روایت آغداشلو از 62 رفاقت با عباس کیارستمی
علیرضا بخشی استوار: آیدین آغداشلو معتقد است؛ باید از هنرمند درباره زوایای پنهان زندگی‌اش سوال پرسید "
ایران آرت: کتاب "خانه‌ای با شیروانی قرمز" که گفتگوی مرجان صائبی با آیدین آغداشلو و عباس کیارستمی فقید است پنج‌شنبه شب در نشر ثالث رونمایی شد. آیدین آغداشلو در فروشگاه نشر ثالث حاضر شد و این کتاب را برای علاقمندانش امضا کرد.این کتاب آن چنان که نویسنده در مقدمه آن آورده است بیشتر به رابطه دوستانه آغداشلو و کیارستمی می‌پردازد. در پس خاطراتی که هر دو از دوران حضورشان در دبیرستان "جم قلهک" و حضور در دانشگاه روایت می‌کنند، می‌توان تصویری واضح از تاثیر و تاثر این دو هنرمند بر یکدیگر و شکل‌گیری زندگی هنری‌شان را به دست آورد.
کتاب "خانه‌ای با شیروانی قرمز" بر اساس گفتگویی در سال 93 در کارگاه آیدین آغداشلو شکل گرفته است. جایی که کیارستمی بعد از شصت سال بار دیگر به خانه آغداشلو پا گذاشته است. او در این گفتگو از آغداشلو به عنوان تاثیرگذارترین آدم در زندگیش نام می‌برد و از رابطه عجیبش با او سخن می‌گوید. رابطه‌ای که از همان ابتدا بر یک مدار چرخیده است. آنها نه آن چنان دوست و فدایی یکدیگر بودند و نه بی‌اعتنا به یکدیگر. در حقیقت این گفتگو بازگشتی است به گذشته و تورق ایام. گفتگویی نامتعارف که در لابه‌لای سطرها گاها دو هنرمند حتی به سوال‌هایی هم که پرسیده نشده پاسخ داده‌اند. در واقع توضیحات این دو نفر درباره خودشان تنها چند قطعه از پازلی است که برای تکمیل کردن تصویر بزرگ‌تری از این دو هنرمند می‌توان به آن رجوع کرد. کتابی با نثری کاملا ساده و روان که با در دست گرفتن آن نمی‌توان آن را به راحتی کنار گذاشت.
البته در این کتاب یادداشتی هم از آیدین آغداشلو در یادبود کیارستمی و جای خالی او در هنر کشور منتشر شده است. یادداشتی که شاید بیان‌گر حسرت او در از دست دادن دوستی تمام عیار و خاص است.
فرش قرمز زیر پای هنرمند پهن نمی‌کنند
آیدین آغداشلو درباره کتاب "خانه ای با شیروانی قرمز" گفت: حقیقتا با انتشار این دست کتاب‌ها جای خالی بسیاری از نکات پنهان در زندگی یک هنرمند پر نمی‌شود. در این کتاب دو نفر نشسته‌اند و درباره یک دوره‌ای از زندگی‌شان گپی زده‌اند. اما استمرار این حرکت مهم است و البته شکل گرفتن آن ربطی به خود هنرمندان ندارد.
وی ادامه داد: این کار باید توسط کسی دیگری شکل بگیرد. در واقع این ژورنالیست‌ها هستند که باید زمینه‌ساز اتفاق‌هایی از این دست باشند؛ چون که هنرمندان دارند زندگی خود را می‌کنند.
این هنرمند نقاش گفت: وقتی مسائلی برای دو نسل و سه نسل مهم می‌شودشما خبرنگاران باید که در مورد زوایای پنهان زندگی هنرمند سوال بپرسید و این برای همه مفید خواهد بود حتی برای هنرمند که ممکن است در میان همین واکاوی و یافتن پاسخی برای پرسش مطرح شده، خودش را هم بهتر بشناسد.
آغداشلو گفت: این نکته هم مهم است که این گفتگوها خواندنی باشند و صحبت بی‌بهره‌ای نباشد که ایجاد کسالت کند. روزنامه‌نگار باید با سوال‌هایی که در دست دارد بیاید و با سخن گفتن با هنرمند راه کاری بیابد تا حرف به درستی و در بهترین شکل منتقل شود. کاری کند تا نکته‌ای روشن شود، چگونگی این اتفاق هم دست هنرمند نیست. یا مصاحبه‌ای باید ترتیب داد یا این که دو هم دوره را جلوی یکدیگر بنشانند و باز هم تاکید می‌کنم این وظیفه خبرنگاران است. وظیفه شما و کسانی که برایشان اهمیت دارند زوایای پنهان زندگی هنرمند را برای دیگران و خودشان آشکار کنند.
وی اظهار داشت: من مسلم است که زندگی کردم که خیلی از زوایای آن معلوم نیست. در طول دوران هنری خود هم با یک ناسپاسی هولناک مواجه شده‌ام و هم کج‌اندیشی در برابر من وجود داشته و به این نکته آگاهم که فرش قرمز زیر پای آدم پهن نمی‌کنند.
این هنرمند نقاش گفت: البته این گفتگو به خاطر خصلت خوب کیارستمی شکل گرفت و البته به نکات ظریف‌تری بر می‌گردد که در کیارستمی می‌توان آنها را پیدا کرد. کیارستمی آدمی بود که به درستی نقد می‌کرد و در نقد منصف بود و البته چیزی در میان بود که از تیزی این نقد می‌کاهید و آن بر می‌گردد به دوستی 62 ساله‌ای که ما با هم داشتیم.
مرجعی برای تحقیق در زندگی و آثار هنرمندان
محمد علی جعفریه مدیر نشر ثالث نیز در مورد چاپ این کتاب گفت: نشر ثالث سال‌هاست که در حوزه تاریخ شفاهی کار کرده است. این مسئله ابتدا در حوزه ادبیات شکل گرفت، ما مشکلی که در ایران داریم این است که در بستر تحقیقات متاسفانه اقدامی صورت نگرفته است. به عنوان مثال شما اگر بخواهید درباره الیوت تحقیق کنید صد عنوان کتاب درباره این هنرمند وجود دارد اما متاسفانه چون در ایران این مقوله به درستی دیده نشده است ما درباره هنرمندان و آثارشان مرجعی برای تحقیقات نداریم و جای خالی این کتاب‌ها مشهود است.
وی ادامه داد: ما تاریخ شفاهی سینما را راه‌اندازی کردیم و اولین مجموعه به زودی در می‌آید. در تئاتر و هنرهای تجسمی هم این بخش را در نظر داریم. اما اگر درباره کتاب "خانه‌ای با شیروانی قرمز" بخواهیم صحبت کنیم، مصاحبه آقای کیارستمی با آقای آغداشلو کتاب جمع و جوری است که در حدود صد صفحه است، برای خوانندگان یک منبع خوب است و خیلی از نکات را می‌تواند برای آنها روشن کند.
مدیر نشر ثالث گفت: ما امیدواریم این اتفاق در مورد هنرمندان دیگر هم شکل بگیرد و در حوزه تجسمی هم صد در صد این اتفاق بیافتد چون متاسفانه این تجربه‌ها منتقل نمی‌شود به نسل بعد و خیلی‌ها بودند که سال‌ها کار کردند اما تجربه و خاطرات آنها به نسل بعد منتقل نشده است.
جعفریه گفت: زمان برای کار تحقیق کم است و این به عهده موسسه‌های فرهنگی است که این کار را انجام دهند. ما به عنوان انتشارات خصوصی داریم اقدامی انجام می‌دهیم اما نتیجه آن چه که باید صورت بگیرد نیست.
وی درباره شکل‌گیری کتاب "خانه‌ای با شیروانی قرمز" گفت: جمع آوری این کتاب‌ها و انجام گفتگوها را سفارش می‌دهیم و کسانی را که در این حوزه آشنایی دارند دعوت می‌کنیم و از آنها مشورت می‌گیریم و بعد از آنها پشتیبانی می‌کنیم تا کار صورت بگیرد. در واقع این یک تیم است که به این اتفاق شکل می‌دهد.
جای خالی دانسته‌ها از زندگی شخصی دو هنرمند
مرجان صائبی نویسنده و روزنامه‌نگار که کتاب "خانه‌ای با شیروانی قرمز" را جمع‌آوری کرده است، گفت: در مساله روزنامه‌نگاری با این وضعیت مطالعه، مطبوعات باید قبل از هرچیزی به جذاب فکر کنند اما نه به هر قیمتی؛ بلکه باید در حین این کار به مسائل مهمی بپردازد که جذاب باشد.
وی ادامه داد: یکی از مسائل مهم برای من این بود که به زندگی شخصی این آدم‌ها نزدیک شوم. وقتی درباره خاطرات کودکی و نوجوانی این افراد کنکاش می‌کنید بهتر متوجه روند شکل‌گیری زندگی هنری این هنرمندان می‌شوید.
این روزنامه‌نگار گفت: البته باب این گفتگو آن جایی باز شد که من فهمیدم که آغداشلو و کیارستمی هم‌کلاسی خیلی قدیمی بودند و از سیزده سالگی با هم دوست بوده‌اند و این یعنی این که یک تاریخ در پشت آن وجود داشت و ما شاهد اتفاق‌های مشترک شخصی و اجتماعی میان این دو نفر هستیم و می‌توان از دل این‌ها نکات فراوانی بیرون کشید.
صائبی گفت: در این کتاب می‌شد راجع به فیلم و سینما صحبت کرد ولی من احساس کردم زندگی شخصی این افراد است که کمتر در دسترس است و جای خالی آن احساس می‌شود. البته این علاقه شخصی من بود و سعی کردم که در این کتاب یک روایت شکل بگیرد و علیرغم این که بر محور گفتگو شکل گرفته اما در حقیقت روایت شفاهی است که شکل داستانی به خود می‌گیرد.
کتاب "خانه‌ای با شیروانی قرمز" به قلم مرجان صائبی گفتگویی میان عباس کیارستمی و آیدین آغداشلو است که انتشارات ثالث به قیمت 12 هزار تومان آن را منتشر کرده است.
