در مورد تجاوز فیلم ساختم و برای ساختنش ۵ سال تحقیق کردم و به این نتیجه رسیدم که کسی که مورد تجاوز قرار می‌گیرد بهتر است شکایت نکند! چون اولین سوالی که از او می‌پرسند این است که چه چیزی پوشیده بودی و چه شکلی بودی؟! حتی وکلا می‌گویند شکایت نکنید، چون دستتان به جایی بند نیست! این مشکلات جامعه ماست با این همه ادعا، این را کنار می‌گذارم اما تاکید می‌کنم در عرصه سینما، تهیه‌کننده صاحب فیلم است و هر اتفاقی می‌افتد تهیه‌کننده باید پاسخ دهد. پس این موضوع در سینما اتفاقا اصلا پیچیده نیست.»
کارگردان «سه زن» (۱۳۸۵) افزود: «اگر تهیه‌کننده به کار حرفه‌ای‌اش اعتقاد داشته باشد، اگر به عنوان مدیر و نه به عنوان کسی که بزند و ببرد، بالای سر تیمی که می‌چیند، تیمی که ارنج می‌کند، باشد و درست برخورد کند هیج‌کدام از این اتفاق‌ها نمی‌افتد. من تجربه دارم. من اولین بار است که در این مورد صحبت می‌کنم و دوستان رسانه‌ای در این مدت بسیار به دنبال من بودند و بارها پرسیدند چرا این بیانیه را امضاء نکرده‌ام؟! آن زمانی که این خانم‌ها این پول‌ها را می‌گرفتند و در آن پروژه‌ها بودند و ما داد می‌زدیم می‌گفتیم نروید و نکنید، چرا رفتند؟! این افراد الان چرا این بیانیه را امضاء می‌کنند؟! آیا نمی‌دانند که این اتفاقات تبعات ورود آن پول‌های نامشروع و آدم‌های عجیب‌وغریب به این عرصه است؟!»
حکمت در پایان این بخش از صحبتش اعلام کرد: «در هر پروژه‌ای تهیه‌کنندگان باید رصد شوند، پاسخگو باشند و اگر عاجز از مدیریت هستند اخراج شوند.»
نیاید روزی که وزارت ارشاد، دوباره سر پروژه‌های سینمایی، بِپا بفرستد
منیژه حکمت ادامه داد: «من می‌دانم بعد از واکنش وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و خانه سینما و ستاد حقوق بشر قوه قضائیه و معاون امور زنان و خانواده رئیس‌جمهوری به این بیانیه چه اتفاقی خواهد افتاد. اتفاق بعدی این است که در هر پروژه‌ای دو نفر بنشینند روی صندلی و ما را بپایند، من می‌دانم، در حالی که ریشه جای دیگر است اما من اجازه نمی‌دهم بپا سر کارم بیاورند، چون بلدم کارم را چگونه مدیریت کنم. کاملا به بیراهه می‌رود و بچه‌ها نمی‌دانند چه می‌کنند و آن دوستانی که با این پول‌ها پروژه ساختند، سریال ساختند و حالا بیانیه امضاء می‌کنند، خیلی دوست دارم بدانم می‌دانند آن پول‌ها از کجا آمده بود؟! اگر ما موضوع را به شکل واقعی واکاوی کنیم، از دلش اتفاقات عجیب و غریبی بیرون می‌آید. ما این همه فریاد زدیم، جبهه‌ای بزرگ علیه خودمان درست کردیم، شما الان صدایتان درآمده است؟!»
او تصریح کرد: «آن فساد، آن پول‌های فاسد، تبعاتش این‌هاست. خیلی روشن است. هر فیلمی یک مسئول دارد، آن هم تهیه‌کننده است، وسلام! آن تهیه‌کننده یا این کاره است یا این کاره نیست و اگر نیست کارتش باید باطل شود و باید از سینما اخراج شود. چون باری به هر جهت وارد این سینما شده است. چون با پول آلوده به این سینما آمده است. چون به خاطر سلبریتی‌ها به این سینما آمده است. به خاطر سینما نیامده است، به خاطر هنر نیامده است و به همین خاطر است که اندیشه و هنر با حضور این آدم‌ها مغفول می‌ماند، اندیشه و هنر به محاق رفته است، اندیشه و هنری وجود ندارد. تمام شد.»
نیاید روزی که به بهانه بیانیه زنان سینماگر در اعتراض به خشونت، بِپا سر کار ما بفرستند که تبعاتش ممنوع‌الفعالیتی افراد و امنیتی شدن سینما است
برنده جایزه عفو بین‌الملل برای فیلم «زندان زنان» در دوره سی و دوم جشنواره بین‌المللی فیلم رتردام (هلند) افزود: «تهیه‌کننده مسئول است، به جای دیگری هم نروید، بیراهه هم نروید، تهیه‌کننده‌ای که سر پروژه‌اش چنین اتفاقاتی بیفتد باید اخراج شود چون این کاره نیست. اگر بخواهیم وارد بحث تهیه‌کنندگان سینمای ایران شویم، بحث واویلایی است که من چون در بطنش حضور دارم می‌توانم همه چیزهایی را که به چشم دیده‌ام بازگو کنم.»
او ادامه داد: «این مشکل و این ناهنجاری هر روز در کشور ما اتفاق می‌افتد. مسئولین و نمایندگان مجلسی که اکنون واویلا سر داده‌اند بدانند که ما پیش از صد بار به عنوان مثال گفته‌ایم بیلبوردهای روی عرشه پل‌های عابر پیاده موجب سلب امنیت زنان می‌شود، این‌ها را بردارید تا فضای دو سوی پل باز باشد اما چون پای پول در میان است هیچ‌کس به حرف ما اهمیت نمی‌دهد و این تنها مشتی نمونه خروار است. ما چند بار گفتیم وقتی عرشه پل‌های عابر پیاده را با بیلبورد تبلیغاتی می‌پوشانید زنان جرات نمی‌کنند از روی پل رد شوند ولی چون پای پول در میان بود اهمیت ندادند. وقتی پای پول، فساد، پولشویی و پول‌های نامشروع به میان می‌آید همه این تبعات هم با آن می‌آید. پس ریشه را در جای دیگر جست‌وجو کنید. این که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بگوید شورا چیدیم، برآیند این شورا چیست؟ این که یک بپا سر کار من بگذارند؟! نه‌خیر! اصلا این نیست. در هر پروژه‌ای هر اتفاقی بیفتد پای تهیه‌کننده است و اگر این را بپذیریم آن وقت تکلیف ۹۰ درصد تهیه‌کنندگان معلوم می‌شود، برای چه آمده‌اند؟! خود این تهیه‌کننده‌ها شب‌ها مهمانی می‌دهند، پول‌پاشی می‌کنند. فساد آن جاست و نباید فقط پای سینما را وسط بکشیم. در همه جا هست و خیلی هم بیشتر از سینما هست و این حرکت هم حرکت بدی نیست ولی آن زمانی که ما هشدارها را می‌دادیم، هیچ گوش شنوایی وجود نداشت. تاکید می‌کنم هیچ گوش شنوایی وجود نداشت.»
برای پیشگیری از موارد خشونت و آزار علیه زنان در سینما، فقط باید یقه تهیه‌کننده را گرفت؛ تهیه‌کننده باید ۱۰۰ چشم داشته باشد، مراقب باشد و اجازه ندهد، هر کسی، هر رفتاری دلش می‌خواهد انجام دهد
حکمت تصریح کرد: «همچنان معتقدم تهیه‌کننده مسئول است و تهیه‌کنندگان باید تسویه شوند، باید الک شوند، آن‌هایی که باری به هر جهت و با پول‌هایی عجیب و غریب به سینما آمدند و این گرد و غبار را به راه انداختند که خیلی چیزها در آن معلوم نیست باید از این سینما بروند، سینما باید مشروعیت خود را پیدا کند، سینما براساس هنر و اندیشه است، بهترین فیلمسازان ما خانه‌نشین شده‌اند، فیلمساز فیک آورده‌اند، کارگردان فیک آورده‌اند، تهیه‌کننده فیک آورده‌اند، بازیگر فیک آورده‌اند، خب تبعاتش همین است، برای این که نابلدی‌شان پنهان شود پول می‌پاشند، خیلی روشن. اصلا هم به چیز دیگری نباید بپردازیم.»
او ادامه داد: «تهیه‌کننده مسئول کار است و ارشاد باید این کار را بکند، نه این که شورا بچیند و به این نتیجه برسد که برای ما بپا بگذارد، مگر ما بچه‌ایم که برای ما بپا می‌گذارید؟! این آدم‌های نامشروع و نامحرم و کارنابلد را از سینما بردارید که همین‌طور به آن‌ها مجوز داده‌اید و آمده‌اند و هرچه قدر هم ما داد زدیم صدایمان به جایی نرسید.»
حکمت در پایان گفت: «تهیه‌کننده، فقط تهیه‌کننده، وسلام. این‌قدر هم برای ما جلسه نگذارند و آدم نچینند و گروه‌های مختلف درست نکنند که ما را بپایند، ما خودمان بلدیم. کسانی که در این سینما ریشه دارند، می‌دانند باید چه کار کنند و چه‌گونه کار کنند، خیلی هم خوب می‌دانند. این تازه به دوران رسیده‌ها و آقازاده‌ها و ارگان‌ها را بپایید. خود تلویزیون یکی از منشاءهاست. تلویزیون قرارداد می‌بندد و بعد می‌گوید برو این سلبریتی را بیاور و ما هر چه قدر پول بخواهد به او می‌دهیم، ما جدا پولش را می‌دهیم. این‌ها چه کسانی هستند؟! این تهیه‌کنندگان تلویزیون از کجا آمده‌اند؟! چه قدر کار بلدند؟! این تهیه‌کنندگان پلتفرم‌ها چه کسانی هستند که این‌طور پول‌پاشی می‌کنند! این پول‌های نامشروع با خود فساد می‌آورد. ما همه این هشدارها را گفتیم اما هیچ کس گوش نداد، به ارشاد گفتیم، به حراست ارشاد گفتیم، به همه اعلام کردیم، با صدای بلند اعلام کردیم، ۸ سال پیش ما سیاه پوشیدیم و گفتیم نامحرمان به سینما آمده‌اند، سینما این نیست، ببینید چه قدر کارگردان فیک درست کردند، بعد جایزه فجر هم به همان کارگردانان می‌دهند و همه جور امکاناتی هم در اختیارشان می‌گذارند و پول را هم می‌ریزند که تو بیا مطرح شو. اگر یک روز بشود بدون تبعات قانونی این موارد را مطرح کرد چه پرده‌ها که فرو نمی‌افتد.»
گفتنی ست فروردین ۱۴۰۱ بود که جمعی از سینماگران زنِ ایران از جمله نیکی کریمی، هدیه تهرانی، ترانه علیدوستی، سحر دولت‌شاهی، پری‌ناز ایزدیار، هانیه توسلی، تهمینه میلانی، ویشکا آسایش، نگار جواهریان و... اقدام به امضا و انتشار بیانیه‌ای با عنوان «بیانیه زنان دست‌اندرکار سینما در اعتراض به خشونت علیه زنان در این عرصه» کردند.
بیانیه ای که در بخشی از آن چنین آمده بود: «این ابتدایی‌ترین حق انسانی، یعنی کار در فضایی امن و به دور از قلدری و خشونت و باج‌گیری جنسی را حق خود می‌دانیم. به همین منظور تقاضای شفاف خود را از نهادهایی همچون اصناف خانه سینما، سینماگران، منتقدان و مخاطبان اعلام می‌کنیم». درخواست آن‌ها تشکیل شدن کمیته‌ای مستقل در خانه سینما متشکل از اعضایی با سلسله مراتب قدرت متفاوت بود که در مورد مسئله خشونت جنسی و جنسیتی آموزش دیده باشند و کارشان بررسی جرائم این حوزه باشد.
