روایت فریدون جیرانی از نه گفتن فروزان تا رنجاندن ایرج قادری
فریدون جیرانی از ماجرای رد شدن پیشنهاد گفتگویش با خانم فروزان توسط این بازیگر قدیمی و نیز از پشیمانی خود از مصاحبهای جنجالی با ایرج قادری بخاطر در تگنا قراردادن این کارگردان گفت.
ایران آرت: موزه سینما در ادامه سلسله گفتوگوهای تاریخ شفاهی خود، بهتازگی میزبان فریدون جیرانی بوده و او به مناسبت سالروز تولدش در ۱۰ اسفند ۱۳۳۰، از زندگی و کار و حسرتها و پشیمانیهای خود سخن گفته است.
این فیلمساز میگوید: "من در کاشمر متولد شدم، اما هیچ خاطرهای از این شهر ندارم چون دوران انتقال پدرم که تکنسین دامپزشکی بود به این شهر کوتاه بود و زود به مشهد برگشت. شانس بزرگ من این بود که پدرم به سینما علاقه داشت. از دوران نوجوانی به سینما میرفت و از فیلمها خاطره داشت. فیلم "دختر لر" سپنتا را دیده بود و به رغم گذشت زمان، دو صحنه یادش مانده بود؛ یکی آواز جعفر در سیاهچال با اسکلت و دیگری دیالوگ گلنار به جعفر که میگفت نصف شب از دریچه بیا بالا."
او درباره اولین حضورش در عرصه بازیگری نیز میگوید: "سال ۴۸ از طریق یکی از دوستان به گروه کوچک نیما درمیدان سوم اسفند مشهد رفتم که توسط زندهیاد فریدون صلاحی اداره میشد. در آن سال، فرهنگ و هنر در شهرستانها برای علاقهمندان تئاتر، کلاسهای آموزشی راه انداخته بود که در مشهد این کلاسها زیر نظر آقایی به نام لطفی که با سواد و فهمیده بود اداره میشد و همان زمان داریوش ارجمند که تازه فارغالتحصیل شده بود، نمایش "چوب به دستهای ورزیل" را با بچههای همین کلاس آموزشی اجرا کرد که من نقش کوچکی در آن بازی کردم و سیدغلامرضا موسوی و فیروز صباغی هم در آن بازی میکردند."
جیرانی با اشاره به اینکه اولین فیلمش را در سال ۱۳۵۰ ساخته است، ادامه میدهد: "اولین فیلم هشت میلیمتری من در سال ۱۳۵۰، "بیژن و خیال و کفش" نام داشت که با دوربین داریوش ارجمند با فیلمبرداری مهرداد تدین و بازی بیژن امکانیان ساختم و از سال ۵۳ شروع به نوشتن فیلمنامه برای سینمای حرفهای کردم.
این کارگردان در ادامه میگوید: "سال ۷۵ به پیشنهاد غلامرضا موسوی بعد از شکست فیلم اولم "صعود"، تصمیم گرفتم فیلم بسازم و آن زمان برای فیلمنامه تصویب شده "مدیرعامل"، پروانه ساخت گرفته بودم. ابتدا تصمیم داشتم یک فیلم کمدی رمانتیک بسازم، اما تغییر فضای سیاسی- فرهنگی کشور باعث شد فیلمنامه "قرمز" را بنویسم که در ابتدا اسم آن "عاشقم من" بود."
او افزود: "برای نقش اول این فیلم میخواستم زنده یاد خسرو شکیبایی را بیاورم، اما به دلیل اینکه فیلم اولم شکست خورده بود، او نیامد. به سراغ ابوالفضل پورعرب رفتم اما او باخشونت مرد داخل فیلم مخالف بود و میخواست فیلمنامه تغییر پیدا کند، درحالیکه ما نمیخواستیم آن را تغییر دهیم. پارسا پیروزفر هم درباره نقش فکر کرد و نیامد. لعیا زنگنه هم که با سریال "در پناه تو" معروف شده بود، فیلمنامه را خواند و بازی نکرد. سرانجام غلامرضا موسوی قبول کرد از بازیگران جوان استفاده کنیم."
قبل از این فیلم "غریبانه" ساخته شده بود که فیلمنامه آن را من نوشته بودم و هدیه تهرانی در آن فیلم بازی کرده بود و من نسخه مونتاژ شده این فیلم را در میز موویلا دیده بودم. آقای نعیمی فیلمنامه "قرمز" را به هدیه تهرانی داده و او خوانده بود و روزی که قرار بود من قرارداد ببندم، هدیه تهرانی به دفتر ما آمد و بازیگر نقش اول فیلم شد و بدین ترتیب، مسیر فیلم عوض شد و محمدرضا فروتن نیز نقش اول مرد فیلم شد.
او با بیان اینکه فیلمساز مورد علاقهاش داریوش مهرجویی است، میگوید: "به اعتقاد من داریوش مهرجویی، اولین فیلمسازی است که به استقبال اصلاحات رفته است و قبل از اینکه اصلاحات شکل بگیرد، دو فیلم مهم تاریخساز "سارا" و "لیلا" را ساخته بود. این دو فیلم مقدمه سینمایی هستند که از سال ۷۷ راه افتاد که قهرمانان زن آمدند و خواستار هویت دیگری برای زنان شدند. به اعتقاد من، سه فیلم "هامون"، "سارا" و "لیلا"، شاهکارهای سینمای ایران هستند و مهرجویی فیلمسازی است که میزانسن و سینما را خوب میشناسد."
جیرانی که گویی دغدغه بازیگری هم داشته در این باره میگوید: "سه بار پیشنهاد بازیگری داشتم. زنده یاد عباس کیارستمی به یک کارگردان جوان گفته بود که به من برای ایفای یک نقش در فیلم زنگ بزند و من ۲ ماه درباره آن فکر کردم، اما از بازی پشیمان شدم و به جای من امید روحانی برای ایفای نقش رفت."
او درباره بهترین مصاحبههای خود میگوید: "من ۴۰ سال است که مصاحبه میکنم ولی یک مصاحبه با ایرج قادری برای روزنامه شرق داشتم که خیلی تند و جنجالی بود و پشیمانم از اینکه با مصاحبهام زنده یاد قادری را در تنگنای جواب دادن قرار دادم. مصاحبهای با خانواده فردین هم دارم که بسیار خوب است و ابعادی از بخشی از زندگی فردین در این مصاحبه مطرح شده است. در مجموع مصاحبههایی را که برای تاریخ سینما انجام دادم خیلی دوست دارم."
جیرانی در پاسخ به این سوال که آیا هنرمند و یا فردی بوده که دوست داشته با او گفتوگو کند اما میسر نشده است، پاسخ داد: "در بین هنرمندان هرچه تلاش کردم با خانم فروزان گفتوگو کنم قبول نکرد. از دهه ۷۰ که در گزارش فیلم شروع به گفتوگو کرده بودم و اولین گفتوگویم با زنده یاد ناصر ملکمطیعی بود و بعد به دنبال مصاحبه با خانم فروزان رفتم که متاسفانه قبول نکرد."