فقط ۶ فیلم ساز شناخته شده و بقیه نو رسیده/ روزنامه تلویزیون سرخورده از ۲۲ فیلم راه یافته به چهلمین فیلم فجر/ جذب حداکثری چه شد؟

تعداد چهره‌های غایب این دوره جشنواره به قدری زیاد و محسوس است که می‌توان با توجه به نام و اعتبار و تعداد آنها جشنواره‌ای به موازات فجر برگزار کرد.

ایران آرت: علی رستگار در جام جم نوشت: اولین غافلگیری، یکی دو روز قبل و با خبر نرسیدن فیلم تازه سعید روستایی (برادران لیلا) به جشنواره فیلم فجر، اتفاق افتاد.

بعد هم خبر غیبت فیلم جدید مانی حقیقی (تفریق) رسید تا به جز حضور نداشتن دو کارگردان سرشناس در رقابت فجر، تماشای تازه‌ترین نقش‌آفرینی‌های نوید محمدزاده و ترانه علیدوستی که در این دو فیلم حاضر بودند هم منتفی شود.

کم‌کم نگرانی‌ها درباره ادامه چنین غیبت‌ها و اتفاقاتی داشت بیشتر می‌شد که اعلام اسامی فیلم‌های راه‌یافته به چهلمین جشنواره فیلم فجر به دبیری مسعود نقاش‌زاده از سوی هیأت انتخاب، تقریبا آب پاکی را روی دست علاقه‌مندان سینما ریخت و به اما و اگرها درباره حضور یا حضور نداشتن برخی فیلم‌ها و فیلمسازان سرشناس پایان داد.

در نگاه اول آنچه بیشتر به چشم می‌آید، غیبت برخی نام‌های شناخته شده و فیلم‌های کنجکاوی‌برانگیز بود که قبلا تولید شدند یا کماکان در مرحله تولید یا پس از تولید به سر می‌برند.

همچنین در نبود بخشی به نام نگاه نو (مخصوص فیلم‌های اول کارگردان‌ها)، بیش از نام‌های سرشناس در بخش کارگردانی، اسم فیلمسازان فیلم اولی یا دومی را در فهرست می‌بینیم.

بدون تعارف دیدن این فهرست در نگاه اول، کمی باعث سرخوردگی و ناامیدی می‌شود و در تقابل با آن توقع قبلی درباره برگزاری باشکوه چهلمین دوره جشنواره فیلم فجر قرار می‌گیرد که انتظار می‌رفت دولت جدید در نخستین گام خود در رویدادی مثل فجر، جذب حداکثری داشته و حواسش به اسم‌های پرمخاطب و پرطرفدار - البته با محوریت کیفیت و استاندارد خود آثار- باشد اما حالا باز نگاه‌ها و سوال‌ها به سمت هیات انتخاب می‌چرخد و صحبت درباره چرایی حضور این فیلم‌ها و نبود برخی فیلم‌ها و فیلمسازان دیگر تا مدتی نقل محافل سینمایی است.

به هرحال، همچنان بحث کرونا و تاثیرات منفی آن در روند تولید و آماده‌سازی فیلم‌ها را نباید نادیده گرفت. هرچه هست امیدواریم همین اندک چهره‌های سرشناس، آثاری شایسته و در حد نام و اعتبارشان داشته‌باشند و جوان‌های کم و بی‌نام و نشان هم، امیدوارکننده ظاهر شوند.

چهره‌های فیلمسازی

در میان فهرست ۲۲ کارگردانی که فیلم‌هایشان در بخش سودای سیمرغ چهلمین جشنواره فیلم فجر حضور دارند، تنها با ارفاق می‌توان از شش کارگردان به عنوان چهره‌های شناخته‌شده نام برد و مابقی تقریبا یا اسم و رسمی ندارند یا باوجود چند سال فعالیت در عرصه فیلمسازی، آنها را جزو چهره‌های کارگردانی حساب کرد.

بی‌تردید مشهورترین چهره در این میان، مسعود کیمیایی است که با فیلم پر بازیگر خائن‌کشی در جشنواره چهلم فجر حاضر خواهدبود. قصه یک کلاهبردار مشهور ایرانی، می‌تواند برگ برنده فیلم باشد و اگر کیمیایی، سرحال‌تر از فیلم‌های سال‌های اخیرش با سوژه مواجه شده‌باشد، می‌توانیم منتظر یکی از غافلگیری‌های جشنواره باشیم. حضور
رضا میرکریمی با فیلم نگهبان شب هم یکی از امیدواری‌های امسال فجر است و نام و سابقه این فیلمساز، به سهم خود چراغ جشنواره را روشن نگه می‌دارد. محمدحسین مهدویان هم با فیلم مرد بازنده، تنور رقابت جشنواره فجر را گرم‌تر می‌کند. او به ویژه با موفقیت زخم‌کاری، توقعات از خود را بالاتر برده‌است.

بهروز شعیبی هم از معدود کارگردان‌های شناخته شده این دوره است که با فیلم بدون قرار قبلی در جشنواره حاضر خواهد بود.

هادی حجازی‌فر هم به عنوان یک فیلم اولی امسال با موقعیت مهدی (باکری) در جشنواره حاضر است و با مهدویانی رقابت می‌کند که با بازی در فیلم ایستاده در غبار او درخشید و در بازیگری چهره شد. حجازی‌فر در تئاتر، سابقه کارگردانی دارد اما این اولین تجربه فیلمسازی او در سینماست. از این فیلم، قرار است یک سریال تلویزیونی هم روی آنتن برود.

در میان کارگردان‌های چهره جشنواره چهلم، شاید اسم منیر قیدی کمتر از دیگران شناخته‌شده باشد اما او با پشتوانه موفقیت فیلم اولش ویلایی‌ها در این رویداد حاضر است و حتی دسته دختران این شانس را دارد که باتوجه به موضوع روایت مقاومت دختران و زنان در روزهای محاصره خرمشهر، جوایز مهمی را در جشنواره پیش رو درو کند یا دست کم، رقیبی جدی برای باقی چهره‌ها و فیلم‌ها باشد.

جوانگرایی جواب می‌دهد؟

نگاهی به فهرست فیلم‌های نگاه نو در سال‌های گذشته جشنواره فیلم فجر، نشان می‌دهد معمولا فیلمسازان جوان و فیلم اولی امیدوارکننده‌تر از برخی فیلمسازان اسم و رسم دارتر ظاهر شدند. اگر این تجربه‌ها را ملاک قرار دهیم، می‌توانیم به شکل مثبتی از این حجم جوانگرایی چهلمین جشنواره فیلم فجر غافلگیر شویم و به نیمه پر لیوان در این زمینه نگاه کنیم.

این‌که امیدوار باشیم در میان این جوان‌های فیلمساز و فیلم اولی‌ها، استعدادهایی چون محمدحسین مهدویان و سعید روستایی و منیر قیدی رویت شوند. اما این ماجرا، روی دیگری هم دارد و ناکامی احتمالی این میزان از فیلم‌های اول، حتی می‌تواند به ضرر دیگر جوانان فیلمساز تمام شود و تهیه‌کننده‌ها و سرمایه‌گذاران را برای اعتماد به آنها و حمایت از این گروه فیلمسازان تا حدودی ناامید کند.

چون هنوز اطلاعات کامل و دقیقی از این فیلمسازان و فیلم‌ها نداریم، هرگونه قضاوت و پیشداوری ممکن است به خطا و اشتباه آغشته باشد، بنابراین صرفا اظهار امیدواری می‌کنیم تا این جوانان و فیلم اولی‌ها و فیلم دومی‌های این دوره جشنواره، عملکرد خوبی داشته‌باشند. ضمن این‌که آنچه تا حدودی این امیدواری را قوت می‌بخشد، حضور برخی چهره‌های کاربلد به عنوان تهیه‌کننده‌های بعضی از این فیلم‌هاست. ابراهیم حاتمی‌کیا، حبیب‌ا... والی‌نژاد، سعید سعدی، هومن سیدی، مجید برزگر، محمدرضا منصوری، علی سرتیپی، محمدرضا شفاه، محمدرضا شفیعی، علی شاه‌حاتمی و امیر بنان تهیه‌کننده بعضی از کارها هستند و حتی می‌توان گفت اسم تهیه‌کننده‌های فیلم‌های این دوره جشنواره، درمجموع از نام کارگردان‌های جشنواره چهلم مشهورتر و مطرح‌تر است. اگر اسم بهرام رادان را هم به عنوان تهیه‌کننده یکی از فیلم‌های حاضر در این دوره ببینیم، این موضوع تقویت هم می‌شود.

پسران و پدران و باقی اقوام

پسر کو ندارد نشان از پدر؟ حتما در مصداق‌های زیادی و در عرصه‌های مختلف به جواب این سوال رسیده‌اید اما می‌توانید با دیدن دو فیلم در جشنواره چهلم فجر هم نمونه‌های دیگری در این زمینه را ببینید و واضح‌تر و قاطع‌تر به آن سوال شعرگونه اول پاسخ دهید.

باید منتظر ماند و دید یوسف حاتمی‌کیا و حمید شاه‌حاتمی به عنوان فرزندان دو کارگردان سرشناس سینما ابراهیم حاتمی‌کیا و علی شاه‌حاتمی، در گام اول فیلمسازی چه عملکردی خواهندداشت و چقدر از سینما و شیوه پدران را در آثارشان می‌بینیم. حضور این پدران به عنوان تهیه‌کننده، قطعا این شائبه را تشدید می‌کند.

به جز نسبت‌های پدر و پسری، نسبت‌های برادری و زناشویی هم در دو فیلم دیگر جشنواره فجر امسال به چشم می‌خورد، سیدرضا محقق که تهیه‌کننده فیلم برادرش سیدهادی محقق است و محمدرضا منصوری که تهیه‌کنندگی فیلم همسرش منیر قیدی را به عهده دارد.

غایبان بزرگ

تازه اینجا بحث خیل عظیم کارگردان‌های سرشناس و معتبری نیست که چند سال یا دست‌کم در این دو سه سال اخیر فیلم نساخته‌اند، بحث سر کارگردان‌هایی است که اخیرا مشغول فیلمسازی بودند یا هستند و امیدواری‌های زیادی برای حضور آنها در جشنواره امسال وجود داشت؛

کارگردان‌هایی نظیر سعید روستایی، مانی حقیقی، هومن سیدی، وحید جلیلوند، فرزاد موتمن، حمید نعمت‌ا... و نوید محمودی می‌توانستند از فیلمسازان حاضر در این دوره جشنواره باشند و تنور رقابت این رویداد را بسیار گرم کنند اما به دلایل مختلف این اتفاق رخ نداد. در میان فیلم‌اولی‌ها هم نام فیلم مسیح، پسر مریم محصول سازمان اوج، به چشم نمی‌خورد. اثری بحث‌برانگیز که برخی تماشاگران، کنجکاو تماشای آن در چهلمین جشنواره فیلم فجر بودند.