مرثیه سید محمد احصایی در قاب نقاشی خط/نمایشگاهی که کرونا آن را هم تعلیق کرد

کرونا نمایشگاه مروری بر چهار دهه آثار سید محمد احصایی در گالری بوم را هم به حالت تعلیق درآورده است، این در حالی ست که تهران پس از سالهای دراز شاهد نمایشی انفرادی از این چهره ماندگار خوشنویسی ایران است.

ایران آرت: این نمایشگاه که از بیستم دی آغاز شد و با استقبال شایان توجه مردم قرار بود تا شانزدهم اسفند دایر باشد، چند روزی ست به سبب جوگیری از اشاعه بیماری کرونا به حالت تعلیق درآمده و اعلام شده تا اطلاع ثانوی تعطیل است.

در این مجموعه نمونه‌هایی شاخص از آثار این هنرمند پیشگام و پیشکسوت به نمایش در آمده است که از سال ۱۳۵۴ به بعد خلق شده‌اند و شامل نمونه‌هایی از مجموعه‌های شناخته شده‌ای مانند عشق، آن، محبت، الفبای ازلی و... است.

اما در میان این مجموعه دو اثر خاص توجه بسیاری از مخاطبان را به شکل متفاوتی به خود جلب می کند "مرثیه برای دریاچه ارومیه" و "مرثیه برای دریاچه هامون". ذات اعتراضی و کنش گر این دو اثر نقاشی خط امر کمتر دیده شده ای در وادی این گونه هنری ست.

احصایی درباره اثر "مرثیه برای دریاچه ارومیه" که سال ۱۳۹۲ خلق شده است می گوید: "نقاش هستم وقتی به اطراف نگاه می‌کنم خیلی چیزها مرا متأثر می‌کند و برای پرداختن به آنها انگیزه پیدا می‌کنم. خشک شدن دریاچه‌ ارومیه نیز از جمله مسائلی است که مرا متأثر کرد. چند سال پیش جنبشی توسط هنرمندان نقاش به وجود آمد که به خشک شدن دریاچه ارومیه عکس‌العمل نشان دهند. من آن زمان ایران نبودم اما وقتی که از این موضوع مطلع شدم اثری را با موضوع خشک شدن دریاچه ارومیه به وجود آوردم که عناصر نمادینی مانند رنگ خاک، هجوم تلخی‌ها و فشارهایی که توسط الف‌های سیاه ایجاد شده و بستر دریاچه را تنگ کرده و در فشار قرار داده‌اند دیده می‌شود."

احصایی افزود:"در همین راستا دریاچه هامون نیز ماجرای مشابه و حتی مصیبت‌بارتری دارد، زیرا اطراف آن زندگی جریان دارد اما خشک شدن دریاچه تأثیر خیلی بدی بر آن گذاشته است. این مسئله سال‌های طولانی است رخ داده و بیشتر مرا متأثر می‌کند چون یک منطقه بزرگ و آباد در ایران تبدیل به منطقه‌ای خشک و فقیر شده است. بنابراین اثر دوم را با عنوان "مرثیه برای دریاچه هامون" سال ۱۳۹۳ به صورت مستقل کار کردم."

احصایی تاکید دارد: " این دو اثر عکس‌العملی به کسانی است که متوجه نیستند حیات‌شان ارتباط مستقیم با طبیعت اطراف‌شان دارد. اینکه آدم‌ها به طبیعتی که از آن به وجود آمده‌اند توجه نمی‌کنند و قدر آن را نمی‌دانند بسیار رنج‌آور است. این مناطق سال‌ها آباد بوده اما حالا خشک است و من دیگر طاقت رفتن به آنجا و دیدن آن مناظر را ندارم. طبعاً کسی که کمی حساس باشد و اطراف را ببیند، از آنچه اطراف دریاچه و مردم آن می‌گذرد گله‌مند می‌شوند."

احصایی درباره این نمایشگاه گفت:"این نمایشگاه دربردارنده مجموعه‌ای است که در طول ۴۰ سال توسط آقای هاشم‌ نیا مدیر گالری بوم گردآوری شده و آثاری که از من یا گالری‌ها و حراج‌ها خریداری کرده‌اند را به نمایش گذاشتند. این مجموعه به نوعی نماینده سال‌های مختلفی است که کار کردم و آثار کلاسیک، مدرن و مینی‌مال در نمایشگاه دیده می‌شود. حتی تعدادی از کارها آن‌قدر متفاوت از سایر آثارم هستند که ممکن است برای بیننده قابل‌باور نباشد همه این کارها را یک نفر به وجود آورده است."

او در خصوص شیوه کاری خود گفت: "دستمایه کارم در نقاشی، کلمات فارسی و ایرانی است. می‌توانستم طبیعت بی‌جان یا پرتره بکشم اما چون قبلاً سال‌ها سابقه خطاطی داشتم و از کودکی در این زمینه کار می‌کردم، نگاهی متفاوت به خطاطی برایم موضوع خاصی بود. هدف من چیزی جدا از آن تعریف معمول خوشنویسی بود که مطالبی را به خط خوش و زیبا می‌نویسند. در شیوه کلاسیک هدف و موضوع این کار یک تعریف مشخص دارد، یعنی نوشتن مطالب زیبا با خط زیبا. اما من با توجه به درسی که خواندم به خطاطی نگاه هنری داشتم و فلسفه خاصی از آن درآوردم. آن چیزی که وسیله ارتباط‌ جمعی و خوانش و انتقال مفاهیم بود را وسیله کارم کردم و از دل آن تصویری به وجود آوردم که مسئله خوانش در آن به‌کلی از بین می‌رود. ممکن است بیننده کلمه آشنایی در این میان پیدا کند و آن را دنبال کرده و به مضمون خاصی برسد. پس نگاه کردن این کارها برای هر شخص مفهوم اختصاصی خودش را دارد و این مسئله بستگی به زمینه ذهنی، تحصیلات و تمایلات درونی او دارد."

این دوازدهمین نمایشگاه گالری بوم است؛ و به روال همیشگی "بوم" ، تمامى آثار به نمایش درآمده در زمره گنجینه این گالرى و با هدف حمایت از هنر ایران ارائه می شود و جنبه فروش ندارد .البته چهار اثر از نمایشگاه سید محمد احصایی به گنجینه شخصی هنرمند تعلق دارد.

سید محمد احصایی متولد ۱۳۱۸ در قزوین است،او در زمینه خوشنویسی، گرافیک و نقاشی افزون بر داخل کشور، آوازه بین المللی دارد.

احصایی را از بنیان گذاران نقاشیخط در ایران به‌ شمار می‌ آورند؛ او در این میان با شخصیت ویژه ای که در آفرینش حروف به کار می بندد راه خاصی برای خویش گزیده که به امضای آثار او بدل شده است.

او که خوشنویسی تواناست را در میان نقاشان سقاخانه به «سنت» و از آن مهم‌تر «خوشنویسی» نزدیک‌تر می‌دانند و دلیل آن را وفاداری به سنت‌های خوشنویسی و اتصال به شکل واقعی حروف بر می‌شمرند؛ هنرمندی که رویکردش حرکت از خوشنویسی به سوی نقاشی است در عین حال همواره حضور عناصر و آرایه‌های بصری و مفهومی نقاشی در خوشنویسی‌هایش جلوه گری می کند آن سان که بوم هایی شکوهمند از نقاشی حروف می آفریند.

احصایی از سال ۱۳۵۴ آثاری با محوریت اسم اعظم «الله» و عبارت توحیدی «لا اله الا الله» خلق می کند که به نوعی ذکر تصویری و نمودی از عرفان و تصوف اسلامی است. این سری از کارهای او که به «الفبای ازلی» شهرت یافت یکی از نوپردازی های بی بدیل استاد است؛ کنش نقاشانه او در این مجموعه گاه رنگ را به کلی از میان برداشته تا در بی‌رنگی، سفید روی سفید و سیاه روی سیاه، تجلی و شکوه نور ازلی نهفته در ذات کلمه بروز و بازتاب یابد . این تجربه گرایی های شیرین معنوی در ساحت خط و حروف در دیگر مجموعه های احصایی نیز قابل رصد است و از همین منظر نمایشگاه مروری بر چهار دهه آثار او در گالری بوم فرصت مغتنمی برای باز خوانی دستاوردهای هنری این استاد گرانقدر هنر ایران بود که در حال حاضر به حالت تعلیق درآمده است.