در جامعه هنری باید چند صدایی وجود داشته باشد/ رجحانه حسینی از تاسیس گالری ابد و نمایشگاه سرامیک بنیان "مرز" می‌گوید
رجحانه حسینی می‌گوید رویکرد گالری "ابد" این است که با مشاوران و کارشناسان حوزه تجسمی وارد تعاملات مستمر شود.
ایران‌آرت: رجحانه حسینی، مدیر گالری ابد است که سال گذشته و همزمان با برگزاری نمایشگاه "در نوردیدن فانتزی" تاسیس شد. گالری که مبنای برگزاری نمایشگاه‌های خود را بر رویدادهایی پژوهش محور استوار کرده است. رجحانه حسینی معتقد است با مسیر برگزاری این نمایشگاه‌ها در حال کسب تجربه است و ادعای خاصی ندارد. گالری ابد علیرغم نمایشگاه‌هایی که در محل گالری خود برگزار می‌کند این روزها مجری طرح نمایشگاه سرامیک بنیان "مرز" در خانه هنرمندان است. به این بهانه با مدیر گالری ابد به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه می‌خوانید.
گالری "ابد" زمانی افتتاح شد که دیدگاه‌های منتقدانه‌ای نسبت به گالری‌های تازه تأسیس شهر تهران وجود داشت و عده‌ای معتقد بودند گالری‌های تازه تأسیس، سیاست کاری مشخصی ندارند. در آن شرایط چه انگیزه و فکر خاصی باعث شد تصمیم به افتتاح گالری "ابد" بگیرد؟
گالری "ابد" کار خود را به صورت جدی از مهرماه سال 95 شروع کرد. در آن دوره گالری‌های متعددی در سطح شهر تهران افتتاح شد و این اتفاق به صنف گالری‌داری شوک بزرگی وارد کرد. خیلی از گالری‌دارهای مطرح نسبت به این اتفاق موضع گرفتند. عده‌ای می‌گفتند مگر در ایران چقدر آرتیست وجود دارد که این همه گالری باز شده است؟ بعضی از این نقدها درست بود اما من فکر می‌کنم که در هر جامعهای از جمله جامعه هنری، باید چند صدایی وجود داشته باشد. وقتی جامعه دچار تک‌صدایی می‌شود، در آن محدودیت به وجود می‌آید و خیلی از اتفاقات آن کوچک و کم‌رنگ جلوه داده می‌شود. گالری "ابد" با یک زاویه نگاه متفاوت نسبت به مقوله گالری شروع به کار کرده و هدفش شو گذاشتن و نمایش دادن هنرمندان مختلف جامعه هنری نیست. افتتاحیه این گالری نیز بر خلاف افتتاحیه خیلی از گالری‌های دیگر با برپایی نمایشگاه برای ستاره‌های عرصه تجسمی همراه نبود و ما بر اساس آن رویکردی که خودمان در نظر گرفتیم نمایشگاه را افتتاح کردیم. لزوماً چهره و شاخص بودن هنرمند برای ما اهمیتی ندارد. بیان هنرمند یا جوان و پیر بودنش هم برای ما مطرح نیست و موضعی نسبت به این مسائل نداریم. ما فقط سعی می‌کنیم یک موضوعی را مطرح کنیم و بر اساس آن موضوع از هنرمندان عرصه تجسمی دعوت به عمل بیاوریم که آن موضوع‌ها هم معمولاً موضوعاتی پژوهش‌محور هستند.
تاکنون چه نمایشگاه‌هایی در گالری "ابد" برگزار شده است؟
عنوان اولین نمایشگاه ما "درنوردیدن فانتزی" بود که نگاهی به مرز صنایع دستی با هنر داشت. هنر همیشه صنایع دستی را مورد انتقاد قرار می‌دهد و می‌گوید صنایع دستی سفارشی است و نگاه هنرمند در آن آثار بر اساس سفارش اتفاق می‌افتد. گرچه ما معتقدیم خود گالری‌ها هم تا حد زیادی به این نگاه سفارشی جهت می‌دهند. در واقع گالری‌ها به هنرمندان‌شان می‌گویند که با نگاه سفارشی می‌توانند آثار آن‌ها را بفروشند. این رویکرد خوبی نیست و هنرمند را نباید در یک تفکر خاص محدود کرد. نمایشگاه "درنوردیدن فانتزی" یک نگاه ظریف و منتقدانه‌ای به حوزه هنر و تقریباً هنر معاصر داشت. ما در زمان معاصر حضور داریم و به معاصر بودن فکر می‌کنیم اما این‌طور نیست که همه زوایای هنر معاصر را قبول داشته باشیم و مسلماً فکر می‌کنیم یک جاهایی از آن باید نقد شود. برای مثال در حال حاضر هنر ایران در اختیار نهادها قرار گرفته و بر خلاف شعاری که در حیطه هنر معاصر در خصوص کالایی نشدن هنر وجود دارد، این هنر تا حد زیادی کالایی شده است. به هر حال ما نمایشگاه "درنوردیدن فانتزی" را با آثار نقاشی چند هنرمند مختلف برگزار کردیم و نتیجه آن هم برای‌مان راضی‌کننده بود. دومین نمایشگاهی که برگزار کردیم، نمایشگاه "پارادوکس" یا "سازگاری ناسازه" بود که کیوریتوری آن را آقای زروان روح‌بخشان برعهده داشت. در این نمایشگاه که در دی‌ماه سال گذشته برگزار شد، به مسائل پارادوکسیکالی که در جامعه وجود دارد، پرداخته شد. گالری "ابد" پس از عید یک مدت توقف داشت. البته ما قصد برگزاری یک نمایشگاه متفاوت را داشتیم که به هر دلیلی برپایی آن امکان‌پذیر نشد.
برای آینده برگزاری چه نمایشگاه‌هایی در گالری "ابد" برنامه‌ریزی شده است؟
گالری "ابد" در حال حاضر دارد روی یک پروژه پژوهشی کار می‌کند که اولین نمایشگاه آن با موضوع فرگشت برگزار می‌شود. این نمایشگاه که "فراجهش" نام دارد، کوششی است در بازنمایی مفهوم فرگشت. در واقع در این نمایشگاه فقط از دید تکامل زیست‌شناسانه به موضوع فرگشت نگاه نمی‌شود و تا حدودی نگاه زیست جامعه‌شناسانه هم دارد. نمایشگاه "فراجهش" در دو بخش برگزار می‌شود. بخش عکس و مدیاهای وابسته را آقای امین شاهد کیوریت کرده و کیوریت بخش دوم که بخش مجسمه است را هیربد همت آزاد برعهده دارد. جلسه تبیین این نمایشگاه هم روز 29 تیرماه با حضور چند جامعه‌شناس برگزار شد و زوایای مختلف این موضوع مورد بحث و بررسی قرار گرفت. تلاش گالری "ابد" این است که هنرمندان بتوانند در این نمایشگاه خودشان را آزاد ببینند و با تم فرگشت هر اثری که مد نظرشان هست را کار کنند. بیشتر هنرمندان این نمایشگاه مشخص شده‌اند و انشاءالله تا چندی دیگر جمع‌آوری آثار نمایشگاه انجام شود. بخش پژوهش این نمایشگاه خیلی حائز اهمیت است و ما به دنبال این هستیم که ببینیم عکاس‌ها و گروه‌های نقاشی و مجسمه‌سازی چه برخوردی با موضوع فرگشت دارند. احتمالاً نمایشگاه اول با موضوع "فرگشت" از روز 6 مردادماه آغاز خواهد شد. این یک پروژه پژوهشی است که با موضوع "فرگشت" آغاز شده و در آینده با عنوان و موضوع "قحطی" ادامه پیدا می‌کند. البته موضوع قحطی به معنای یک جامعه قحطی‌زده و نبودن تفکر در جامعه نیست و قرار است در لایه‌های مختلفی بررسی شود. ما عجله‌ای برای برگزاری نمایشگاه‌های‌مان نداریم و نمایشگاه‌ها را زمانی برگزار می‌کنیم که به سطح کیفی مد نظرمان نزدیک شوند. گالری "ابد" تازه در ابتدای این مسیر است و ادعای خاصی هم ندارد.
گالری "ابد" تلاش می‌کند در کنار استفاده از نام‌های آشنا در حوزه تجسمی، از جوان‌های مستعد، توانمند و خوش‌فکر هم استفاده کند. نام‌های آشنا و القاب برای هر جامعهای اهمیت دارند و می‌توانند روی جامعه هنری تأثیر به سزایی بگذارند اما توجه به نام‌های بزرگ نباید باعث شود که جوان‌های مستعد دیده نشوند و دچار سرخوردگی شوند. کشور ما جوان‌هایی دارد که می‌توانند استعدادشان را در زمینه‌های مختلف بروز بدهند. این جوان‌ها از دانشگاه‌ها فارغ‌التحصیل می‌شوند و بعد هم جدی گرفته نمی‌شوند و استعدادشان سوخت می‌شود. در حالی‌که اگر این جوان‌ها مورد استقبال جامعه تجسمی قرار بگیرند، می‌توانند جایگاه مناسبی در این حوزه کسب کنند. این جایگاه را باید ما به جوان‌ها بدهیم و فضایی را ایجاد کنیم که بتوانند کارشان را ارائه کنند. گالری "ابد" سعی می‌کند به طور آهسته و با طمأنینه فرصت را برای حضور جوان‌های مستعد ایجاد کند تا آن‌ها دیده شوند و شاید از این طریق، مسیر جدیدی برای افراد جدیدتر در حوزه تجسمی باز شود.
نمایشگاه‌هایی که محوریت پژوهش دارند، نمی‌تواند نمایشگاه‌های سرسری و عجله‌ای باشند و به یک سری نشست و سمپوزیوم احتیاج دارند. از این بابت فکر می‌کنم صبر و حوصله شما منطقی باشد. معمولاً طول دوره این نمایشگاه‌ها هم بیشتر از چند روز است و گاهاً تا 2-3 ماه ادامه پیدا می‌کند.
واقعاً باید به یک اثر فرصت داد تا دیده شود. دو هفته زمان کوتاهی برای برگزاری یک نمایشگاه است و خصوصاً یک نمایشگاه پژوهشی نمی‌تواند در این مدت کوتاه به هدفی که دارد برسد. برگزاری نشست و سمپوزیوم هم لازمه برخی از نمایشگاه‌ها است و گالری "ابد" این کار را برای هر نمایشگاهی که لازم باشد انجام می‌دهد.
گالری "ابد" کارش را با یک چشم‌انداز خاصی شروع کرده و ضمن داشتن تفکرات اقتصادی، مبنای هنری را هم در اولویت کارش قرار داده است. چه تمهیداتی اندیشیده‌اید تا بتوانید این شرایط را حفظ کنید و فکرهای اقتصادی باعث انحراف در مسیر کارتان نشود؟
در حوزه هنر و گالری‌داری، اقتصاد نقش مهمی دارد چون اگر گالری اقتصاد خوبی نداشته باشد، نمی‌تواند دوام بیاورد و هنرمندی که اثرش به فروش نرود هم سرخورده می‌شود. هنرمند تمام زندگی‌اش را می‌گذارد تا یک اثر هنری تولید کند. در حالی‌که در آن زمان می‌توانست کاری دیگری بکند و وضعیت مالی خودش را استحکام ببخشد اما کار هنری انجام داد و حالا این کار هنری باید به فروش برود. گالری هم اگر نتواند اقتصادش را بگرداند، پس از مدتی تحلیل می‌رود و نمی‌تواند ادامه حیات بدهد. بنابراین اقتصاد در امر گالری‌داری اهمیت دارد اما نباید اولویت نخست باشد و مبنای هنری را تحت شعاع خود قرار بدهد. گالری "ابد" سعی می‌کند بحث فروش و اقتصاد را نسبت به مباحث مفهومی و هنری در اولویت پایین‌تری قرار بدهد. داریم تمام تلاش‌مان را می‌کنیم که مجبور نشویم به خاطر اقتصاد از کیفیت کارمان گذر کنیم. ما قبلاً در حیطه هنری یک سری فعالیت‌ها انجام داده‌ایم که به نسبت کمرنگتر بوده و حالا می‌خواهیم آن را در گالری "ابد" گسترش بدهیم. امیدوارم با همیاری دوستانی که در این فضاها علاقه‌مند به همکاری با ما هستند، بتوانیم روند مثبتی را در پیش بگیریم و مبنای هنری گالری را در اولویت کار قرار بدهیم.
استفاده از یک تیم مشاوره و کارشناسی می‌تواند به جهت‌دهی رویکردهای گالری کمک کند و سطح گالری را ارتقاء ببخشد. بعضی از گالری‌ها از چنین تیمی برای مشاوره و کارشناسی نمایشگاه‌های گالری استفاده می‌کنند. گالری "ابد" چقدر این ذهنیت را دارد که بتواند از نظر کارشناس‌ها و مشاوران حوزه تجسمی و گالری‌داری استفاده کند؟
این ذهنیت در گالری "ابد" وجود دارد. در نمایشگاه اول ما خانم هلینا مریم قائمی که دکتری فلسفه دارند، در کنارمان حضور داشتند و بحث‌های مشاوره‌ای را انجام دادند. در نمایشگاه بعدی هم آقای زروان روح‌بخشان به ما کمک کردند. رویکرد گالری "ابد" این است که با مشاوران و کارشناسان حوزه تجسمی وارد تعاملات مستمر شود. الان آقای شاهد و آقای روح‌بخشان خیلی با ما در ارتباط هستند و یک سری از جوانان کارشناس این حوزه هم وجود دارند که قصدمان این است به عنوان مشاور یا کیوریتور در کنار گالری "ابد" حضور داشته باشند. الان من و آقای همت آزاد کارهای گالری را جلو می‌بریم و پیش از این خانم قائمی هم به ما کمک می‌کردند. ایشان به خاطر این‌که تز دکتری داشتند الان یک مدتی است حضورشان در گالری کمرنگتر شده است اما خوشبختانه آقای شاهد با ما همراه شده و در پروژه‌های بعدی نیز از حضور افرادی متناسب با حوزه تجسمی استفاده خواهیم کرد.
گالری شما قصد ندارد با گالری‌های دیگر پروژه‌های مشترک برگزار کند؟
تاکنون یک سری پیشنهادات در این زمینه به ما ارائه شده و ما هم در موردش فکر کرده‌ایم. گالری "ساربان" که آقای زروان روح‌بخشان هم با آن گالری همکاری می‌کنند، به ما پیشنهاد کرد نمایشگاه با موضوع "فرگشت" را به طور مشترک انجام بدهیم که این امکان به هر دلیلی پیش نیامد. یک پروژه هم قرار بود اردیبهشت ماه انجام بدهیم که در این مورد با گالری "سیحون" صحبت کردیم و آقای سیحون هم پذیرفتند اما متأسفانه مسیر آن پروژه عوض شد و به سرانجام نرسید. اگر یک گالری هم‌سو با رویکردهای ما حرکت کند، ما از همکاری با آن استقبال می‌کنیم اما از آن‌جایی که گالری "ابد" هنوز یک گالری جوان است، فعلاً ترجیح می‌دهیم گالری‌مان کاراکتر بگیرد و یک هویتی به دست بیاورد و بعد با گالری‌های دیگر کار کنیم، چون دوست نداریم گالری ما زیر مجموعه کار یک گالری دیگر قرار بگیرد. ما فعلاً دو نمایشگاه مهم برگزار کرده‌ایم و لازم است نمایشگاه "فراجهش" هم برگزار شود تا آن‌وقت هویت و کاراکتر بگیریم و بتوانیم تصمیم‌گیری‌های مهم‌تری راجع به کارمان داشته باشیم. اما به طور کلی، همکاری کردن جزو روحیه کاری ما هست و اگر انشاءالله ظرف هفته‌های آتی نمایشگاه "فراجهش" برگزار شود، گالری "ابد" هویتی جدی‌تر به خود می‌گیرد و می‌تواند به عنوان یک گالری دارای شخصیت و هویت، با گالری‌های دیگر همکاری کند. گالری‌های "زیرزمین دستان" و "اُ" که امروز گالری‌های موفقی هستند تا چند سال پیش هویت نداشتند و اگر می‌خواستند با یک گالری دیگر همراه شوند، به عنوان زیر مجموعه آن گالری محسوب می‌شدند اما الان می‌توانند با کاراکتر و جایگاهی که خودشان دارند، وارد یک پروژه مشترک شوند. گالری "ابد" هم همچین رویکردی دارد و روزی که به هویت و کاراکتر خودش دست پیدا کند، وارد همکاری با گالری‌های دیگر می‌شود چون روحیه همکاری در این گالری وجود دارد.
دومین دوره نمایشگاه "سرامیک بنیان" از روز 30 تیرماه با عنوان "مرز" و با دبیری شما آغاز شد. این نمایشگاه چه رویکردی را در پیش گرفته و چه آثاری در آن به نمایش آمده است؟
نمایشگاه "مرز" دومین دوره نمایشگاه "سرامیک بنیان" است که به همت آکادمی هنرهای تجسمی "آد" و با همکاری انجمن هنرمندان سفال و سرامیک در مدیاهایی چون عکس، نقاشی، ویدئو، حجم و مجسمه برپا شده است. دوره قبلی این نمایشگاه در سال 94 با عنوان "شکستنی" در فرهنگسرای نیاوران برگزار شد و دوره جدید آن از روز 30 تیر در خانه هنرمندان تهران دایر شده است. تلاش ما این است که این نمایشگاه به طور سالانه و یا هر دو سال یک‌بار برگزار شود. ما در این دوره رویکرد خود را تغییر دادیم و آثاری را از هنرمندان مختلف که در شاخه‌های هنری متنوعی چون عکس، نقاشی، ویدئو و غیره فعالیت می‌کنند برای شرکت در این نمایشگاه به نمایش در آوردیم. این هنرمندان در آثارشان از پیش زمینه سرامیک استفاده کرده و برای بیان اثر خود به نوعی از ظرفیت‌های مدیای تخصصی خود با سرامیک استفاده کرده‌اند. ما تلاش کردیم تا در این نمایشگاه سرامیک را که عقبه طولانی در فرهنگ ما دارد به عنوان یک رسانه در بدنه هنرهای تجسمی کشور مورد توجه قرار دهیم. ما سال گذشته هنرمندانی را از حیطه‌های مختلف به این پروژه دعوت کردیم تا با متریال سرامیک کار کنند. این متریال برای یک عده از دوستان غریبه بود و می‌گفتند کار کردن با سرامیک را بلد نیستند. ما به سفال و سرامیک که پیشینه تاریخی طولانی در کشور ما دارند توجهی نکرده‌ایم. این متریال می‌تواند عملکرد بسیار قوی در همه شاخه‌های هنرهای تجسمی داشته باشد به شرط آن که گستره نگاه به این حوزه را باز کنیم و حضور سرامیک را تثبیت کنیم.
نمایشگاه "مرز" در چند بخش برگزار شده است؟
امسال این نمایشگاه در سه بخش برگزار می‌شود. در بخش فراخوان که ابتدا ۱۰۸ پروپوزال از ۹۰ هنرمند به دست‌مان رسید و در نهایت ۱۹ اثر برای حضور در نمایشگاه انتخاب شدند. داوری آثار به عهده سیامک دل‌زنده، هلیا دارابی، کامبیز موسوی اقدم و امید قجریان بود. ما یک بخش کیوریتوری هم در نمایشگاه داریم که در این بخش ۴ نمایشگاه‌گردان شامل ندا رضوی‌پور، بهداد لاهوتی، زروان روح‌بخشان و خودم آثاری را به نمایشگاه دعوت کردیم و در واقع بر اساس ذهنیت‌مان از کیوریت کردن در دل این نمایشگاه با تمی مشخص، آثاری را برای نمایش انتخاب کردیم. در این نمایشگاه حدود ۴۰ اثر در مجموع به نمایش در آمده و تم نمایشگاه امسال را "مرز" گذاشتیم و هر ۴ کیوریتور با این تم آثاری را کیوریت کردند. "مرز بین هنر کاربردی و فاین آرت"، "مرز بین واقعیت و خیال" و "مرز بین خالصی و ناخالصی" از جمله عنوانی هستند که کیوریتورها حول محور آن آثاری را جمع‌آوری کرده‌اند. ما امسال یک بخش بین‌الملل هم داریم که همزمان با نمایشگاه تهران در دو کشور ژاپن و آمریکا برگزار می‌شود. هر کدام از این نمایشگاه‌ها توسط یک کیوریتور مشخص و در یک گالری از پیش تعیین شده برگزار می‌شود.
گالری "ابد" چه نقشی در برگزاری نمایشگاه "مرز" دارد؟
مجری این نمایشگاه گالری "ابد" است اما فکر، ایده و هسته اولیه برگزاری این نمایشگاه متعلق به آکادمی "آد" است. من، سیما افتخاری‌راد، حمید سوری، هیربد همت آزاد و مهران هوشیار اعضای شورای سیاست‌گذاری این نمایشگاه هستیم. ادامه این مسیر را از سال آینده با مساعدت گالری "ابد" پیش خواهیم برد.
چرا خانه هنرمندان تهران را برای برپایی نمایشگاه "مرز" انتخاب کردید؟
ابتدا قرار بود نمایشگاه "مرز" در 4 گالری مجزا و نزدیک به هم برگزار شود و آثار هر کدام از این گالری‌ها را هم یک نفر کیوریت کند اما دیدیم همزمانی برگزاری نمایشگاه‌ها در 4 گالری مختلف سخت است و پیدا کردن 4 گالری نزدیک به هم نیز کار ساده‌ای نیست. به همین خاطر با خانه هنرمندان صحبت کردیم و این خانه پذیرفت همه گالری‌هایش را به ما بسپارد. این‌طور بود که فکر کردیم خانه هنرمندان می‌تواند این رویداد مهم را کامل‌تر کند.
چه چیزی باعث شد لزوم برپایی نمایشگاهی با متریال سرامیک را احساس کنید؟
این یک فکر گروهی است اما اگر بخواهم خیلی شخصی به آن نگاه کنم باید بگویم که فعالیت در حوزه سرامیک جزو دل‌مشغولی‌های من بوده است. من لیسانسم را در رشته صنایع دستی و گرایش سرامیک گرفته‌ام. مدرک فوق لیسانس را در رشته نقاشی گرفتم اما در حقیقت جزو اولین گروه‌هایی بودم که در دانشگاه الزهرا (س) به صورت تخصصی متریال سرامیک را آموزش دیدم. در این زمینه در ایران و در خارج از کشور یک سری فعالیت‌ها انجام داده‌ام و نمایشگاه "سرامیک بنیان" هم در ادامه این فعالیت‌ها است. ما سال گذشته هم نمایشگاه "سرامیک بنیان" را تحت عنوان "شکستنی" برگزار کردیم اما متأسفانه نتوانستیم خیلی رسانه‌ها را با خود همراه کنیم و از تحلیل و نقدهای رسانه‌ها کمک بگیریم که امیدوارم امسال این اتفاق بیفتد.
