همه محمدرضاشاه‌های سینما و تلویزیون ایران
تا امروز پنج بازیگر در نقش محمدرضا پهلوی در فیلم‌ها و سریال‌های تلویزیونی ظاهر شده‌اند که آخرین آنها امیر مهدی‌کیاست.
ایران‌آرت: آذر مهاجر در روزنامه جام جم گفت‌وگویی با بازیگر نقش محمدرضاشاه در مجموعه تلویزیونی «معمای شاه» انجام داده و البته پیش از این همه بازیگرانی را که تا کنون نقشی مشابه بازی کرده‌اند، مرور کرده است:
تا امروز پنج بازیگر در نقش محمدرضا پهلوی در فیلم‌ها و سریال‌های تلویزیونی ظاهر شده‌اند که آخرین آنها امیر مهدی‌کیاست. ناصر گیتی‌جاه اولین بازیگری است که نقش شاه را در تلویزیون بازی کرده؛ او یک بار در سریال «طبل توخالی» به کارگردانی احمد نجیب‌زاده این نقش را به‌عهده داشته و بار دیگر در تله‌فیلم «سقوط» به کارگردانی محمدرضا ورزی. رضا بنفشه‌خواه تا امروز رکورددار بازی در نقش شاه است. او در سریال «فراموش‌خانه» به کارگردانی عبدالرضا نواب صفوی، «عبور از تاریخ» و «چرخ گردون» به کارگردانی کاظم بلوچی و «شب چراغ» به کارگردانی امیر قویدل در هیات شاه مخلوع ایران ظاهر شده است.
شهریار فخاری بازیگر دیگری است که عمدتا در برخی آثار مستند از جمله مستند نوفل لوشاتو نقش شاه را به‌عهده داشته و بعد از حسین نورعلی که در سریال‌های «پدرخوانده» و «معمای شاه» در نقش جوانی محمدرضا پهلوی ظاهر شده است، امیر مهدی‌کیا آخرین بازیگری است که در همین دو سریال نقش میانسالی شاه را بازی کرده.
مهدی‌کیا بازی در فیلم‌های سینمایی همچون «سام و نرگس»، «چشمان سیاه»، «تا غروب»، «میهمان»، «شورعشق»، «آدم کش»، «شرط اول» را در کارنامه دارد و از جمله سریال‌هایی که بازی کرده می‌توان به «تا فردا»، «بچه‌های خیابان»، «مدار صفردرجه»، «شاید برای شما هم اتفاق بیفتد»، «راز ققنوس»، «پدرخوانده» و «معمای شاه» اشاره کرد.
شما یک بار در سریال «پدرخوانده» نقش شاه را بازی کرده بودید، پس برای بازی در همین نقش در سریال «معمای شاه» کار سختی نداشتید. درست است؟
من برای بازی در این نقش زحمت زیادی کشیده‌ام؛ از همان اولین باری که این نقش را به‌عهده گرفتم و حتی زمانی که قرار شد در «معمای شاه» هم همین نقش را به‌عهده داشته باشم، کلی مطالعه کردم؛ بیش از 15 جلد کتاب خواندم، فیلم‌های زیادی دیدم، 15کیلو وزن از دست دادم و سخت تلاش کردم به واقعیت نزدیک بشوم. بازی در نقش‌هایی که وجود خارجی دارند و مردم آنها را می‌شناسند خیلی کار سختی است و من واقعا می‌ترسیدم نکند از پس کار برنیایم. تصور کنید نقش کسی را به شما بسپارند که تمام مردم کشور او را می‌شناسند و همه می‌توانند بازی تو را قضاوت کنند! این کار خیلی سختی است. بجز کتاب خواندن، مشورت، گپ زدن با کسانی که تاریخ را می‌شناسند و مطالعه و تمرین، آقای ورزی برنامه‌ای ترتیب دادند و یک روز بخش‌های مختلف کاخ را به من نشان دادند؛ جایی که شاه غذا می‌خورد، اتاقی که تلویزیون می‌دید، اتاق خواب نیمروز، سالن دیدار با سفرای خارجی، سالن‌های کنفرانس با نظامی‌ها و دیگر زوایای کاخ را یاد گرفتم و سعی کردم با کمک آقای ورزی تصویری از شاه به نمایش بگذارم که قابل قبول باشد.
شنیده بودم که قبلا در سریال «پدرخوانده» هم برای ایفای این نقش 13 کیلو وزن کم کرده بودید.
بله. این بار هم در قدم اول 13 کیلو وزن کم کردم و از جایی که قصه به سال 1357 نزدیک می‌شود من دو کیلوی دیگر هم باید کم می‌کردم چون آقای ورزی معتقد بود شاه در سال‌های آخر و بخصوص در زمان پرواز با هلی‌کوپتر به سمت فرودگاه و شنیدن شعار «مرگ بر شاه» از ایوان قصر، لاغرتر و شکسته‌تر شده بود.
چطور این همه وزن کم کردید؟
زمانی بود که مشغول تمرین تئاتر بودم و از فلکه سوم تهرانپارس تا تالار رودکی پیاده می‌رفتم. رژیم غذایی را رعایت می‌کردم تا بالاخره به وزن مورد نظر رسیدم. بعد از آن بود که برای من لباس‌های شاه را دوختند و کمی بعد هم مقابل دوربین رفتم و در تمام مدت تصویربرداری هم باید مراقب وزنم می‌بودم. من خیلی زحمت این کار را کشیدم و شنیده‌ام حسین نورعلی هم خیلی وزن کم کرده بود تا به وزن مطلوب برسد.
بعد از این همه زحمت، حالا از مردم چه بازخوردی می‌گیرید؟
به نظر می‌رسد مورد توجه مردم قرار گرفته است. بیشتر مردم، شاه را در این دوره سنی که من بازی کرده‌ام به یاد می‌آورند؛ یعنی دوره میانسالی و روزهای آخر سلطنتش. برای همین به نظرم کار خیلی سختی داشتم و از بازخوردهایی که دریافت می‌کنم به نظر می‌رسد در مجموع از کارم راضی هستند.
برای این‌که چهره شما شبیه به شاه بشود، چند بار گریم شدید و هر بار چقدر کار گریم طول می‌کشید؟
تقریبا 20 بار گریم شدم. در سریال «پدرخوانده» آقای عبدالله اسکندری گریم را به‌عهده داشت و در سریال «معمای شاه» آقای شهرام خلج. این بار گریم من با تاکید و وسواس زیادی انجام شد و تمام سرم را قالب‌گیری کردند، تکه‌های مو بافته شد و خط و خطوط چهره را مشخص کردند. هر بار از نوک سر تا گردنم گریم می‌شد و تقریبا شش تا هشت ساعت زمان می‌برد، اما بعد از اتمام تست گریم و بعد از دو یا سه ماهی که تقریبا مداوم در مقابل دوربین بازی داشتم، این زمان به سه ساعت رسید.
بعد از این‌که خودتان را با گریم نهایی دیدید چه احساسی داشتید؟
گریم، به بازیگر کمک می‌کند که بهتر بازی کند. وقتی بازیگر لباس نقش را می‌پوشد، خودش را در ظاهری تازه با چهره‌ای متفاوت می‌بیند و به طور طبیعی با حس نقش بیشتر ارتباط برقرار کرده و بخشی از مسیر را تا رسیدن به نقش طی می‌کند. همه اینها برای من باعث می‌شد با جدیت بیشتری کار کنم.
با این حجم گریم، مردم شما را در خیابان می‌شناسند و می‌دانند که شما بازیگر نقش «محمدرضا پهلوی» هستید؟
بله مردم مرا می‌شناسند. البته انتقادهایی هم هست، اما همیشه به آنها گفته‌ام که آنچه در سریال می‌بینند، همان چیزی است که در تاریخ نوشته شده است.
از ابتدا می‌دانستید که قرار است بیژن علیمحمدی دوبله نقش شما را به‌عهده داشته باشد و قرار نیست صدای خودتان روی شخصیت شاه باشد؟
بله دراین باره کارگردان به من توضیحاتی داده بود. از همان ابتدا قرار بود صدای آقای علیمحمدی مانند کار قبلی روی بازی من باشد، ولی به این معنا نبود که کارم راحت بشود، چراکه هنگام تصویربرداری سعی کردم متناسب با لحن و بیان شاه حرف بزنم تا در مرحله دوبله و صداگذاری مشکلی ایجاد نشود. در تمرین‌هایی که برای این نقش داشتم، روی لحن و بیان هم کار کرده بودم و سعی می‌کردم لهجه شاه را پیاده کنم و حتی حرف «ر» را با لهجه او اجرا می‌کردم. سخنرانی‌های شاه را گوش کرده بودم و می‌خواستم بازی من طوری باشد که کار آقای علیمحمدی ساده‌تر شود و مشکلی در دوبله ایجاد نشود.
چه مدت در قالب شاه مقابل دوربین ظاهر شدید؟
بجز یکی دو صحنه که این اواخر جداگانه بازی کردم، دو سال جلوی دوربین کار داشتم. در مواردی این بازی‌ها مستمر و پیوسته نبود چون باید منتظر تغییر فصل‌ها می‌ماندیم یا لازم بود بخش‌های دیگری از سریال تصویربرداری شود.
از این دوره خاطره‌ای دارید؟
برایم جالب بود که به عنوان بازیگر نقش شاه، چند نفر در طول کار همیشه همراهم بودند آقای ورزی خیلی به نقش شاه حساسیت داشتند؛ چون نمی‌خواستند فضای مجازی پر از عکس‌های پشت صحنه بشود. با وجود همه مراقبت‌ها، تعدادی عکس از دستمان در رفت و در اینترنت و فضای مجازی منتشر شد.
چرا دوره پیری شاه را شما بازی نکردید؟
چرا، این دوره را هم من بازی کردم، فقط بیماری شاه و بستری شدن او را آقای نورعلی بازی کرد؛ چون به لحاظ جثه آقای نورعلی ظریف‌تر است و راحت‌تر می‌توانست شاه را در این دوران به نمایش بگذارد.
چند بازیگر دیگر هم نقش شاه را بازی کرده‌اند، با این بازیگران گفت‌وگو نکرده بودید؟
بازی این بازیگران را دیده‌ام و از آنها بسیار آموخته‌ام. البته من برای بازی در نقش شاه بیشتر به فیلم‌ها و تصاویری که از شاه وجود داشت مراجعه می‌کردم، اما با آقای بنفشه‌خواه یک بار مفصل درباره نقش شاه حرف زدیم و تبادل نظر کردیم. درباره حس‌شان، کارشان، فیلم‌هایی که درباره شاه دیده بودند، کتاب‌هایی که خوانده بودند، شیوه رسیدن به نقش و این موارد صحبت کردیم و البته معتقدم آقای بنفشه‌خواه از من به شاه شبیه‌تر است. ایشان حتی بدون گریم به شاه مخلوع شباهت دارد.
