صاحب‌نظران هنر از حراج تهران می‌گویند
هفتمین حراج تهران 16 تیر ماه با خلق رکورد 26 میلیارد و 113 میلیونی تومانی به کار خود پایان داد؛ اما مبحث آن میان جامعه هنری باز است؛ این گزارش دیدگاه جمعی از هنرمندان و گالری‌داران را بازتاب می‌دهد.
ایران‌آرت: برگزاری حراج تهران در هفتمین دوره خود با خرید آثاری از کمال‌الملک و بهجت صدر توسط موزه هنرهای معاصر همراه بود که حواشی برای آن به وجود آمد. اما بسیاری از صاحب نظران معتقدند که وجود این حراجی برای هنر تجسمی کشور یک نیاز است و نباید با شایعه‌سازی‌ها و ایجاد برخی حواشی اعتبار رویدادی چون "حراج تهران" را خدشه‌دار کرد.
هنر معاصر ارزش افزوده پیدا کرده است
حبیب‌الله صادقی هنرمند نقاش و سرپرست اسبق موزه هنرهای معاصر تهران در این رابطه گفت: حراج تهران یکی از اقدامات درخور توجه است که در راستای حمایت از هنر معاصر ایران و ایجاد هویت مانا در آثار عرصه تجسمی گام‌های بلندی برداشته است. اما جنس جامعه‌ای که طی دوره‌های برگزاری حراج، اقدام به خرید آثار هنری کرده است قابل تأمل بوده و جای بحث دارند. اینکه چرا بانک‌ها و مجامع صاحب سرمایه چه در بخش خصوصی و چه در بخش دولتی هنوز هم به نقش مؤثر خود در رشد اقتصادی فرهنگ و هنر ایرانی پی نبرده‌اند، تعجب‌آور است.
او ادامه داد: خصلتی ستودنی در جریان فکری حراج تهران وجود دارد و آن اینکه نگاه پژوهشگرانه و نوجویانه هنر مدرن، هرگز به نفی هنر عینی‌گرایانه کلاسیک منتهی نشده و آموزه‌ها و تجارب اساتید هنر مدرن به خوبی توانسته است از هنر کلاسیک وام گیرد؛ سایر جریان‌های هنری به ویژه در عرصه هنرهای تجسمی توانسته‌اند طی سال‌های اخیر با برپایی رویدادهایی همچون حراج تهران، گنجینه‌ای از آثار هنر معاصر را گردهم آورده و به آنها ارزش افزوده بخشند اما بار دیگر بر نقش مؤثر بانک‌ها در چنین حرکات فرهنگی تأکید می‌کنم.
این هنرمند نقاش گفت: حراج تهران به عنوان نخستین گام‌های جدی و رسمی برای نمایش هنر مدرن و معاصر ایران، مورد توجه بسیاری از محافل هنری و نشریات قرار گرفته و به عقیده من رویدادی کانون بخش در عرصه هنرهای تجسمی به شمار می‌رود. در این بین اتفاقات مهمی هم رخ می‌دهد که متأسفانه اعتبار هنر معاصر با شایعه‌سازی درباره حراج تهران مخدوش می‌شود و به جد توصیه می‌کنم از این امر پرهیز شود. به عنوان مثال شایعاتی درباره اثر درخور سهراب سپهری وجود دارد که اصالت اثر را به چالش کشیده اما به واقع با تکیه بر تجارب چند دوره متولیان برگزاری حراج تهران، ترور یک‌سویه این جریان به هیچ وجه مورد تأیید نیست.
به اهمیت رویدادهای هنری واقف نیستیم
لیلی گلستان به عنوان یکی از گالری‌دارهای با سابقه کشور نیز در این رابطه گفت: بی‌گمان سرمایه‌گذاری مستمر در راستای برپایی رویدادهایی همچون حراج تهران می‌تواند به پویایی و توسعه هنرهای تجسمی میان جوانان با تکیه بر رشد اقتصاد هنر کمک کند. آگاهی از فرصت‌های اقتصادی و مزیت‌های هنری و فرهنگی کشورمان به ویژه در عرصه هنرهای تجسمی بر کسی پوشیده نیست و همواره شاهد آنیم که هنر در بستری به نام اقتصاد، راه پیشرفت خود را پیدا کرده و شکوفا می‌شود.
او ادامه داد: اما آنچه در این بین حائز اهمیت است اینکه ارزیابی آثار و منافع اقتصادی یک اثر هنری در ایران همچنان با استانداردهای جهانی فاصله دارد و نحوه قیمت‌گذاری بر روی آثار چندان درخور و اصولی به نظر نمی‌رسد. علی‌رغم اینکه طی سال‌های اخیر شاهد کشف راه‌های مشارکت بخش خصوصی در توسعه هنرهای تجسمی بوده‌ایم اما هنوز هم افرادی که درباره چگونگی قیمت‌گذاری‌ها وارد عرصه قضاوت می‌شوند و گاه انتقاداتی به چرایی این اعداد و ارقام وارد می‌کنند چندان متخصص امر به نظر نمی‌رسند و هنوز هم قیمت آثار هنرمندان پیشکسوت ایرانی با اعراب فاصله مشهودی دارد.
مدیر گالری گلستان گفت: به هر روی برآورد قیمت تمام شده انواع محصولات هنری و ارزش‌گذاری انواع آثار در عرصه تجسمی امری بسیار کارشناسانه است و نبود استانداردهای مورد نیاز در این روند به اقتصاد هنر ایران ضربه وارد خواهد کرد. ما هنوز هم در کشورمان به اهمیت رویدادهای جهانی اعم از حراج‌های مشابه حراج تهران و بینال‌ها واقف نیستیم و به سادگی از کنار مشارکت سازنده با انواع رویدادهای هنری جهان عبور می‌کنیم.
گلستان گفت:چنین فرصت‌هایی، فضای لازم برای معرفی حوزه‌های هنری به خارجی‌ها را به منظور جذب سرمایه فراهم می‌کند و در گذر زمان به افزایش قیمت آثار هنرهای تجسمی در زمان برپایی رویدادی همچون حراج تهران منتهی می‌شود. امید است با روی کار آمدن وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی طی ماه‌های اخیر، شاهد ورود مدیریت اقتصادی به سمت و سوی محصولات هنری باشیم و ارزیابی آثار و منافع اقتصادی محصولات هنری را به شکلی حرفه‌ای‌تر دنبال کنیم.
هنوز آثار هنرمندان ایرانی پایین است
علی شیرازی هنرمند نقاش و خوشنویس نیز در این باره گفت: بعد از هفت دوره به نظر می‌رسد که نهال کوچک "حراج تهران" امروز توانسته تبدیل به یک درختچه با ریشه‌ای گسترده شود. البته هستند کسانی که با نگاهی منفی به حراج تهران می‌نگرند اما به نظر من باید در این راستا منصف بود لذا من از این گروه‌ها می‌پرسم که آیا بدون حراج تهران وضع هنر ما بهتر از این بود یا بدتر؟
او ادامه داد: من به عنوان یک هنرمند که چندی نیز گالری‌داری را تجربه کرده‌ام در پاسخ به این سوال می‌گویم که بودن حراج تهران بسیار برای بازار هنر ایران در داخل و خارج موثرتر است. ما نباید حراج تهران را با گالری‌ها مقایسه کنیم زیرا این دو عرصه با یکدیگر کاملا متفاوت هستند. در واقع بدیهی است که کارهای حراج صرفا با هدف فروش به نمایش گذاشته می‌شوند زیرا حراج حلقه واسط بازار، خریدار و هنرمندان است لذا بدیهی است که تنها 10 درصد وظیفه حراج تهران صرف معرفی هنرمندان جدید می‌شود کما اینکه طی این چند دوره نیز ما شاهد حضور هنرمندان جدید نیز بوده‌ایم به همین خاطر من حراج تهران را از این حیث مثبت ارزیابی می‌کنم.
این هنرمند نقاش گفت: حضور موسسات مالی و بانک‌ها در مقوله حراج تهران اتفاق خوبی است زیرا در تمام دنیا این بخش‌ها به خریداری آثار هنری می‌پردازند. در واقع آثار هنری در تمام دنیا ارزش سرمایه‌گذاری دارد و بخش‌هایی چون نهادهای سرمایه‌گذاری روی این بخش‌ها تمرکز ویژه‌ای دارند. کما اینکه ما در طول دوره‌های مختلف شاهد بوده‌ایم که چطور آثار هنرمندانی چون سهراب سپهری با ارزش افزوده بالایی رو به رو شده‌اند و این نشان می‌دهد که یک اثر هنری تا چه حد می‌تواند سرمایه‌گذاری موفقی باشد.
شیرازی در پایان گفت: البته امروز قیمت‌های حراج تهران در مقایسه با سایر کشورهای دنیا بسیار پایین است اما من این پتانسیل را در آثار هنرمندان ایرانی می‌بینم که بتوانیم قیمت‌ها را به سمت رشد سوق دهیم.
با هنر به منابع طبیعی کشورمان فکر کنیم
منوچهر نیازی هنرمند نقاش که اثرش در این حراج عرضه شد نیز گفت: حراج تهران با توجه به وضعیت اقتصادی نامطلوب در بعد جهانی یک اقدام غول آسا در دو بعد فرهنگی و اقتصادی است. اقدامی که آقای دکتر سمیع آذر با اصرار و با همه مشقت‌ها به یک رویداد ثابت تبدیل کرده است، با معرفی هنرمندان مختلف در قالب یک رخداد فرهنگی به اهمیت فزاینده هنر تجسمی در رشد اقتصاد کشور نیز طعنه می‌زند؛ به گونه‌ای که به جرات می‌توان گفت به واسطه این رویداد، جایگاه واقعی هنر تجسمی از منظر اقتصادی برای همگان روشن شده و این هنر در ایران شان گرفته است. جایگاهی که اگر به درستی درک شود، می‌تواند برای ایران درآمد بیشتری نسبت به فروش منابع زیرزمینی حاصل کند.
او ادامه داد: ما در ایران صدها پیکاسو، براک، دالی، ماتیس و ... داریم که در انزوا بودند و این جریان‌ها سهم بسزایی در معرفی آنها داشته و از این منظر نیز حراج تهران یک اتفاق بزرگ است. در سال‌های گذشته بسیاری از هنرمندانی که امروز در این حراج آثارشان با قیمت‌های بالا به فروش می‌رسد، همگی از راه آموزش و یا کارهایی شبیه طراحی گرافیک و پوستر برای شرکت‌ها و یا سازمان‌های دولتی و غیر دولتی امرار معاش می‌کردند و به دلیل آن که تامین مالی نبودند در یک مشقت زندگی می‌کردند. (هر چند این مشقت تا حدودی با زندگی هنرمند گره خورده است.) این که امروز آثار این هنرمندان قیمت دارد به نظر کمک بزرگی به آنها می‌کند تا در مسیر خلق آثار منحصر به فرد خود با یک فراغ بال فعالیت کنند.
این هنرمند نقاش گفت: حراج تهران منجر به آن شده تا هنر تجسمی کمی به ارزش‌های واقعی خود در اذهان عمومی نزدیک شود. اگر به واسطه این رخدادها و از دریچه رسانه‌ها، هنر تجسمی به عنوان یک عنصر فرهنگی به مردم شناسانده شود، شرایط بهتری ایجاد خواهد شد چرا که به قول تولستوی "هنر مثل یک زنجیر بافته شده است" و همه هنرها به یکدیگر متصل هستند. اگر هنر تجسمی در ایران به جایگاه واقعی خود دست پیدا کند سایر هنرها نیز از پیشرفت و رونق آن بهره‌مند می‌شوند و این می‌تواند بر کلیت جامعه تاثیر بگذارد.
نیازی اظهار داشت: اگر از این دو منظر بگذریم من در این مدت تنها به این مسئله فکر می‌کردم که خریداران این آثار چقدر از ارزش اثری که خریداری کرده‌اند مطلع هستند؟ من آرزو می‌کنم که خریداران، اثری را که خریداری می‌کنند به خوبی درک کنند و تنها به عنوان یک سرمایه اقتصادی به آن نگاه نکنند. با همه این تفاسیر امید است که حراج تهران با حمایت‌های دولتی و غیر دولتی وجهی بین‌المللی پیدا کند و با قوت بیشتری به راه خود ادامه دهد.
ارزش افزوده اثر هنری توسط مردم درک شده است
حسین محجوبی هنرمند سرشناس و پیشکسوت عرصه تجسمی نیز که اثرش در هفتمین حراج تهران به فروش رسید گفت: بدیهی است که عرصه هنر و حراج‌های این بخش باید به نحوی باشد که مردم بتوانند به آن اعتماد کنند لذا شفاف‌سازی در این راستا یک نیاز غیرقابل اجتناب است. حراج‌های هنری نقش بسیار مهمی در رشد اقتصاد هنر دارند به همین خاطر در اغلب کشورهای پیشرفته دنیا افراد متمول از هنرمندان برای اجرای یک مجموعه طی سال‌ها حمایت می‌کنند تا در هنگام فروش آن کلکسیون از عواید مالی و هنری آن بهره‌مند شوند به همین خاطر هنرمندان اغلب در چنین کشورهایی آرامش بیشتری برای کار کردن دارند و کمتر درگیر مسائل مالی هستند.
این هنرمند نقاش گفت: هنوز این عرصه در ایران به شکلی که باید و شاید اجرا نشده است اما یقینا اجرای حراج تهران گام مهمی در راستای تامین اقتصاد هنر و کمک به هنرمندان این عرصه است. به نظر من برای اجرای هر چه بهتر حراج تهران ضروری است که قیمت‌های مناسب بر روی آثار هنری گذاشته شود تا سبب ایجاد مشکلاتی در این عرصه نشود در واقع ضروری است که برای آثار هنری موجود در حراج تهران قیمت‌ها بیشتر واقعی‌نمایی شوند البته قیمت‌های بالا بر روی آثار هنرمندانی چون منوچهر یکتایی و یا پرویز تناولی قابل درک است چرا که این افراد به نحوی تبدیل به یک برند بین‌المللی شده‌اند اما نباید مبنای کلی حراج را بر آثار این سری از اساتید برجسته قرار داد چرا که این امر سبب مشکلاتی می‌شود لذا لازم است که نگاه تخصصی‌تری در این عرصه داشته باشیم.
محجوبی گفت: رشد ارزش افزوده آثار هنری در ایران طی سال‌های اخیر بیشتر درک شده است لذا امیدوارم که با اجرایی شدن مصوبه دولت مبنی بر خرید آثار هنری توسط وزارتخانه‌ها با نیم درصد بودجه مصوب آنها، شاهد یک حرکت رو به جلو برای این عرصه و هنرمندان باشیم چرا که اینگونه اقدامات، نقش مهمی در شناساندن ارزش واقعی هنر و فرهنگ به مردم دارد. باید به مردم آموخت که کالای هنری نیز همانند فرش دارای ارزش افزوده و اعتبار بالایی است که کما اینکه ما شاهد رشد بسیار بالای برخی از آثار هنری نیز در ایران بوده‌ایم که نشان می‌دهد این عرصه جای رشد و سرمایه‌گذاری را دارد.
او گفت: از نظر من فعالیت‌هایی چون حراج تهران یک نیاز برای عرصه هنر تجسمی کشور است؛ زیرا چنین رویدادهایی در تمام دنیا دارای ارزش و اعتبار است لذا این باعث افتخار هر کشوری است که آثار هنرمندان برجسته خود را از طریق حراج‌ها نشان دهد و به فروش برساند. این در حالی است که ما در ایران هنرمندان فعال و با استعداد زیادی داریم که حراج تهران می‌تواند زمینه ساز ظهور آنان شود.
نباید از حراج انتظار اعتلای هنر را داشت
غلامرضا نامی کارشناس هنری نیز گفت: ماهیت حراج های هنری صرفا بر مسائل اقتصادی تکیه دارد به همین خاطر نباید از این عرصه انتظار اعتلای فرهنگ و هنر را به شکل صرف داشت؛ زیرا حراج‌ها به لحاظ ماهیتی که دارند، کمتر در این زمینه موثر عمل می‌کنند. به نظر من از زمانی که آثار هنرمندان ایرانی در حراج‌های بین‌المللی و پس از آن حراج تهران مطرح شده، ارزش افزوده بالایی را به دنبال داشته و توانسته قیمت‌ها را به سطح جهانی آن نزدیک کند لذا این رشد اقتصادی امروز را مدیون حراج هنری تهران هستیم که نباید آن را نادیده گرفت.
او ادامه داد: البته تاکید بر ابعاد اقتصادی حراج تهران به معنای عدم توجه به ابعاد فرهنگی و هنری این بخش نیست کما اینکه ما در این رویداد شاهد حضور هنرمندان جوان نیز هستیم؛ لذا می‌توان گفت که حراج تهران جدای از مقوله اقتصادی تا حدود زیادی توانسته است که برای جوان‌ها موثر عمل کند البته باید در این زمینه هوشمندانه‌تر عمل کنیم تا کارهایی که صرفا به فروش می‌روند، الگوی جوانانی که چندان عمیق فکر نمی‌کنند، نشود. در واقع باید توجه داشته باشیم که فروش آثار حراج برای جوانان بی‌تجربه الگوی کار و فعالیت نشود.
این هنرمند گفت: فعالیت‌های انجام شده در حراج تهران زمینه‌ساز اتفاقات بسیار خوبی شده است که از جمله آن می‌توان به حضور موسسات و بخش‌هایی چون بانک پاسارگاد اشاره کرد. در واقع این رویداد نشان می‌دهد که بر خلاف گذشته که هنر در نهادها و بخش‌های خصوصی و دولتی جایگاهی نداشت، امروز به سمت رشد در حرکت است. البته ما هنوز به درجه‌ای از حمایت که مد نظر داریم، نرسیده‌ایم و اغلب خریداران حراج را کلکسیونرها تشکیل می‌دهند و کمتر شاهد جایگاه‌هایی از سوی نهادهای خصوصی و دولتی هستیم اما همین رویدادها نیز یک دریچه امید به خصوص برای جوان‌ترهاست چرا که به آنان برای معرفی و فروش آثار انگیزه می‌دهد.
نامی گفت: حراج تهران زمینه حمایت اندک از هنرمندان را پررنگ‌تر می‌کند لذا جا دارد که نهادهای دولتی و بخش‌های خصوصی به صورت پررنگ‌تری در این بخش‌ها حضور پیدا کنند و بدانند که آثار هنری دارای ارزش افزوده بسیار بالایی هستند. باید این فرهنگ در جامعه ایجاد شود تا بدانند که خرید یک اثر هنری به عنوان یک کالای ارزشمند است که همواره منفعت به دنبال دارد. به نظر من برگزاری حراج تهران اتفاق مثبتی است که البته نیازمند تغییراتی در راستای رشد بیشتر است؛ لذا امیدواریم که در سال‌های آتی شاهد افزایش هیجانات حاکم بر این فضا و مسائل دیگر این بخش باشیم تا آتیه بهتری را در این عرصه شاهد باشیم.
