پتینه ایران، جمشید سماواتیان به روایت مهرداد فلاح
سماواتیان همچون دیگر همدوره‌ای‌های خود، همانند آیدین آغداشلو، علی‌اکبر صادقی، رویین پاکباز و عباس کیارستمی، پرورده فضای آموزشی خاص آن روزگاران بود...
ایران آرت : مهرداد فلاح : روزهایی که هنر ایران سوگوار علی گلستانه، امیرحسین قهرمانی، اصغر کفشچیان مقدم، مهرداد ذوالنور، کاوه نجم آبادی، عزت الله مهر آوران و بسیاری دیگر از هنرمندان بود، جمشید سماواتیان نقاش پیشکسوتِ نوگرا بر اثر عارضه قلبی در خانه خود در خادم آباد شهریار درگذشت. این هنرمند که در هفته‌های گذشته بابت ابتلا به بیماری کرونا در بیمارستان بانک ملی تهران بستری شده بود، صبح جمعه 23 مهرماه 1400 جان به جان آفرین تسلیم کرد.
مهرداد فلاح، نقاش، شاگرد و دوستِ دیرین سماواتیان ساعتی پس از انتشار خبر درگذشتِ این نقاش، در حالی که از رفتن او اندوهگین بود، از آخرین دیدار خود با وی، پنج روز قبل از ابتلایش به کرونا و بستری شدن در بیمارستان بانک ملی گفت: «افسوس که هنر ایران مرد بزرگ و خودساخته‌ای را از دست داد. کسی که زنده یاد صادق تبریزی از ایشان به عنوان پدر پتینه ایران یاد می‌کرد. ایشان آخرین بار پنج روز قبل از ابتلا به کرونا به آتلیه من آمدند و ساعتی را با هم گذراندیم.»
فلاح درباره آخرین نمایشگاه سماواتیان افزود: «بهمن سال گذشته آخرین نمایشگاه خود را با نام «میراث» در گالری «نگر» برپا کرد. نمایشگاهی که حاصل بیش از نیم قرن تلاش و تجربه او بود و برای همین «میراث» نام گرفت. استاد سماواتیان با این که خود سال‌ها در خادم آباد شهریار زندگی درویش مسلکانه ای را به دور از هیاهوی هنر و در عزلت در پیش گرفته بود، اما شخصیت سخاوتمندی داشت و بعد از این نمایشگاه، عواید حاصل از فروش آثارش را صرف امور خیریه و کمک به نیازمندان خادم آباد و هنرمندان نوپایی کرد که به دلیل مسائل معیشتی از مسیر هنری خویش بازمانده بودند».
این نقاش درباره زندگی هنری سماواتیان تصریح کرد: «هنرمندان بسیاری در آثار خود از سماواتیان اقتباس کردند. ایشان شاگرد استاد حیدریان آخرین نقاش دوره کمال الملک بود و افتخارش شاگردی حیدریان بود. او از نسل دوم نقاشان نوگرای ایران بود و در دوره‌ای در دانشکده هنرهای زیبای تهران هنرآموزی می‌کرد که هم آموزه‌های علی‌محمد حیدریان در دانشکده نفوذ داشت و هم استادانی نوگرا چون محمود جوادی‌پور به کار آموزش مشغول بودند. سماواتیان همچون دیگر همدوره‌ای‌های خود، همانند آیدین آغداشلو، علی‌اکبر صادقی، رویین پاکباز و عباس کیارستمی، پرورده چنین فضای آموزشی‌ای بود.»
جمشید سماوتیان متأثر از هنرهای سنتی و دیوارنگاره‌های عصر صفویِ زادگاهش اصفهان، به خلق آثاری پرداخت که یادآور و نشان‌دهنده گذر زمان و تخریبی است که بر هنرهای سنتی ایران رفته است. سماواتیان با تسلط بی‌نظیر بر انواع ابزارها و تکنیک‌های غیرمتعارف، به احیای هنر گذشته ایرانی با نگاهی نو و بن‌مایه‌های انتزاعی اهتمام ورزیده است. او در نقاشی‌های نیمه‌فیگوراتیو خود از موادی چون خاک، گل، گچ، مواد ترکیبی، ورق‌های طلا و نقره همراه با شیوه‌های مختلف پتینه‌کاری بهره می‌گیرد تا فرسودگی، ریختگی و تَرَک‌ها را به نمایش بگذارد. همین استفاده از مواد غیرمتعارف به آثار او خصوصیتی معاصر بخشیده است.
فلاح مهم‌ترین هنر سماواتیان را، عشق‌ورزی دانست و افزود: «نقاشی بود که میراث خود را با رنج و سختی و سرمستی خلق کرد و در تاریخ هنر معاصر ایران باقی گذاشت. هر چند من باور دارم که او فقط جسم خاکی‌اش را تسلیم مرگ کرد؛ با این حال شعرِ زندگی، همیشه غافلگیرمان می‌کند؛ درست همانجایی که می‌خواند «و در شهادت یک شمع راز منوری است که آن را آن آخرین و آن کشیده‌ترین شعله خوب می‌داند...»
جمشید سماواتیان زاده ۱۳۱۷ در اصفهان بود و کار هنری را از کودکی آغازکرد. از سال ۱۳۳۸ وارد دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران و نخستین نمایشگاه انفرادی او سال ۱۳۴۳ در هتل هیلتون تهران برگزار شد. آخرین نمایشگاه انفرادی او با نام «میراث» از دهم تا بیست و یکم بهمن 1399 در نگارخانه «نگر» برگزارشد. او همچنین دارای نشان درجه یک هنر (دکترا) در نقاشی و عضو موسسه هنرمندان پیشکسوت ایران بود.
