آینه‌داران دوران؛ معرفی نخبگان فرهنگی ایران از دریچه هنرهای تجسمی/توضیحات سید عباس دعایی

سید عباس دعایی: سنت تصویرگری کتاب بزرگ سال که پیشینه دیرین در کتاب سازی ایران دارد در تمام این سال ها به فراموشی سپرده شده چنان که اغلب مردم می پندارند تصویرسازی محدود به آثار کودکان است، از این منظر نیز آینه داران دوران در حال بازسازی یک سنت کهن فراموش شده هم هست.

ایران آرت: در روزهایی که اکسیر کتاب، کمیاب و نایاب است و آثار بزرگان ادب ایران در میان نسل نو و جوانان غریبه و ناآشنا است، جایزه آینه داران دوران در پی آن است تا آثار مکتوب ارزشمند را از قاب نقاشی، تصویرسازی و سایر هنرهای تجسمی بازنمایی کرده و در مدیوم تازه به دست مردم برساند.

سیدعباس دعایی، مؤسس جایزه آینه‌دار دوران در این باره گفت: «مجموعه فرهنگی آینه‌داران دوران با هدف بازشناسی چهره‌های سترگ فرهنگی ایران به نسل امروز پدید آمده است و در این راه می‌خواهیم از برنامه‌های متنوع هنری که می تواند مورد توجه جامعه معاصر باشد بهره ببریم. با همین ایده، در دور نخست فراخوان جایزه آینه‌دار دوران، داستان‌های استاد باستانی پاریزی را هنرمندان به صورت تصویرگری بازآفرینی کردند تا جادوی تصویر، جوانان علاقه‌مند را متوجه اصل مکتوبات ایشان کند. 

او افزود: پس از برپایی جایزه و ارائه گزارش کار خدمت استاد دکتر شفیعی کدکنی و استماع نظر ایشان در مورد شخصیت والای آقای باستانی پاریزی و بزرگان کرمان، چون استاد شفیعی تداوم پرداختن به شخصیت ایشان را در نظر داشتند، به پیشنهاد استاد، برنامه آینه‌دار دوران را که از کرمان شروع شده بود با همان سرفصل معرفی نخبگان فرهنگی منطقه کرمان پیگیری کرده ایم. خواسته ایشان این بود که شخصیت استاد باستانی پاریزی کنارگذاشته نشود و جنبه‌های وسیع شخصیت ایشان که می‌شود با زبان هنر شناساند ادامه پیدا کند. ما برای چگونگی برنامه هنرهای تجسمی از راهنمایی‌های اساتید متعددی بهره گرفتیم و کلیت کار را با محوریت آقای دکتر حبیب‌الله صادقی که رئیس گروه تجسمی فرهنگستان هنر هستند پیش بردیم تا برای دور دیگر جایزه آینه‌دار دوران با فراخوان جدید و با همراهی مؤسسه توسعه هنرهای تجسمی،جامعه فرهیخته هنری را به مشارکت دعوت کنیم.»

دعایی درباره کلیت برپایی جایزه آینه‌دار دوران در سال ۱۴۰۰ گفت: «فراخوانی با محوریت بازآفرینی آثار بانوی فرهیخته استاد طاهره صفارزاده و چنانکه گفتم استاد باستانی پاریزی را ارایه کرده‌ایم که این بار دامنه وسیع‌تری از مدیوم‌های هنری را دربر می‌گیرد. امیدواریم دومین دوره جایزه آینه‌داران دوران را در شأن جایگاه و مقام این دو چهره بزرگ هنر ایران اسلامی برپا کنیم و فراخوان جدید این دوره بتواند در گستره ملی برای آن منتشر شود».

او در خصوص چگونگی شکل‌گیری جایزه آینه‌داران دوران گفت: «آینه‌دار دوران» لقبی است که برای استاد محمدابراهیم باستانی پاریزی انتخاب شده است چون به خاطر علاقه‌ای که به استاد باستانی پاریزی داشتیم در سال ۱۳۹۵ آثار مکتوب ایشان را با همراهی کتابخانه ملی در دانشگاه تهران با هنر تصویرگری جمعی از هنرمندان معرفی کردیم».

او افزود: «آثار را در اردیبهشت‌ماه همان سال و در قالب یک کتاب با نام «آینه‌دار دوران» چاپ کرده و در کتابخانه ملی رونمایی کردیم. البته بر اساس پیشنهاد بنیاد ایران‌شناسی، این کتاب در دو بخش علمی و بخش هنری به زیور طبع آراسته شد؛ در بخش هنری آثار تصویرگری را گذاشتیم و در بخش علمی از مطالبی که پیشتر در مورد استاد باستانی پاریزی نگاشته شده بود و می‌توانست قابلیت ارائه به مراکزی مثل یونسکو را برای ثبت شخصیت ایشان داشته باشد استفاده کردیم. کتابخانه ملی مراسمی برای بزرگداشت استاد باستانی پاریزی برگزار کرد و این کتاب را جزء انتشارات خود قرار داد.

دعایی گفت: پس از آن، آثار گزیده تصویرگری به مدت یک هفته در دانشگاه تهران که خانه دوم استاد شناخته می‌شود به نمایش درآمد. آنجا آقای حبیب‌الله صادقی که مشاور طرح بودند پیشنهاد به وجود آمدن جایزه‌ای با نام استاد باستانی پاریزی را دادند که این کار در گستره ملی انجام شود و ما هم از این پیشنهاد استقبال کردیم. پس از این داستان، برخی از مدیران شرکت ملی صنایع مس ایران که مسئولیت‌های فرهنگی نیز دارند، به این نتیجه رسیدند که از یک کار فرهنگی با کیفیت حمایت کنند و چون یکی از بخش‌های این شرکت، مس کرمان بود و شخصیت استاد باستانی پاریزی هم در واقع یکی از اعتبارهای شهر کرمان هستند، آنها از این رویداد حمایت کرده و آثار هنرمندان را خریداری کردند و ما این آثار را از طرف شرکت ملی مس کشور به دانشگاه تهران اهدا کردیم. دانشگاه تهران نیز آثار هنرمندان را به باغ موزه نگارستان تحویل داد و قرار شد آثار در آنجا نگه‌داری شود».

دعایی در خصوص چگونگی ادامه یافتن این رویداد توضیح داد: «براساس واژه هفت‌گانه‌ در آثار استاد باستانی پاریزی و کتاب «از پاریز تا پاریس» پیشنهاد دادیم که هفت هنرمند علاقه‌مند به استاد باستانی پاریزی از ایران و فرانسه را دعوت کنیم و برای شروع این طرح از آنها بخواهیم که هر کدام یک اثر هنری را به این طرح اهدا کنند. با قبول این دعوت از سوی هنرمندان علاقه‌مند و هنرمندان بزرگوار دیگری در کنار ایشان همچون استادان محجوبی، بهبهانی ودیگر علاقه‌مندان و دوستداران شخصیت استاد باستانی، مجموعه بی‌نظیری از آثار هنری به یاد استاد جمع‌آوری شد».

او افزود: «پس از این برنامه‌ریزی که در دی‌ماه سال ١٣٩٦ مراسمی بدین خاطر در زادروز استاد باستانی را در دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران شکل دادیم و برای این مراسم ارکستر ملی اجرای موسیقی آقای سبحان سیفی، کاری را که آقای شهرام ناظری با شعر آقای افشین یداللهی اجرا کرده بودند ارائه داد، دانشکده ادبیات دانشگاه تهران و بخش فرهنگی مس کرمان اولین همکاری خودشان را با طرح «آینه‌دار دوران» انجام دادند و ما سعی کردیم برنامه‌ای در شأن استاد باستانی پاریزی در دانشکده ادبیات شکل بگیرد. همان جا اعلام کردیم براساس توافقی که صورت گرفته است در آینده نیز یک مرکز ویژه، تولیت این کار را برعهده می‌گیرد وجایزه‌ای به نام «آینه‌دار دوران» برگزار می‌شود. در روز رونمایی از آثار هنرمندان بزرگوار درسال١٣٩٧ در پاویونی به نام آینه‌دار دوران که باغ موزه نگارستان دانشگاه تهران ایجاد کرد از پوستر اولین فراخوان جایزه نیز رونمایی شد. پس از برگزاری اولین دور جایزه در سال ١٣٩٨، این بار با همراهی فرهنگستان هنر این دوره ادامه پیدا می‌کند تا زمانی که بتواند نقش به سزایی برای معرفی بزرگان کشور با زبان هنر پیدا کند».

دعایی گفت: این رویداد قصد دارد از دید هنر و هنرمند، نسلی را که با آثار فرهیختگان کشور به قدر کافی آشنا نیستند با این مفاهیم نزدیک‌تر و مأنوس‌تر کند. در این راه از حمایت‌کننده‌های یاری‌گر این اتفاق فرهنگی ملی، باید بسیار سپاسگزار بود. در این دوره در کنار یاد استاد باستانی پاریزی برای بزرگداشت سرکار خانم صفارزاده که از بزرگان میهن مان بوده‌اند و از سیرجان برخاسته‌اند، در کنار مجتمع مس سرچشمه، همراهی شرکت گل‌گهر سیرجان هم برای وجود نام ایشان قابل تقدیر است که امیدواریم باوجود تغییرات مدیریتی امکان همراهی ایشان از این طرح که احترام به بزرگان کرمان و شهر سیرجان مدنظر است ادامه یابد تا مراسمی برای بزرگداشت ایشان در روز دریافت آثار هنرمندان بتوانیم برقرار سازیم.

او خاطر نشان کرد: در این دوره در کنار هنر تصویرگری از سایر هنرمندان هنر تجسمی هم دعوت می شود با موضوع آثار این دو استاد کارهای خود را به دبیرخانه ارسال کنند، از این طریق به نوعی از آفرینش های هنری و هنرمندان خلاق حمایت و پشتیبانی صورت می گیرد و تلاش می شود انگیزه های خلق آثار اندیشه برانگیز رشد یابد.

این فعال فرهنگی یادآوری کرد: ناگفته نماند سنت تصویرگری کتاب بزرگ سال ها که پیشینه دیرین در کتاب سازی ایران دارد در تمام این سال ها به فراموشی سپرده شده چنان که اغلب مردم می پندارند تصویرسازی محدود به آثار کودکان است، از این منظر نیز آینه داران دوران در حال بازسازی یک سنت کهن فراموش شده هم هست.

دعایی در پایان گفت: امیدواریم که این راه، شروعی برای تلاش و تحرکی پرشتاب برای بازشناسی سرمایه های معنوی این سرزمین باشد، برگزیده های تکرار نشدنی که نسل امروز حتی آنها را به اسم نمی شناسند در حالی که زندگی نامه سلبریتی های خارجی را از بر هستند. ما باید با معرفی جذاب بزرگان ایران الگوهای عینی و واقعی در دسترس نسل جوان مان قرار دهیم.