پنهان‌کاری درباره حضور ایران در بی‌ینال ونیز/مبنای انتخاب بیژن بصیری چیست؟
چنانکه ایران آرت روز جمعه خبر داد ایران با یک هنرمند در پنجاه و هفتمین بینال ونیز حاضر است؛ اکنون خبرگزاری مهر با طرح سه پرسش دلیل این پنهان کاری، عدم اطلاع رسانی و شیوه انتخاب هنرمند را مطرح کرده است.
ایران آرت : آزاده سهرابی در مهر زیر تیتر " چند پرسش درباره حضور ایران در بی نال ونیز/ فرصتی که از دست رفت" نوشته است : بیژن بصیری در حالی این روزها به عنوان نماینده ایران در بی ینال ونیز حضور دارد و پاویون ایران در این شهر برپا شده است که در داخل کشور هنوز در این زمینه اطلاع‌رسانی رسمی نشده است.
به گزارش مهر، پنجاه و هفتمین بی ینال ونیز در روزهایی که فضای کشورمان در گیر و دار انتخابات ریاست جمهوری بود در تاریخ ۲۳ اردیبهشت ماه در ونیز افتتاح شد. در حالیکه تا امروز هیچ خبر رسمی از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و دفتر امور هنرهای تجسمی کشور مبنی بر حضور نماینده ایران در این بی ینال مهم داده نشده است، سایت بی ینال اعلام کرده است ایران با آثار بیژن بصیری در این رویداد حضور دارد و غرفه ایران برپا شده است.
بیژن بصیری هنرمند مقیم ایتالیاست که این روزها آثارش در یکی از قلعه های قدیمی این شهر به نمایش گذاشته شده است. او نمایشگاهی از آثارش را در سال ۹۴ در موزه هنرهای معاصر تهران برپا کرد و پس از ۴۰ سال دوری از وطن با مجموعه آثارش به نام «مطلق» به موزه هنرهای معاصر ایران آمد و پس از آن با مجموعه «نور» به نگارستان آن رفت و در سال ۹۵ آثارش در موزه هنرهای معاصر آبادان به نمایش گذاشت. حال این سوال مطرح است که آیا اینها برنامه ریزی دفتر هنرهای تجسمی برای حضور این هنرمند در مهمترین بی ینال هنرهای معاصر بود؟
شرکت تنها یک هنرمند به نمایندگی از ایران در این رویداد بین المللی و اطلاع رسانی نشدن رسمی از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و حتی بی خبری جامعه هنری از این مساله، ابعاد متنوعی را پیش روی ما می گشاید. این در حالی است که ۲ سال پیش در پنجاه و ششمین بی ینال ونیز برای حضور ۴۹ هنرمندان ایرانی در این رویداد که با کیوریتوری خارجی برپا شد نشست مطبوعاتی گذاشته شد و این حضور با برد تبلیغاتی زیادی همراه بود.
منگوتزو و مزدک فیض نیا کیوریتورهای غرفه ایران در پنجاه و ششمین دوره بی ینال ونیز بودند که بعدها در نشست خبری به بیان دستاوردهای حضور ایران در این بی نال پرداختند. در آن نشست در اهمیت حضور گسترده هنرمندان ایرانی در این بی ینال مطرح شد: پیش از انقلاب، ایران ۵ دوره در این بی ینال حضور یافت که آخرین بار ۱۳ سال قبل از انقلاب اسلامی ایران بود و بعد از انقلاب نیز در سال های ۲۰۰۳، ۲۰۰۵، ۲۰۰۹، ۲۰۱۱ و ۲۰۱۵ در این دوسالانه شرکت کرده ایم که امسال (بی ینال دوره گذشته) برای اولین بار با حضور بخش خصوصی این رویداد برگزار شد. ما روزانه به طور میانگین حدود ۲۰۰ نفر مخاطب داشتیم و با توجه به این که یک ماه تا پایان این رویداد باقی مانده است، تخمین می زنیم که تعداد بازدیدکنندگان پاویون ایران به بالای ۵۰ هزار نفر برسد و این یک موفقیت است.
همچنین در حالیکه همان سال هم درباره حضور کیوریتور خارجی برای هدایت پاویون ایرانی در بی ینال ونیز انتقادهایی مطرح بود اما حمایت مجید ملانوروزی مدیر کل دفتر امور هنرهای تجسمی وزارت ارشاد از این اتفاق و سخنان منگوتزو را هنوز به یاد داریم. وی در همان نشست خبری عنوان کرد: بی ینال ونیز حکم ویترین بزرگ بین المللی را دارد و ما بسیار فکر کردیم که برای ارائه هنر ایران به بهترین شکل در این رویداد بین المللی چه کاری انجام دهیم. ما تصمیم گرفتیم که به ارائه آثار چند هنرمند ایرانی بسنده نکنیم اگر چه بخش برگزیده ایران این کار را به بهترین شکل ارائه کرد اما با توجه به این که هنرمندان بزرگ به صورت منفک و جدا از محیط زندگی خود بوجود می آیند همچون فرانسیس گویا، بنابراین ما در پی ارائه آثاری بودیم که فرهنگ و هنر ایران را به نمایش بگذارد.
باز در همان روزها مدیرکل دفتر هنرهای تجسمی وزارت ارشاد پس از برگشت از بی ینال ونیز به بررسی حضور ایران در این رویداد هنری پرداخت و در گفتگو با خبرنگار مهر تاکید کرد برای دوسالانه بعدی از امسال(سال ۹۴) برنامه ریزی خواهد شد.
مجید ملانوروزی گفت: امروزه در حوزه فرهنگ و هنر کمتر دیده می شود که بخش خصوصی ورود نکند و از فیلم یا کتابی حمایت نکرده باشد. اگر این بخش در چارچوب سیاست‌های کلی باشد، خیلی خوب است بنابراین ما انتقادها به این بخش را نمی پذیریم و به دنبال فرصت هایی هستیم که بتوانیم بخش خصوصی را در حوزه هنرهای تجسمی تقویت کنیم.
اهمیت انتخاب غرفه در بی ینال اشاره و عنوان کرد: مساله مهم و حرفه ای برای حضور در بی ینال ونیز این است که مجموعه کارهایی که انتخاب می شود، برای خود غرفه ساخته شود. حتی اجاره کردن فضا در بی ینال ونیز چندان حرفه ای نیست زیرا یا باید از دو سال قبل فضایی را اجاره کرد و یا باید بتوان فضایی را برای این منظور خرید تا هنرمند بتواند از دو سال قبل کار را برای همان فضا چیدمان کرده و بسازد. در بی ینال آثار چیدمانی موفق تر هستند و این نقد بر ما وارد است که سه ماه قبل از شروع بی ینال، فضا را در اختیار گرفتیم. به همین دلیل بعضی از آثار برای آن فضا ساخته نشده بود، چراکه هنرمند در آنجا کار نکرده بود. ما امسال به طور شتاب زده ی وارد شدیم چون بخش خصوصی ثبت نام کرده بود و خود ما قصد ورود نداشتیم و اصلا مکانی در اختیارمان نبود اما اگر فرصت بیشتری در اختیار داشتیم، حتما بهتر می توان درباره انتخاب هنرمندان، فضاسازی، چیدمان آثار و... فکر کرد.
حال این سوال مطرح است که آیا به واقع بنا به توجهی که درباره حضور ایران در بی ینال ونیز شده بود در این ۲ سال اقدام شده است و حضور بیژن بصیری و تنها یک هنرمند ایرانی که آنهم ساکن و مقیم کشوری دیگر است، نتیجه ۲ سال تلاش دفتر هنرهای تجسمی است؟ هر چند به نظر می رسد برنامه ریزی ها برای حضور این هنرمند در این بی ینال به واقع از سال ۹۴ انجام شده است اما در این جا سه سوال باقی می ماند: چرا باید از ایران با توجه به حضور جمعی هنرمندان در دوره های گذشته در این بی ینال به ناگهان تنها یک نفر نماینده ایران باشد و سوال دوم این است که این انتخاب بر چه مبنایی صورت گرفته است؟ و اگر مدیران ارشاد بر حقانیت این حضور واقف هستند چرا در این باره اطلاع رسانی نشده است؟
این ها در حالی است که پیش از این هم فقدان اطلاع رسانی به موقع در بدنه دفتر هنرهای تجسمی سوءتفاهم هایی را برای جامعه هنری ایجاد کرده است. از جمله سفر گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران به برلین و رم که در نهایت بر اساس اخباری که در سایت موزه های مدعو قرار گرفت در داخل ایران به این موضوع پی برده شد و یک سال کشمکش میان جامعه هنری و دفتر هنرهای تجسمی و حواشی دیگر در نهایت به لغو این برنامه انجامید.
در همان روزها بزرگترین گلایه جامعه هنری به مجید ملانوروزی و علی مرادخانی معاون هنری، نبود یک اتاق فکر با حضور هنرمندان برای مشورت گرفتن در اتفاقات بین المللی و ملی بود.
به نظر می رسد همچنان این فقدان اتاق مشاوره و روند درست اطلاع رسانی وجود دارد که این مساله هیچ پیامدی جز شکاف بیشتر میان جامعه هنری و مدیران را به دنبال نخواهد داشت.
