سقوط موزههای هنری در بحران کرونا
وضعیت بسته شدن موزههای هنری در آمریکا و اروپا در پی شیوع ویروس کرونا، آینده اقتصادی هنر را بحرانی ترسیم می‌کند.
ایران آرت: مدیران موزه‌ها و کارشناسان هنری پیش‌بینی می‌کنند، زیان مالی که به دلیل بسته شدن موزههای هنری دنیا در پی شیوع ویروس کرونا ایجاد شده، آینده هنر را تحت تاثیر قرار خواهد داد.
موزه هنر متروپولیتن در مواجهه با دوره بحرانی شیوع کرونا، 81 کارمند خود را در بخش‌های راهنمای بازدیدکنندگان و بخش‌های خرده‌فروشی، اخراج کرده است. این موزه پیش از این اعلام کرده بود که انتظار دارد کمبود 100 میلیون دلاری درآمد داشته باشد و به احتمال زیاد تا ماه ژوئیه (مردادماه) بسته خواهد بود.
این اخراج‌ها برای نخستین بار است که توسط این موزه از زمان تعطیلی موقت در پی شیوع کرونا از ماه مارس (فروردین) صورت گرفته است. در کنار این اخراج‌ها، اخباری مبنی بر اینکه مدیران این موزه هم با کاهش حقوق روبرو می‌شوند، شنیده شده است.
دانیل اچ. ویس، مدیرعامل و ماکس هولئین، مدیر موزه هنر متروپولیتن، داوطلبانه 20 درصد از حقوق خود را کاهش داده‌اند و حقوق 11 نفر دیگر از مقام‌های ارشد این موزه هم 10 درصد کاهش می‌یابد.
مدیرعامل موزه هنر متروپولیتن در بیانیه‌ای اعلام کرده:"این تصمیم دو هدف اصلی را دنبال می‌کند، اول اینکه می‌توانیم از سلامت و ایمنی جامعه خود حمایت کنیم و دوم با شرایط بحران مالی طولانی مدتی که موزه با آن روبرو حمایت می‌کنیم."
وی گفت: "جامعه هنری و فرهنگی در زمان حاضر با بحران بزرگ و بی‌سابقه مواجه است. در تاریخ 150 ساله موزه هنر متروپولیتن، ما از مقاومت و بینایی که این مؤسسه در طول تاریخ داشته، قدرت می‌گیریم. اگرچه ما از تأثیر بیماری کرونا در امان نیستیم، اما متروپولیتن یک مؤسسه قوی و ماندگار است و یکی از آنها باقی خواهد ماند."
در حالی موزه هنر متروپولیتن این خبر را روز 22 آوریل (4 اردیبهشت) اعلام کرده که سایر موزههای بزرگ نیویورک پیش از این برخی از کارمندان خود را اخراج کرده‌اند. موزه ویتنی در اول ماه آوریل (فروردین) 76 کارمند را اخراج کرد و گفت که انتظار دارد 7 میلیون دلار از دست بدهد. موزه هنر مدرن نیویورک هم قراردادهایش را در بخش آموزش فسخ کرده و تنها 17 کارمند تمام وقت خود را نگه داشته است. در همین حال، موزه گوگنهایم و موزه هنر جدید نیز هر دو بخش قابل توجهی از کارمندان خود را مرخص کردند. از سویی دیگر موزه هنرهای معاصر ماساچوست هم 25 مارس (5 فروردین) اعلام کرد که 120 نفر از 165 کارمند خود را اخراج کرده است.
درخواست 1200 مورخ و متولی هنر از موزههای دنیای
اما موج کاهش کارمندان و راهنمایان موزههای دنیا به ویژه در بخش آموزش، موجی از نگرانی را در جهت آینده داشته‌های تاریخی هنر به راه انداخته است. بر همین اساس بیش از 1200 مورخ هنری، متولی، مربی و متصدی حوزه‌های هنری، روز 23 آوریل (5 اردیبهشت‌ماه) نامه‌ای سرگشاده را امضا و منتشر کرده‌اند که از موزه‌ها و گالری‌های سراسر جهان خواسته‌اند تا راهنمایان موزه‌ها و مربیان آموزشی هنر را با توجه به روند رو به رشد اخراج‌های مربوط به کارکنان موزههای بزرگ جهانی، مدنظر قرار دهند. این اقدام به دنبال موجی از افزایش اخراج در موزههای ایالات متحده و اروپا صورت گرفته است که مجبور به بستن در طول دوران بحرانی شیوع ویروس کرونا شده‌اند.
موسساتی همچون، موزه هنرهای معاصر لس آنجلس، موزه هنرهای معاصر ماساچوست و بنیاد هنری سرالوز پرتغال نیز اخیراً گزارش‌هایی را منتشر کرده‌اند که در آنها آمده است: "شرایط بحران مالی در پی شیوع ویروس کرونا بر جریان حفظ تعداد زیادی از مربیان هنری و کارمندان نیمه وقت این موزه‌ها تأثیر منفی گذاشته است."
در این نامه سرگشاده که در روزنامه هنر لندن و نیویورک منتشر شده آمده است: "هیچ افقی برای اشتغال مجدد این مربیان هنری و کارمندان موزه‌ها وجود ندارد."
در این نامه اشاره شده: "فعالیت و راهنمایی‌های مربیان و کارمندان موزه‌ها همواره در جذب اهداکنندگان و حامیان مالی بسیاری از موزه‌ها و بنیادهای هنری مورد استفاده قرار گرفته است و در شرایط فعلی اخراج آنها، ناامیدکننده است."
این نامه توسط جانا گراهام مدیر برنامه کارشناسی ارشد دانشگاه گلدن‌اسمیت، دانشگاه لندن و آکادمی هنرهای ماینز در دانشگاه یوهانس گوتنبرگ، جمع‌آوری شده و بیش از 1200 کارشناس هنری آن را امضا کرده‌اند.
این در حالی است که موزه هنرهای مدرن نیویورک پس از انتشار این نامه اعلام کرد: "متأسفانه هیچ کاری برای بسته شدن موزه‌ها نمی‌شود کرد، زیرا ما قادر به پیش‌بینی یک تاریخ بازگشایی ایمن با کمترین آسیب نیستیم تا بازدیدکنندگان و گردشگران ما بهبود یابند. اما همچنان از طریق پیشنهادات دیجیتال مخاطبان را درگیر و حمایت می‌کنیم."
از سوی دیگر مقامات بنیاد هنری سرالوز پرتغال نیز نسبت به این نامه سرگشاده واکنش نشان داده‌اند. آنها می‌گویند که ارجاعات در این نامه سرگشاده به برکناری کارمندان نادرست است و متأسفانه وضعیت را به درستی نشان نمی‌دهد. این در حالی است که بیست و دو نفر از افرادی که این نامه را امضا کرده‌اند، نقش خود را "مربی هنر بنیاد سرالوز" اعلام کرده‌اند.
در همین حال این بنیاد هنری پرتغالی از 13 مارس (24 فروردین) همه فعالیت‌هایش را به حالت تعلیق درآورده است.
سخنگوی بنیاد سرالوز می‌گوید: "به دلیل بیماری همه‌گیر کووید 19، برخی از ارائه‌دهندگان خدمات خارجی موزه یعنی افرادی که نظارت بر خدمات آموزشی به کارمندان را با توجه به نیاز بنیاد سرالوز داشته‌اند به دلیل در دسترس نبودن کارمندان، نمی‌توانند خدمات خود را ارائه دهند و برنامه‌های آنها به حالت تعلیق درآمده است."
وی گفت: "این ارائه‌دهندگان خدمات خارجی، شرکت‌هایی هستند که همواره مستقل کار می‌کنند و منحصراً برای بنیاد سرالوز نیز کار نمی‌کنند. اما به محض تثبیت اوضاع و با صدور اجازه باز کردن درها و بازیدهای عمومی، سرالوز فعالیت‌های خود را دوباره فعال می‌کند، از جمله همکاری با ارائه‌دهندگان خدمات خارجی."
موزه‌ها و آورده‌های اقتصادی برای دولت‌ها
اما چگونه است که موزههای مهم هنر در اروپا و آمریکا با شیوع کرونا ویروس نمی‌توانند چند ماه تعطیل باشند و از کارمندان خود حمایت کنند؟ برای دقیق شدن در این موضوع باید سهم مالی این موزه‌ها را در گردش اقتصادی کشورها ارزیابی کرد.
مجله فوربز در همین رابطه به گزارش مالی که در سال 2016 اتحادیه موزههای آمریکا انتشار داد، استناد کرده است. در این گزارش آمده است، کل سهم اقتصادی موزههای هنری آمریکا بیش از 50 میلیارد دلار، تولید ناخالص داخلی است و 726.200 شغل در این کشور ایجاد کرده است و 12 میلیارد دلار مالیات به دولت‌های محلی، ایالتی و فدرال پرداخت کرده‌اند.
این رقم نشان می‌دهد، چرا بسته شده موزههای هنری در آمریکا تاثیر منفی کلانی بر اقتصاد این کشور دارد. حال بر این موزههای هنری باید تعداد صدها مؤسسه و موزه دیگر تاریخی و طبیعی در سراسر این کشور را هم اضافه کرد.
در این گزارش آمده است: هرساله بیش از 850 میلیون بازدید از موزههای ایالات متحده صورت می‌گیرد که بیش از رویدادهای ورزشی انجام شده در این کشور است که امروزه این موزه‌ها تقریبا هیچ درآمدی ندارند.
الیزابت مریت، مدیر پیش‌بینی استراتژیک موزههای آمریکا و مدیر موسس مرکز آینده موزه‌ها در این باره به فوربز گفته است: "فکر می‌کنم برخی از افراد که به فعالیت غیرانتفاعی در مورد موزه‌ها فکر می‌کنند، متوجه این اثر عمیق نمی‌شوند که بستن به دلیل ویروس کرونا تا چه اندازه به بخش موزه آسیب وارد خواهد کرد، البته بستگی به این دارد که موسسات چه مدت مجبور یا توصیه می‌شود که بسته بمانند".
همچنین براساس اعلام نیویورک تایمز، گزارشی که در 18 مارس (29 فروردین) از سوی مدیر موزههای نیویورک به روسای دپارتمان‌های هنری و بنیادهای اقتصادی ارائه شده، پیش‌بینی کرده ضرر مربوط به بسته شدن ویروس کرونا به ارزش 100 میلیون دلار باشد. البته در این گزارش منتشر شده در نیویورک تایمز این پیش‌بینی‌های در حالی است که تعطیلی موزه‌ها تنها تا ماه ژوئن (تیر) باشد.
شکل موزه‌داری دنیا تغییر خواهد کرد؟
بحران فعلی که گریبان‌گیر موزههای بزرگ هنری دنیا شده است، برخی از کارشناسان هنری را به اظهارنظر درباره آینده هنر، اقتصاد هنر و حتی مجموعه‌داری آثار هنری واداشته است. دو کارشناس اقتصاد هنر که روزنامه هنر لندن از نام بردن آنها خودداری کرده است، پیش‌بینی کرده‌اند که اگر وضعیت فعلی موزه‌ها تا پایان سال 2020 ادامه داشته باشد به طور قطع موزه‌ها باید برخی از آثار گنجینه هنری خود را در حراج‌های بین‌المللی عرضه کنند تا بتوانند به حیات خود ادامه دهند. این در حالی است که موزه‌ها توان حضور در بُعد رقابتی حراج‌های مهم هنری را هم نخواهند داشت.
این کارشناسان اذعان دارند: عرضه آثار موزههای مهم دنیا در حراج‌ها حتما تاثیرات منفی بر اقتصاد هنر خواهد داشت و البته شاید به دلیل کاهش قیمت آثار هنری، شاهد حضور مجموعه‌داران جدیدی در عرصه هنر باشیم.
حال باید دید ادامه شیوع ویروس کرونا و وضعیت فعلی موزه‌ها تا چه زمان ادامه دارد و ترسیم آینده موزه‌داری و هنر را به پس از تثبیت این بحران موکول کرد.
