گفت‌وگو با دختر فراری سینمای ایران که این روزها همه را میخکوب کرده
ترلان پروانه خوششانس است که دوران جوانیاش مصادف شد با کمبود بازیگران جوان. او خوششانس است که سرنوشتش در اوج جوانی با فیلمی از علیرضا داوودنژاد گره خورد و استعدادش بعد از مدتها کشف شد.
ایران آرت، الهام نداف: ترلان پروانه خوششانس است که دوران جوانیاش مصادف شد با کمبود بازیگران جوان. او خوششانس است که سرنوشتش در اوج جوانی با فیلمی از علیرضا داوودنژاد گره خورد و استعدادش بعد از مدتها کشف شد. «فراری» نقطه عطفی در کارنامه کاری پروانه است، نقطهای که پیش از این تجربه اش نکرده بود و در ادامه میتواند سکوی پرتابی برای جذابترکردن آینده کاری این بازیگر جوان باشد؛ بازیگر جوانی که طراحی لباس میخواند.
چطور شد وارد سینما و تلویزیون شدی؟
نخستین کار من در سال ٨٣ بود که در یک فیلم سینمایی بازی کردم. قبل از آن هم کار تلویزیونی انجام داده بودم. در واقع بعد از بازی در یک سریال، بازی در سینما به من پیشنهاد شد و در فیلم «کرکس» معیریان بازی کردم.
در آن زمان شما شش ساله بودی؟
بله.
البته نمی شود در آن سن علاقه ای شکل گرفته باشد، ولی از معدود بچه هایی هستی که در سن پایین وارد سینما شدی و به صورت مستمر ادامه دادی. این علاقه بعدها چگونه به وجود آمد؟
در آن سن، معنا و مفهوم علاقه را متوجه نمی شدم و نمی دانستم که این علاقه هست یا اسم دیگر می توان روی آن گذاشت. ولی به نظر من کسی که علاقه مند نباشد، نمی تواند ادامه دهد، چون جامعه سختی های خودش را دارد و گرچه یک دختر شش ساله بودم اما به مرور این سختی ها را تحمل کردم با وجود سختی هایی که وجود داشت، رفته رفته علاقه ام بیشتر شد. اما چون کارم را دوست داشتم، سعی کردم این کار را حرفه ای ادامه دهم.
از چه زمانی فکر کردی علاقه مندی و می خواهی در این حرفه بمانی و در این مدت چه کسی راهنمایی ات کرد و آیا آدم تاثیرگذاری سر راهت قرار گرفته است؟
در مرحله اول خانواده ام، به خصوص مادرم در پیشنهادهایی که می شد خیلی به من کمک می کرد. در مرحله بعدی مردم بودند که به من پیشنهاد می دادند. آنها هر جا که من را می دیدند، می گفتند که چه کاری را دوست دارند که از من ببینند. یا می گفتند که چه نوع بازی کردن را دوست دارند از من ببینند. به هر حال در وهله اول، خواست خدا بوده است، بعد هم این پیشنهادات توانستند به من کمک کنند.
از آدم های سینمایی چطور؟ کسی بوده که روی راهنمایی هایش در روند کاری ات تاثیر گذاشته باشد و باعث شود از جایی به بعد در کارنامه کاری ات تحولی اتفاق بیفتد؟
خدا را شکر شانس خیلی خوبی که داشتم این بود که از سنین پایین با بازیگران و کارگردان های خیلی خوب و حرفه ای کار کنم. این موضوع به من خیلی کمک می کرد. هر کاری که انجام می دادم، برای من یک دوره بازیگری بود. معمولاکسانی که از سن پایین کار بازیگری را شروع می کنند، معمولابه خاطر سروزبان داشتن یا زیبایی شان است. من هیچ وقت دوست نداشتم بگویند به خاطر زیبایی بازیگر شده ام و اصلادلم نمی خواست این اتفاق برایم بیفتد. در کنار نقش ها و برداشت های مختلفی که داشتم به مطالعه هم پرداخته ام. در این چند سال اخیر سعی کردم که نسبت به گذشته، گزیده تر کار کنم و نقش هایی بازی کنم که هر کدام چالشی برای من داشته باشد.
در گزیده کاری، چه چیزهایی برایت ملاک و معیار است؟ فیلمنامه، بازیگران یا عوامل؟
به نظر من هر کاری به خاطر کار گروهی که انجام می شود، ارزش هایی دارد، ولی برای من، همه اینها در کنار یکدیگر مهم بود. به خاطر اینکه یک کار خوب، نتیجه زحمت کل عوامل، شامل بازیگران، کارگردان، فیلمنامه و... است ولی بیشتر از همه اینها، برای من فیلمنامه خیلی مهم بوده است. همان طوری که قبلاگفتم، دوست داشتم نقش هایی را که به عهده می گرفتم، برای من چالش داشته باشد. چالش از این نظر که نقشم متفاوت باشد، به شکلی که قبلاکار نکرده باشم. اما جدا از فیلمنامه، در مرحله بعدی به همه چیز نگاه می کردم که شامل کل گروه و شیوه کار هم می شد.
کمتر پیش آمده نقش متفاوتی بازی کنی. فکر می کنی به خاطر سن و سال کمی که داری این فرصت پیش نیامده است؟
نمی دانم. شاید کارهای من را دقیق دنبال نکرده باشید. در سنین پایین تر، کارها که خیلی زیاد بود. شاید نسبت به سن من، نقش ها نتوانستند متفاوت باشند. اما در این چند سال اخیر، هر کاری را که بازی کرده ام، یک تفاوتی با نقش قبلی ام داشته است. در «آهوی پیشونی سفید»، در سنین مختلف، نقش دختران مختلف را بازی کردم. به هر حال دوست نداشتم فقط یک نوع نقش را بازی کنم که دختر خانواده هست، می رود و می آید. فیلم «زندگی مشترک آقای محمودی و بانو» ساده ترین کار من در این چند سال اخیر بوده است اما در همان فیلم هم نقش متفاوتی دارم.
«آهوی پیشونی سفید» را قبول دارم. اما بچه ها در سینما تا یک سنی نقش های کلیشه ای بازی می کنند. مگر اینکه خیلی سر و زبان دار باشند. در نهایت بازی گرفتن از بچه ها در سینما و تلویزیون ما خیلی معنا ندارد و همه چیز به استعداد بچه متکی است.
اتفاقا تا جایی که دنبال می کنم، برای من جالب است که در سن پایین، گرفتن بازی خیلی جالب است و این کار خیلی خالصانه تر است. این تفاوت به خاطر همین است، تا زمانی که کودک هستید، خالصانه این کار را انجام می دهید. به خاطر دارم که در چهار سالگی ام به من می گفتند که فلان جمله را بگویم و آن جمله را با حس ترلان کوچک بیان می کردم. ولی وقتی که آدم بزرگ شد می فهمد که می تواند این نقش را تجزیه و تحلیل کند. این همان حرفه ای شدن است. اگر کسی بتواند ادامه دهد، تلاش کند و مسیر خودش را برود اگر توانایی این را داشته باشد، می تواند نقش های زیادی بازی کند. فکر نمی کنم که این به خود آن کودک برگردد. چون آن کودک مقصر نیست، شاید به خاطر فیلمنامه است. دلایل مختلفی می تواند داشته باشد.
در این سال ها کارگردان یا بازی گردانی بوده که از شما به صورت حرفه ای بازی بگیرد و حوصله و صبر ویژه ای داشته باشد؟
معمولاکارگردان ها خودشان با بچه ها کار می کنند. مگر اینکه یک کارگردان خیلی با دستیارش راحت باشد و کار را به او بسپارد، ولی تا آنجا که من کار کرده ام، معمولاکارگردان با من کار و صحبت کرد و در سن چهار تا پنج سالگی، متنی را که می خواستم کار کنم، ابتدا با دستیار و بازیگر کار می کردم، بعد با کارگردان صحبت می کردم.
بین این کارگردان ها، آیا کسی بود که با دنیای کودکان، خوب آشنایی داشته باشد و شما را بهتر از سایرین بفهمد؟
نمی توانم نام ببرم. هر کاری را که انجام داده ام، به شکلی برای من جالب بوده است. از مواردی که به خاطر دارم، آقای بهروز شعیبی بود که نخستین کارش را داشت می ساخت و البته از نخستین کارهای من هم بود. در کل با هر کدام از کارگردان ها کار کرده ام، خاطره بدی ندارم و تجربه های خوبی در کار کردن با آنها کسب کرده ام.
از سال ٨٥ تا ٨٩ کمتر کار کردی، دلیل این کم کاری چه بود؟
اتفاقا آن موقع اوج کار من بوده است. سال ٨٨ عنوان بهترین بازی هنری را دریافت کردم. در آن موقع با آقای بهزادی کار می کردم و در دوره ای که با ایشان کار کردم، پیشنهادشان این بود که بعد از این اتفاق، گزیده تر کار کنم.
کسانی که از سن پایین شروع به این کار می کنند معمولادوران بلوغ، دوران تغییر است. این تغییر هم به لحاظ روحی و روانی و هم به لحاظ ظاهری است. در این دوران برای شما چنین چیزی اتفاق نیفتاد؟ پیشنهادها کمتر نشد؟
این اتفاق برای من نیفتاد. چند وقت پیش کارگردانی را دیدم که در سال ٨٣ یا ٨٢ با ایشان کار کرده بودم، به من می گفتند که هیچ تغییری در این سال ها نکرده ام. هنوز همان ترلان کوچک را می بیند که از نظر ظاهری هیچ تغییری نکرده ام. من متوجه این نمی شوم. بقیه هم که مرا می بینند، می گویند که زیاد تغییر نکرده ام. جزو آن استثناهایی بوده ام که این تفاوت از کودکی به بزرگی زیاد مشهود نبوده است.
به جز فیلم آهوی پیشانی سفید، فکر می کنم که فیلم «فراری»، تنها فیلمی است که نقش اول آن را بازی کردی.
شاید به خاطر فیلمنامه این فیلم است و این نقش خیلی باز بود. سایر نقش هایی که کار کرده ام، همیشه یا نقش مکمل بوده یا نقش سه و چهار. مثل «زندگی مشترک آقای محمود و بانو»، کلادر این کار، پنج بازیگر حضور داشتند. برای من این کار ملاک نبود. حتی زمانی که فیلمنامه را به من دادند که مطالعه کنم، به من گفته شد که بین دو نقش هستم. من آن نقشی را انتخاب کردم که کمتر حضور داشت، ولی تاثیر بیشتری داشت. در واقع نقش اصلی را انتخاب نکردم، به خاطر اینکه می دانستم که تاثیر این نقش بیشتر خواهد بود. نظر من همیشه این طور بوده که نقش های زیاد برایم ملاک نبوده اند. نقش های دیگری که تاثیرگذار تر بود، برای من خیلی جالب تر بوده اند. دوست داشتم نقش هایی که چالش بیشتری داشتند، بیشتر کار کنم.
چه کسی غیر از خانواده به شما کمک می کرد که فیلمنامه را بخوانی؟ اصلااز ابتدای شروع کارت تا امروز دوره آموزشی در حوزه بازیگری گذرانده ای؟
من با کسانی که تا این چند سال اخیر کار کرده ام، در ارتباط بودم و از آنها مشورت می گرفتم. از خیلی از دوستانی که با آنها کار کرده بودم، سوال می کردم و به من کمک می کردند. از نظر آموزش، چون همیشه سرکار بودم، همیشه درس داشتم هیچ وقت نتوانستم به کلاس های منظم بازیگری بروم. همیشه همین کارهایی را که در این مدت انجام دادم یک دانشگاه ١٤ ساله برایم بود. مطالعه می کردم. با پیام دهکردی به صورت حرفه ای دو سال کار کردم. به پیشنهاد دوستانی که با آنها کار می کردم، به ورزش های مختلفی می رفتم که همه اینها تاثیرگذار بودند. آموزش بازیگری صرفا این نیست که به کلاس بازیگری بروید و اینکه یک دوره ای را بگذرانید و بگویید که به اتمام رسید. شما باید از همه نظر رشد کنید تا بتوانید ماندگار شوید: در این مدت ورزش های مختلف می کردم، موسیقی، در کنار آن هم درسم را به جلو می بردم و بیشتر مطالعه می کردم. این طور نیست که بگویم کلاس این استاد را رفته ام و گذرانده ام.
تصمیمی برای ادامه این حرفه به صورت آکادمیک ندارید؟
قصد بی احترامی به کسانی که در این حوزه تحصیل کرده اند، ندارم ولی این چند سالی را که گذرانده ام، برای من خیلی آکادمیک تر است. استادان و افراد حرفه ای سینمایی که با آنها کار کرده ام، برای من خیلی آکادمیک تر بوده اند تا اینکه بخواهم در دانشگاه دروسی را در این حوزه بگذرانم. فکر نمی کنم حالااین کار را انجام دهم به خاطر همین، رشته دیگری را انتخاب کردم و زمان به من اجازه نمی دهد که بخواهم در دانشگاه این رشته را دنبال کنند. شاید رشته ای که الان می خوانم را تمام کردم و کمی زمان گذشت به آن فکر کنم.
در حال حاضر چه رشته ای را تحصیل می کنی؟
طراحی لباس.
برای فیلم فراری چگونه انتخاب شدی؟
برای این کار به دفتر آقای داوود نژاد رفتم. ابتدا از من سوال کردند که اهل کجا هستم و با چه لهجه ای صحبت می کنم. به ایشان گفتم که شیرازی هستم، اما شمالی را به صورت حرفه ای صحبت می کنم. چون در سریال آقای حسن پور به لهجه شمالی کار کرده بودم، از من خواستند که شمالی صحبت کنم. صحبت کردم، ولی به من نگفتند که نقش من قرار است با لهجه شمالی باشد. بعد هم گفتند که با من تماس خواهند گرفت. گفتند بهتر از من برای این نقش پیدا نمی کنند و دوست دارند که با من کار کنند. در این مدت می شنیدم که به آموزشگاه های مختلف بازیگری رفته اند و فراخوان داده بودند. خیلی استرس داشتم. با اینکه به من گفته بودند که خوب هستم، ولی می دیدم که خیلی ها برای این کار تلاش می کنند. نگران بودم از اینکه دیگری را برای این نقش پیدا کنند و من این نقش را از دست بدهم. بعد از دو هفته با من تماس گرفتند که به دفترشان بروم و قضیه جدی تر شد.
پیش از حضور در دفتر، فیلمنامه را خوانده بودی؟
خیر. فیلمنامه را نخوانده بودم، چون آقای داوود نژاد گفته بودند که باید بگردند. به من گفته بودند که خیلی خوب هستم. کارهای من را دنبال کرده اند. اما این نقش خیلی سخت است و باید بگردند. در آن موقع فیلمنامه را به من نداده بودند. تا اینکه برای بار دوم که دستیار ایشان با من تماس گرفتند، فیلمنامه را برای من فرستادند، مطالعه کردم و متوجه شدم که واقعا نقش خوبی است. من کارهای آقای داوودنژاد را دوست دارم و دوست داشتم که با ایشان حتما یک تجربه ای داشته باشم. بالاخره کار را شروع کردیم و روی لهجه و فیلمنامه کار کردیم. نزدیک یک ماه، پیش تولید داشتیم و بعد کار کلید خورد.
بازی کردن، روبه روی تنابنده چطور بود؟
آقای تنابنده خیلی خیلی برای این نقش به من کمک کردند. خیلی دوست داشتم که با ایشان کار کنم. برای اینکه این کار برای من خیلی سخت بود. پشت صحنه آن، برای من دانشگاه بود، کارنامه کاری من با آقای داوودنژاد، کارنامه دیگری بود. در کارهای سخت، مهم تر از هر چیز بازیگر مقابل شما است: اینکه چگونه بتواند به شما انرژی بدهد. اگر این طور نباشد، آن سختی آنقدر به شما غالب خواهد شد که نمی توانید نقش تان را به درستی اجرا کنید. آقای تنابنده آنقدر انرژی خوبی داشتند که آن شرایط سخت را توانستیم پشت سر بگذاریم.
فکر می کنی با این فیلم اتفاق ویژه ای در جشنواره برایت بیفتد؟ انتظار دیده شدن داری؟
وقتی که داشتند بازبینی اصلی را انجام می دادند، به من گفتند یک صحنه هایی از آن را ببینم. ما در فیلمبرداری فینال بودیم و من گفتم نمی خواهم ببینم. می خواستم که کار تمام بشود و در سینما آن را ببینم. فکر هم نمی کردم که این حد طولانی شود، ولی دوست داشتم که کار را ببینم. البته به جز بازبینی، چند پلان که آقای داوود نژاد که اصرار داشتند ببینم، باقی فیلم را ندیدم. برای من همان موقع که کار می کردم، این اتفاق خوب افتاد. واقعا تجربه خوبی داشتم. با آنکه روزهای سختی را پشت سر گذاشتم اما از اینکه این کار در کارنامه کاری ام وجود دارد، خیلی راضی هستم. زیاد بدنبال این اتفاق در جشنواره نبوده ام. قرار بود کار سال گذشته به جشنواره برسد ولی به خاطر طولانی شدن فیلمبرداری به موقع نرسید. ذره ای ناراحت نشدم، چون می دانستم که این کار را یک روزی مردم خواهند دید. البته برای هر بازیگری خیلی مهم است که بازی او در جشنواره دیده شود، نامزد شده یا جایزه بگیرد، چرا که این موضوع یک سکوی پرتاب برای هر بازیگری است، ولی به شخصه واقعا هدف من این نبوده و اصلابه این قضیه فکر نمی کردم.
اما نمی توانی منکر شوی که اگر اتفاق بیفتد، خوشحال می شوی!
بله. هر کسی برای کاری که انجام می دهد اگر از جانب داوران و اساتید دیده بشود، خیلی خوشحال خواهد شد و قاعدتا برای او تشویق بزرگی خواهد بود. ولی این طور هم نیستم که اگر جایزه ای دریافت نکنم، خیلی ناراحت شوم. هدف واقعی من، اجرای درست نقش بوده و اینکه بتوانم از نقشی که ایفا کرده ام، رضایت داشته باشم. اینکه گلنار را زنده کرده ام، راضی هستم و این برای من خیلی زیباتر است.
همچنان تلویزیون را در کنار سینما دنبال می کنی؟
در واقع من حساسیت زیادی بین سینما و تلویزیون ندارم. البته در مرحله اول فقط سریال الف ویژه کار کرده ام. ولی این گونه نیست که بگویم فقط سریال الف ویژه کار می کنم و غیر از آن کار دیگری انجام نخواهم داد. این طور نیست، الان نزدیک به چهار یا پنج سالی است که در تلویزیون کار نکرده ام. این بیشتر به خاطر ضعف های فیلمنامه ای است که نمی توانم بپذیرم وگرنه حساسیتی به این ندارم که بگویم صرفا تلویزیون یا سینما کار می کنم. بالاخره از دوستان هم کسانی هستند که می خواهند تلویزیون ببینند. در تلویزیون کار کردن، ارزشمند است اما به خاطر ضعف فیلمنامه ای بوده است که در این چند سال نتوانسته ام کاری انجام بدهم.
