ایران‌آرت آیین‌نامه جدید سازمان سینمایی برای رده‌بندی سنی فیلم‌ها را بررسی می‌کند
مورد عجیب فیلم‌های مثبت هجده در سینمای ایران
ما در ایران‌آرت برای اینکه مشکل اساسی آیین‌نامه تازه سازمان سینمایی برای رده‌بندی سنی فیلم‌ها را بررسی کنیم، به استانداردهای جهانی سری زده‌ایم
ایران‌آرت، صابر محمدی: لابد دیروز در خبرها خواندید که سازمان سینمایی پس از مدت‌ها کش و قوس، آیین‌نامه جدیدی برای درجه‌بندی سنی فیلم‌های سینمایی ابلاغ کرد و لابد می‌دانید که این غائله رده‌بندی سنی برای فیلم‌های سینمایی هیچ تازگی ندارد برای ما چرا که سال‌هاست هم مدیران سینمایی درباره‌اش حرف می‌زنند و هم اهالی رسانه. پس چه نکته تازه‌ای در این ابلاغیه هست که ما در ایران‌آرت حساس شده‌ایم و می‌خواهیم بر آن تمرکز کنیم؟ عرض می‌کنیم؛ شاید باور نکنید اما ماجرا به فیلم‌های مثبت هجده در سینمای ایران مربوط است! بله، درست شنیدید فیلم‌های مثبت هجده!
شرح ماجرا
دیروز خبرگزاری خبرآنلاین، به عنوان رسانه‌ای که همواره نسبتش را با حسین انتظامی (رییس کنونی سازمان سینمایی و معاون مطبوعاتی سابق وزیر فرهنگ و ارساد اسلامی) حفظ کرده، آیین‌نامه را که بعد از امضای حسین انتظامی ابلاغ شده، منتشر کرد. جدای از اینکه این آیین‌نامه داخلی چرا باید پیش از اینکه در سایت خود سازمان سینمایی منتشر شود روی خروجی خبرآنلاین بیاید، باید گفت که چگونگی اجرایی‌شدن درجه‌بندی سنی فیلم‌ها و نحوه برخورد با خاطیان در این آیین‌نامه مشخص شده و آمده که مفاد آن از دیروز (سه‌شنبه ۱۰ اردیبهشت) برای تمامی سینماها، تهیه‌کننده‌ها و پخش‌کننده‌ها لازم الاجرا است.
مطابق با این آیین‌نامه، رده‌بندی سنی برای فیلم‌های سینمایی به شرح زیر عنوان شده است:
گروه9+ :این فیلم دارای الفاظ یا صحنه های نامناسب برای کودکان است و تماشای آن برای کودکان زیر 9 سال توصیه نمی شود.
گروه 12+ : این فیلم دارای صحنه های نسبتا خشونت آمیز یا دلهره آور یا استعمال دخانیات و یا الفاظ نامناسب است و تماشای آن برای افراد زیر 12 سال توصیه نمیشود.
گروه 15+ : این فیلم دارای صحنه های خشونت آمیز، ترسناک یا استعمال مواد مخدر یا روابط خلاف عرف جامعه و یا زبان تند و نامناسب است و تماشای آن برای افراد زیر 15 سال توصیه نمی شود.
گروه 18+ : این فیلم دارای صحنه های افراطی از خشونت یا صحنه های استعمال مواد مخدر یا صحنه هایی تداعی کننده روابط زناشویی و یا الفاط و حرکات نامناسب است و تماشای آن برای افراد زیر 18 سال ممنوع است.
همچنین در این آیین‌نامه آمده است: دفاتر پخش فیلم، سالن های نمایش فیلم، سامانه های برخط نمایش فیلم و سامانه های پیش فروش و فروش اینترنتی بلیت سینما مکلف به اطلاع رسانی درجه بندی سنی مندرج در پروانه نمایش فیلم ها در تمامی مواد تبلیغی، فضای فیزیکی و مجازی مرتبط با نمایش فیلم می‌باشند.
یکی دیگر از مواردی که سالن‌های سینما و سامانه‌های پخش آنلاین باید رعایت کنند درج هشدار مربوط به درجه‌بندی سنی پیش از آغاز نمایش فیلم است.همچنین لازم است در طول نمایش فیلم حداقل 5 نوبت، متن هشدار به صورت زیرنویس در فیلم درج شود که این زیرنویس 30 ثانیه قبل از نمایش بخش‌های نامناسب گروه سنی نمایش داده شود.
در این آیین‌نامه همچنین عواقبی برای رعایت نشدن موارد ابلاغ شده برای فرد متخلف در نظر گرفته شده است که بر اساس آن ابتدا به متخلفان تذکر می‌دهند و در صورت عدم توجه به تذکرات، با دستور مدیر کل سینمای حرفه‌ای از ادامه اکران یا پخش فیلم ممانعت به عمل خواهد آمد. همچنین سینماداران، مدیران دفاتر پخش و سامانه‌های برخط نمایش در صورت عدم اجرای این موارد با جرایمی مثل ابطال پروانه نمایش، تعلیق فعالیت‌ها و تعلیق کارت مدیریت سینما روبه‌رو خواهند شد.
طبعا درجه‌بندی سنی فیلم‌ها، طرحی است که در همه جای دنیا اجرا می‌شود و خود سینماگران هم از آن استقبال می‌کنند چنان که از دیروز تا کنون چند سینماگر ایرانی نیز در رابطه با این آیین‌نامه نظرات مثبت خود را ابراز کرده‌اند، اما نکته‌ای که از دیروز هم از نگاه سینماگران و هم از نظر اهالی رسانه به دور مانده این است که این رده‌بندی بر اساس کدام استناندارد جهانی، ولو اینکه بنا بر ملاحظات عرفی جامعه و سینمای ایران دچار تغییراتی هم شده باشد، صورت گرفته است؟
استانداردهای جهانی چه می‌گویند؟
ما در ایران‌آرت برای اینکه قضاوتی درون‌تحریریه‌ای در این باره صورت نداده باشیم، ابتدا استانداردهای جهانی رده‌بندی سنی را جست‌وجو کردیم.
از این رو، سینمای هالیوود را به عنوان سینمایی قاعده‌مند به لحاظ درجه‌بندی سنی ملاک قرار دادیم. بر اساس تازه‌ترین رده‌بندی که انجمن تصاویر متحرک آمریکا آن را منتشر کرده، ماجرا در ایالات متحده برای فیلم‌ها از این قرار است:
درجه G- عمومی: مخفف General Audience به معنی تماشاگران عمومی است که همه سنین مجاز به تماشای این فیلم‌ها هستند، و به این معنی است که فیلم چیزی را شامل نمیشود و حتی خطری برای بچه‌های جوان هم ندارد.
درجه PG: مخفف Parental Guidance Suggested به معنی تصمیم‌گیری با والدین است که ممکن است مواردی برای بچه‌ها مناسب نباشد، و به این معنی است که والدین ممکن است دوست نداشته باشند بچه‌های جوانشان این سری فیلم‌ها را ببینند حتی اگر مسئله‌ای هم نداشته باشند.
درجه PG-13: مخفف Parents Strongly Cautioned به معنی تذکر قاطع به والدین است که بعضی موارد برای بچه‌های زیر ۱۳ سال نامناسب است. والدین باید برای اجازه دادن به بچه‌های جوان‌ترشان به دیدن این فیلم‌ها دقت کنند. این فیلم‌ها حاوی خشونت، آمیزش و برهنگی نیستند؛ فقط حاوی مقداری صحنه عاشقانه و استعمال مواد مخدر هستند.
درجه R: مخفف Restricted-Under 17 به معنی اینکه بچه‌های زیر ۱۷ سال باید با والدین همراه باشند یا شخص بزرگتری سرپرست آنها باشد. هیئت تشخیص داده است که موارد این فیلم‌ها برای بزرگ‌سالان است و والدین بیشتر از فرزندانشان ترغیب می‌شوند که این فیلم‌ها را ببینند. همچنین ممکن است رتبه R به معنی‌های دیگری باشد، فیلم حاوی کلمات رکیک، خشونت، آمیزش و نمایش استعمال مواد مخدر است.
درجه NC-17: مخفف No One 17 and Under Admitted به معنی این است که هیچ شخص ۱۷ ساله و زیر ۱۷ سال مجاز به تماشای این نوع فیلم‌ها نیست. ممکن است فیلم حاوی مناظر واضح آمیزش یا کلمات ناخوشایند یا خشونت زیاد یا تمام موارد باشد. درجه NC-17 بر این دلالت ندارد که فیلم مستهجن و ضد اخلاقی است.
خب حالا برویم سراغ آیین‌نامه خودمان تا ببینیم، چه تغییراتی را در استانداردهای جهانی ایجاد کرده‌ایم.
مگر ما فیلم مثبت هجده داریم؟
مهم‌ترین تفاوت آیین‌نامه سازمان سینمایی برای رده‌بندی سنی با موارد مشابه خود در دنیا این است که دست کم در یکی از بندهای این آیین‌نامه از عنصر ممنوعیت به جای توصیه استفاده شده است. تا پیش از رده سنی مثبت هجده، که طی آن سینماداران موظف به جلوگیری از افراد زیر هجده سال به سینما شده اند، برای باقی رده‌ها از توصیه استفاده شده است چنان که تا کنون نیز چنین بوده است. اما نکته تازه این آیین‌نامه همین گنجاندن رده سنی مثبت هجده و نیز ممنوعیت ورود زیر هجده ساله‌ها به سینماها برای تماشای فیلم های این رده سنی است.
نکته عجیب آیین نامه اما ماجرای اعمال ممنوعیت به جای توصیه نیست، اتفاقا نکته عجیب همین گنجاندن عنوان مثبت هجده در آیین نامه است. به نظر می‌رسد با توجه به تعاریف جهانی، فیلم های مثبت هجده، به فیلم های مستهجن اطلاق می شود؛ فیلم هایی که حتی در رده بندی سنی هالیوود نیز دیده نمیشود. آخرین رده در هالیوود مثبت هفده است که برای فیلم هایی «حاوی مناظر واضح آمیزش یا کلمات ناخوشایند یا خشونت زیاد یا تمام موارد» اعمال می‌شود.
ما طبعا در سینمای ایران شاهد فیلم‌هایی «حاوی مناظر واضح آمیزش نیستیم»؛ فیلم هایی که جزو رده بندی سنی مثبت هفده در سینمای آمریکا قرار دارند، چه برسد به فیلم هایی مثبت هجده که خب مشخص است به چه نوع فیلم هایی اطلاق می شود.
بنابراین مشکل آیین نامه سازمان سینمایی این است که در واپسین رده سنی، یعنی مثبت هجده، دچار اشتباه و اغراق شده است. مگر قرار است در سینماهای ما فیلم هایی مثبت هجده اکران شود که برایش ممنوعیت وضع کرده ایم؟
