دوازدهمین جشنواره تجسمی فجر در یک نگاه/ نزدیک شدن به بازار هنر ماموریت هادی مظفری و ابراهیم حقیقی/آخرین خبر از موزه هنرهای معاصر تهران
مدیر کل هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی: در این شرایط اینکه کنش سوگوارانه هنرمندان را به کنشی سیاسی تبدیل کنیم و از آنها بپرسیم که چرا آن را ادامه نداده‌اند به نظرم درست نیست.داوران احساس کردند رفتار سوگوارانه‌ای که در آن زمان داشتند در صورت ادامه پیدا کردن ممکن است به ضرر هنر کشور باشد و به همین دلیل از این کار خودداری کردند. با این‌حال امسال در همه جشنواره‌ها شاهد همدردی هنرمندان بودیم و آنها به سهم خود اگر توانستند اثری با این مضمون خلق کردند.
ایران آرت: نشست خبری دوازدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر روز شنبه ۲۶ بهمن‌ماه در تالار وحدت با حضور هادی مظفری مدیرکل مرکز هنرهای تجسمی وزارت ارشاد و رئیس جشنواره و ابراهیم حقیقی دبیر جشنواره تجسمی فجر برگزار شد.
در ابتدای این نشست مظفری با اشاره به تفاوت‌های این رویداد نسبت به سال گذشته گفت: سال گذشته تفریقی در بخش‌های مختلف جشنواره وجود داشت و لازم بود که مخاطبان برای دیدن همه بخش‌های جشنواره به مناطق مختلفی مانند مرکز صبا، موزه قصر، خانه هنرمندان و... مراجعه کنند. اما امسال تصمیم گرفتیم همه بخش‌ها را در کنار هم تجمیع کنیم و با در اختیار گرفتن طبقه سوم موسسه صبا، فضای بزرگی را به جشنواره هنرهای تجسمی فجر اختصاص دهیم.
مظفری ادامه داد: سال گذشته رویکردی را در جشنواره آغاز کردیم که امسال هم قصد ادامه آن را داشتیم. احساس می‌کردیم که جشنواره هنرهای تجسمی جوانان و جشنواره هنرهای تجسمی فجر در یک مسیر قرار گرفته‌اند و رویکرد آنها شبیه به یکدیگر است. جشنواره جوان باید مسیر خود را برای استعدادیابی هنرمندان جوان ادامه دهد اما به نظر من آن چیزی که باعث شده بود جشنواره هنرهای تجسمی فجر نتواند مانند سایر جشنواره‌ها اقبال عمومی را به دست بیاورد مبحث بازار هنر بود. درعین‌حال این موضوع باعث می‌شد هنرمندان مطرح و اساتید هم انگیزه‌ای نداشته باشند در این جشنواره شرکت کنند و به همین دلیل حضور هنرمندان مطرح در جشنواره تجسمی کمرنگ بود.
رئیس جشنواره ادامه داد: از سال گذشته با اضافه کردن بخش "چارسوی هنر" برای حضور گالری‌ها؛ تلاش کردیم اقتصاد هنر را به جشنواره وارد کنیم. همچنین امسال برای اولین بار در بخش طوبای زرین به همه هنرمندانی که آثارشان به جشنواره راه یافته است این حق داده شده تا در صورت تمایل رقمی را برای تابلوی خود در نظر گرفته و آن را به معرض فروش بگذارند. این مبلغ توسط خود هنرمندان در نظر گرفته شده و در صورت تائید شورای هنری، اثر به آن قیمت عرضه می‌شود.
او با اشاره به بخش‌های مختلف جشنواره گفت: بخش‌های طوبی زرین، چارسوی هنر، چهارخانه، تجلیل از مفاخر، بزرگداشت اتفاقات اخیر و پژوهش در جشنواره امسال وجود دارد. دوازدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر با ۹۰۰ اثر افتتاح می‌شود و این آمار نسبت به سال گذشته رشد ۱۵ درصدی داشته است.
پس از آن ابراهیم حقیقی به ارائه آماری درباره جشنواره پرداخت و گفت: در بخش طوبی زرین 338 هنرمند با 440 اثر در بخش‌های ده‌گانه شرکت دارند. در بخش چارسوی هنر 340 اثر از طرف 38 گالری به نمایش درمی‌آید. "چهارخانه" بخش جدیدی است که به حضور استان‌ها در جشنواره اختصاص دارد. پیش از این هم سیاست ما توجه بیشتر به هنرمندان خارج از تهران بود و امیدواریم جشنواره در سال‌های آینده نیز بتواند این رویکرد را پر رنگ‌تر کند. هم‌اکنون از مشهد، زاهدان، زنجان، یاسوج، شهرکرد، بیرجند و گرگان ۱۱۵ اثر به دست ما رسیده است که بیشتر در زمینه‌های عکاسی، چیدمان و فاین آرت هستند. در این بخش مضامینی مانند بازسازی وقایع تاریخی، آیین‌ها و اقلیم‌ها را مدنظر داشتیم تا از پراکندگی آثار جلوگیری کنیم. در کل جشنواره تعداد حضور خانم‌ها بسیار بیشتر از آقایان است و شاید این یک مزیت برای هنر به حساب بیاید.
حقیقی با اشاره به اینکه از مفاخر هنرهای تجسمی در مراسم اختتامیه تجلیل خواهند شد افزود: امسال برخلاف سال‌های گذشته در بخش عکاسی به تک عکس اکتفا نکردیم و مجموعه عکس هم پذیرفته شده است. این موضوع با استقبال عکاسان مواجه شد و چندین مجموعه عکس به دست ما رسید.
حقیقی ادامه داد: محور جشنواره امسال گفت‌وگوی هنرها است و ما در بخش چهارخانه سعی کردیم این اتفاق بیفتد. در دنیای امروز هنرها در یکدیگر تداخل پیدا کردند و سال‌هاست که این اتفاق در جهان افتاده است. ما هم سعی کردیم از هنرمندان که بیشتر آنها جوان هستند بخواهیم همسو با جهان نو و امروزی حرکت کنند.
در ادامه مظفری درباره اتفاقات مختلف و حواشی پیش آمده برای این جشنواره گفت: در چند ماه گذشته اتفاقات مختلفی در کشور ما افتاد و روزهای سختی را شاهد بودیم. برای بعضی از دوستان این تلقی ایجاد شده بود که در چنین ایام سختی شاید برگزاری هر رویدادی که نام یک جشن را بر خود دارد کار درستی نباشد و به همین دلیل در آن زمان تصمیم گرفتند در این جشن حضور نداشته باشند. اما با گذشت مدتی نشست‌هایی با همه دبیران داشتیم و نکاتی مطرح کردند که در نتیجه قرار شد جشنواره به پس از ایام سوگواری موکول شود و درعین‌حال به جای برگزاری مراسم افتتاحیه هزینه آن را به هم‌وطنان سیل‌زده در سیستان و بلوچستان اهدا کنیم.
مظفری افزود: ممکن است چند داور به این نتیجه رسیده باشند که با جشنواره ادامه همکاری نداشته باشند و ما هم با کمال احترام این موضوع را پذیرفتیم اما هیچ‌کس به آن لیست اولیه داوران اضافه نشد. بیشتر داوران بار دیگر به همکاری با جشنواره پرداختند و با تغییر روش انتخاب و تبدیل آن به شورای هنری، کار انتخاب آثار انجام شد. بار سنگینی بر دوش ستاد جشنواره بود زیرا بیش از ۳ هزار هنرمند با حدود ۶ هزار اثر در آن شرکت کرده بودند و این موضوع وظیفه ما به عنوان نهاد متولی را سنگین‌تر می‌کرد که جشنواره با قدرت به کار خود ادامه دهد. بنابراین همه تلاش کردند که نه تنها چراغ تجسمی خاموش نشود، بلکه کم سو هم نشود.
او ادامه داد: خیز بسیار بزرگی برای رسیدن به بازار هنر برداشته بودیم و قصد داشتیم این کار را با رفتن به نمایشگاه بین‌المللی انجام دهیم اما با تغییر زمان جشنواره دیگر امکان این کار فراهم نبود. بااین‌حال قابلیت برگزاری نمایشگاه در ابعاد بزرگ را داریم و حتماً در آینده این کار را انجام خواهیم داد.
حقیقی نیز در ادامه گفت: به خاطر فضای عمومی که برای هم‌وطنان پیش آمده بود و تأثیری که بر روی همه مردم و هنرمندان داشت شرایط خاصی در کشور به وجود آمد. اما پس از گذشت مدتی جلساتی داشتیم و قرار بر این شد که شورای داوری تشکیل شود تا آثار را داوری کنند. من هم به احترام تمام شرکت‌کنندگان جشنواره تصمیم گرفتم در آن حضور داشته باشم زیرا این جشنواره متعلق به مردم است نه من یا اداره کل هنرهای تجسمی.
پس از آن مظفری گفت: داوران احساس کردند رفتار سوگوارانه‌ای که در آن زمان داشتند در صورت ادامه پیدا کردن ممکن است به ضرر هنر کشور باشد و به همین دلیل از این کار خودداری کردند. با این‌حال امسال در همه جشنواره‌ها شاهد همدردی هنرمندان بودیم و آنها به سهم خود اگر توانستند اثری با این مضمون خلق کردند. در این شرایط اینکه کنش سوگوارانه هنرمندان را به کنشی سیاسی تبدیل کنیم و از آنها بپرسیم که چرا آن را ادامه نداده‌اند به نظرم درست نیست.
مظفری ادامه داد: در دوره‌های مختلف اتفاقاتی در کشور افتاده که ممکن است بر جشنواره‌ها سایه افکنده باشد اما همیشه هنرمندان کمک کردند که این سایه برداشته شود. امسال این سایه پررنگ‌تر بوده و تلاش بیشتری هم نیاز داشت که جشنواره‌های هنری آسیب نبیند. ما تلاش کردیم که هم در بخش طوبای زرین آثار باکیفیت و کمیت زیاد حضور داشته باشند و هم در بخش چهارسوی هنر سعی کردیم بخش اقتصادی را پر رنگ‌تر کنیم.
مدیر مرکز تجسمی ارشاد افزود: هنرمند شهرستانی که ارتباطی با پایتخت هنر ندارد و تنها سالی یک بار می‌تواند چنین موقعیتی را پیدا کند که کار خود را در تهران نمایش دهد نباید نادیده گرفته شود و این امکان از او گرفته شود. همه ما تنها به این فکر می‌کردیم که اتفاقات پیرامون نباید به هنر تجسمی آسیب بزند. اگر رفتن و برگشتن داوران را تبدیل به یک دوقطبی هنر می‌کردیم کار نامناسبی بود که تا سال‌ها قابل رفع نبود، زیرا جامعه تجسمی آن‌قدر بزرگ نیست که بخواهد به دو دسته تقسیم شود. بنابراین همه دوستان تلاش کردند هنرهای تجسمی از این گردنه بگذرد.
در ادامه مظفری درباره بخش چهارسوی هنر گفت: سال گذشته ۳۵ گالری با حدود ۲۳۰ اثر در جشنواره شرکت داشتند اما این تعداد امسال به ۳۸ گالری با حدود ۳۴۰ اثر رسیده است. این اتفاق یک شبه نیفتاده و نتیجه فعالیت‌هایی است که در دو سال اخیر انجام شده است. جشنواره تجسمی فجر حدود ۲۵ سال از بقیه جشنواره‌ها جوان‌تر است و تجربیات آنها را ندارد اما در چنین کورانی تلاش کرد مسیر خود را به خوبی ادامه دهد.
مظفری ادامه داد: قطعاً جشنواره تجسمی باید رابطه خود را به بازار نزدیک‌تر کند اما حتماً جشنواره تجسمی با حراج، آرت‌فر و... تفاوت دارد. در حال حاضر جشنواره تجسمی سعی دارد خودش را از جشنواره تجسمی جوان که کار آن صرفاً استعدادیابی است جدا کند و در عین اینکه به استعدادهای جدید و هنرمندان شهرستانی توجه دارد باید به اقتصاد هنر هم توجه کند. اما اصولاً کارکرد آن با حراج و آرت‌فر متفاوت است. این جشنواره قرار است موقعیتی برای آثاری باشد که به حراج و سایر رویدادهای اقتصادی راه پیدا نکردند اما امکان این را دارند که با معرفی درست در آینده به این فرصت دست پیدا کنند.
او درباره بخش پژوهشی جشنواره گفت: از باورهایی که این جشنواره از سال گذشته داشت این بود که علاوه بر مسابقه باید به پژوهش نیز توجه کند. مقالات جشنواره سال گذشته تبدیل به کتاب شده و تعدادی از مقالات باقی مانده از جشنواره هشتم نیز جمع‌آوری و منتشر شده است. رویکرد پژوهشی جشنواره با قدرت ادامه پیدا می‌کند و فؤاد نجم‌الدین دبیر این بخش با قدرت در حال پیگیری مسائل این بخش است. در طی روزهای جشنواره نیز نشست‌هایی با حضور اساتید در محل نمایشگاه انجام می‌شود.
او درباره بودجه این جشنواره گفت: جشنواره تجسمی همانند سایر جشنواره‌ها دارای ردیف مشخصی در وزارت ارشاد است و امسال هم بر اساس قانون شفاف‌سازی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، پس از برگزاری جشنواره هزینه‌های کامل آن اعلام می‌شود. اما فعلاً هزینه‌های بین 2500 تا 2700 میلیارد تومان برای آن برآورد شده است. امسال اداره کل تجسمی تعدادی از آثار برتر جشنواره را خریداری می‌کند و امیدوارم سایر نهادها هم تشویق شوند این کار را انجام دهند. پیش‌بینی ما این است که تا سقف ۳۰۰ میلیون تومان خرید آثار داشته باشیم.
در انتهای جلسه مظفری در پاسخ به سؤالی درباره وضعیت بازسازی موزه هنرهای معاصر گفت: در چند ماه اخیر که اطلاعاتی در مورد این کار داده نمی‌شد به دلیل این بود که مراحل جابجایی آثار گنجینه موزه در حال انجام بود. با توجه به حساسیت بالای این مسئله و ظرافت‌هایی که وجود داشت خارج کردن آثار از محل اصلی گنجینه حدود ۲ ماه زمان برد. هم اکنون محل گنجینه در حال بازسازی است و به زودی کار نصب ریل‌های جدید آغاز می‌شود و پس از آن باز هم حدود ۴۵ روز زمان لازم است تا آثار به محل اصلی گنجینه بازگردانده شوند.
او درباره دوسالانه مجسمه‌سازی که قرار بود نیمه اسفندماه در تهران برگزار شود گفت: سال‌ها وزارت ارشاد و اداره تجسمی به این متهم می‌شدند که با برگزاری جشنواره تجسمی فجر باعث شده‌اند بینال‌ها تعطیل شود. من از سال پیش قول دادم که دوسالانه‌ها دوباره شکل بگیرد و برنامه‌ریزی‌های منظمی برای برگزاری دوسالانه‌های مختلف در نظر گرفته بودیم. امسال کار دوسالانه مجسمه به انجمن مجسمه‌سازان سپرده شده بود و آنها دبیری برای این کار معرفی کردند. در طول شش ماه خیز بلندی برای برگزاری بی‌ینال برداشتیم اما ناگهان دبیر این رویداد استعفا کرد و همه برنامه‌ریزی‌ها به هم ریخت. حال بر اساس توافقی که با انجمن مجسمه‌سازان داشتیم قرار است دبیر جدید به زودی معرفی شود و در زمان مناسب دیگری دوسالانه مجسمه‌سازی برگزار شود.
دوازدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر 29 بهمن تا 5 اسفند در موسسه صبا برپاست و اختتامیه آن روز 9 اسفند برگزار می‌شود.
