حذف فائزه هاشمی از پرده سینما و چهار ثانیه تظاهرات ٨٨
پلان‌هایی را از فائزه هاشمی رفسنجانی گرفتم که تا الان هیچ‌جا ثبت نشده و برای اولین‌بار دوربین داخل خانه یک سیاست‌مدار زنده رفت...
ایران آرت : روزنامه شرق نوشت : پرتره «مثل یک زن» که به زندگی خانوادگی و سیاسی فائزه هاشمی می‌پردازد، از جشنواره «سینما-حقیقت» حذف شد؛ جشنواره‌ای که هفته آینده آغاز به کار خواهد کرد و هر سال شاهد تازه‌ترین فیلم‌های مستند در این رویداد هنری هستیم؛ اما گویا ماجرای حذف این فیلم به رویکرد رئیس سازمان سینمایی درباره نمایش‌ندادن فیلم‌هایی که به زندگی چهره‌های سیاسی زنده می‌پردازد، برمی‌گردد. همین موضوع اعتراض سازنده این اثر، مژگان ایلانلو را به همراه داشته است. در ادامه صحبت‌های او را درباره چرایی ساخت فیلم و حذف فیلمش از جشنواره سینما-حقیقت که در شرق انتشار یافته می‌خوانید.
خبر حذف مستند-پرتره «مثل یک زن» از جشنواره سینما-حقیقت جنجال زیادی به‌پا کرد و گویا تنها به این دلیل که به زندگی فرد سیاسی زنده پرداخته شده، از این رویداد هنری کنار گذاشته شده است. کمی درباره روند ساخت این فیلم صحبت می‌کنید؟ چرا زندگی فائزه هاشمی برای شما جذاب شد و در نهایت فیلم مستندی از زندگی او را مقابل دوربین بردید؟
فروردین سال ٩٢ من به تیمی خصوصی که قرار شد فیلم انتخاباتی آقای هاشمی‌رفسنجانی را بسازند، دعوت شدم. در مدتی که آنجا بودم، برای اولین‌بار فائزه هاشمی و خانواده آقای هاشمی را از نزدیک دیدم و به نظرم شخصیت‌هایی سینمایی آمدند. زمانی که آقای هاشمی ردصلاحیت شد، آن گروه به ستاد آقای روحانی رفتند؛ اما من احساس کردم باید ارتباط خود را با فائزه حفظ کنم و فیلمی درباره او بسازم. به همین خاطر چند ماهی طول کشید تا اعتمادش را جلب کردم و بیشتر دوست و همراهش شدم. پلان‌هایی را از او گرفتم که تا الان هیچ‌جا ثبت نشده و برای اولین‌بار دوربین داخل خانه یک سیاست‌مدار زنده رفت. شاید دوستان واقعا حق دارند که از نمایش‌ندادن فیلمی درباره شخصیت‌های سیاسی زنده صحبت می‌کنند؛ چراکه تا امروز سیاست‌مداران ما چراغ‌های خانه‌شان را روی هیچ دوربین و مستندی روشن نکرده‌اند، به‌جز وقتی که کاندیدای ریاست‌جمهوری می‌شوند؛ اما فائزه هاشمی این‌قدر این شجاعت را داشت که چراغ‌های خانه‌اش را روشن کرد و ما داخل خانه او رفتیم و تمام این دو سال را با هم بودیم. در این مدت اتفاقات متعددی در زندگی او رخ داد و تمام اینها ثبت شد. از همان روزهای اولی که فیلم در حال ساخت بود، پیشنهادهایی را برای پیش‌خرید فیلم از شبکه‌های خارجی داشتم؛ اما به دلیل اینکه قصد داشتم استقلال خودم را در این فیلم حفظ کنم، هیچ پیشنهاد و دخالت هیچ تهیه‌کننده‌ای را نپذیرفتم و با نهایت سختی و استقلال این فیلم را ساختم. تابه‌حال ١١ فیلم مستند ساخته‌ام و عضو انجمن مستندسازان خانه سینما هستم و خوشحالم که اولین پرتره سیاسی یک زن در ایران معاصر را ساختم.
در این مدت خبر ساخت این فیلم رسانه‌ای نشد؟
همین‌طور است. بزرگ‌ترین شانسی که آوردم، این بود که همکارانی با من همراه بودند که به امنیت خبری فیلم توجه داشتند که حتی یک فریم عکس یا خبر از این فیلم بیرون نرفت و فیلم در سکوت و امنیت خبری تا جایی آمد که به جشنواره حقیقت ارائه شد. در نهایت از دوستان شنیدم در جشنواره حقیقت فیلم بسیار مورد توجه قرار گرفته است و هر پنج رأی هیئت داوران را کسب کرده است. هیئت داوران معتقد بودند که پربیننده‌ترین فیلم خواهد بود و اتفاقی جدید در تاریخ مستندنگاری ایران است. بعد از رأی‌گیری‌ها، مطمئن بودم فیلم انتخاب شده؛ اما روزی که اسامی را اعلام کردند، اسم فیلم را در خبرها ندیدم. وقتی به آقای طباطبایی‌نژاد اعتراض کردم که چرا فیلم حذف شده است؟ از قول آقای حیدریان، رئیس سازمان سینمایی، جمله‌ای گفتند مبنی بر اینکه درباره شخصیت‌های زنده سیاسی نباید فیلمی وجود داشته باشد. اعتراضم را به آقای حیدریان رساندم ایشان هم گفتند به‌هیچ‌وجه مسئولیتی را در این زمینه قبول نمی‌کنند و این تفسیر دبیر جشنواره است، مصداق اینکه فیلم درباره افراد زنده سیاسی در جشنواره نباشد. بعد از آن، اعتراضم را به وزیر رساندم و از طریق خانم مولاوردی موضوع را در هیئت دولت با وزیر مطرح کردم و خانم مولاوردی صمیمانه کار من را پیگیری کردند. از طریق مجلس اقدام کردم و اعتراضم را به آقایان رساندم. از طریق آقای مازنی، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس، از طریق خانم پروانه سلحشوری و... . به تمام این دوستان گفتم و موضوع را در حد نامه به رئیس‌جمهور نوشتم. اینکه دوستان مدعی شوند خبر نداشتند و مسئولیتش با دبیر جشنواره است، کاملا حرف غیرواضحی است. شخص وزیر و همین‌طور آقای حیدریان در جریان بودند. همه می‌دانستند این فیلم پرتره زندگی فائزه هاشمی است. حتی این را متذکر شدم اگر صحنه‌ای از فیلم مشکل دارد، بگویند. گفتند هیچ‌جا مشکلی ندارد به‌جز در حد سه، چهار ثانیه تظاهرات ٨٨ در آن است که می‌توان حذف کرد؛ اما نمی‌توانید فیلمی ٧٥دقیقه‌ای را حذف کنید.
چه بخشی از این مستند برای شما جذاب بود؟
پردلی و صداقت فائزه هاشمی از همه‌چیز برایم جذاب‌تر بود. اینکه اگر حرفی می‌زند، به‌هیچ‌وجه از حرفش عقب‌نشینی نمی‌کند و برخلاف مردان سیاست‌مدار که حرف‌هایشان چندلایه است و تفسیر و تغییر دارد، فائزه هاشمی به هیچ عنوان چنین آدمی نیست. شاید این تعبیر بهتری است که خلوت و جلوت فائزه هاشمی با هم تفاوتی ندارد. مادربودنش برایم مهم‌ترین جنبه زندگی‌اش بود؛ در رابطه با فرزندان و به‌عنوان یک همسر یا یک فرزند، در رابطه با افراد خانواده آدم جالبی است که تمامی اینها در فیلم نشان داده شده است.
جایی گفتید که پیش از این پیشنهادهایی برای خرید فیلم داشتید، اگر فیلم در جشنواره سینما-حقیقت نمایش داده نشود، آیا مسیر جشنواره‌ای را ادامه خواهید داد؟
گزینه دیگری ندارم. جشنواره سینما-حقیقت تنها جایی است که می‌توان فیلم را ارائه داد، شاید در محافل خصوصی آن را نمایش دهم. البته تلاش کردم اکران هنر‌وتجربه را برای فیلم داشته باشم؛ اما متوجه شدم آنجا هم نیاز به تأیید سازمان سینمایی دارد. باید به این نکته هم اشاره کنم که این موضوع یعنی خبر ممنوعیت فیلم در جشنواره حقیقت، از سمت من صورت نگرفت و در تماسی که آقای گلمکانی با آقای طباطبایی‌نژاد بر سر چرایی حذف مستند علی دهباشی از جشنواره داشتند، متوجه شدند فیلم من نیز حذف شده است و در صفحه اینستاگرامشان نوشته بودند که با آقای گلمکانی تماس گرفتم اعتراض کردم و خبر توضیحی را نوشتند. نکته جالب دیگری که باید به آن اشاره کنم، این است که آقایان در جشنواره سینما-حقیقت می‌گویند با نمایش‌ندادن برخی فیلم‌ها می‌خواهند از جنجال سیاسی دور باشند و اتفاقا آنها صحبت‌های خودشان را نقض می‌کنند. چرا تیتر زدید سیاسی‌ترین فیلم‌های روز در جشنواره سینما-حقیقت؟ چطور سیاست جهان اشکالی ندارد؛ اما فیلم‌های ایرانی نباید نمایش داده شود؟ چطور فیلم آقای منتظری را که سیاسی‌ترین و جنجالی‌ترین فیلم است، نمایش می‌دهید؟ فیلمی درباره هفت‌تیر در فهرست فیلم‌ها هست. آیا این فیلم‌ها سیاسی نیستند؟ فیلمی درباره آقای لاجوردی هست، اصلا افتتاحیه با فیلم بانوی قدس ایران درباره زندگی همسر امام خمینی است، آیا اینها فیلم سیاسی نیستند؟ سال پیش فیلمی درباره صادق زیبا کلام داشتید، آیا سیاسی نیست؟ این چه عذر بدتر از گناهی است؟ اگر دوره‌های قبل، ارشاد به افراد پول نمی‌داد و می‌گفت مطابق سلیقه من نیست و هزینه‌ای پرداخت نمی‌کنم یا درباره برخی فیلم‌ها می‌گفتند در جشنواره باشید، اگر هیئت انتخاب رأی داد اعمال نفوذ می‌کنیم و می‌گوییم به فیلم جایزه ندهید، امسال ماجرا فرق می‌کند؛ می‌گویند از سوژه فیلم خوشمان نمی‌آید و فیلم در جشنواره هم دیده نشود. مگر درباره سیاست‌مداران مرده چه چیزی می‌خواهید بگویید که اگر خودشان زنده باشند نمی‌توان آن حرف‌ها را زد.
مستند «مثل یک زن» به خاطر پرهیز از ورود به مسائل سیاسی و به دستور سازمان سینمایی از جشنواره سینما-حقیقت حذف شده است. در پی انتقاد مژگان ایلانلو، سازنده مستند بلند «مثل یک زن»، از جشنواره سینما - حقیقت با وجود رأی هیئت انتخاب، مرکز گسترش سینمای مستند و جوان این توضیحات را برای ایسنا ارسال کرده است: «مستند «مثل یک زن» بنا به دستورالعمل سازمان سینمایی که یکی، دو ماه قبل ابلاغ شده، امکان نمایش در جشنواره را ندارد. مدتی قبل از سوی سازمان سینمایی دستورالعملی ابلاغ شد مبنی‌بر اینکه اگر فیلمی مستند با موضوع پرتره فعالان جناحی و گروه‌های سیاسی کشور باشد، در جشنواره حضور نداشته باشد؛ آن هم به‌این‌دلیل که سازمان سینمایی نمی‌خواهد به مسائل سیاسی ورود کند. در این راستا قطعا منظور، هر چهره سیاسی نیست؛ بلکه چهره‌های شاخص سیاسی مدنظر بوده است و مصداق این دستورالعمل فیلم خانم ایلانلو بود که درباره یکی از شخصیت‌های سیاسی اصلاح‌طلب، یعنی فائزه هاشمی، ساخته شده است». فیلم «مثل یک زن» از سوی رئیس سازمان سینمایی اصلا دیده نشده و منع تولید و پخش هم نداشته است؛ بلکه فقط امکان شرکت در جشنواره سینما حقیقت را ندارد.
