از قفس آهنین فوکو تا عکاسان به یاد عباس کیارستمی / گلری‌گردی ایران آرت در چهار نمایشگاه
سارا ساسانی: در گالری‌گردی این هفته به نمایشگاه‌های گالری والی، هما، افرند و مرکز نبشی سرزده‌ایم.
ایران آرت: نمایشگاه طراحی‌های ریحانه افضلیان با عنوان «به جا مانده» در گالری والی، نمایشگاه طراحی و نقاشی‌های سیما شاهمردی با عنوان «نارنج‌ها می‌رسند» در گالری هما، نمایشگاه گروهی عکس با عنوان «چند روزی در میان» در گالری مرکز نبشی و نمایشگاه طراحی‌های مرضیه آشیان با عنوان «مطالعه‌ای در فرم سیاه» در گالری افرند، سوژه‌های این هفتۀ ایران آرت هستند.
قفس آهنین
این هفته در گالری والی با آثاری مواجه می‌شویم که در ابعاد بسیار متفاوت ارائه شده‌اند و رنگ مشکی نیز بخش غالب این آثار را شکل داده است. ریحانه افضلیان در مجموعۀ جدیدش با عنوان «به جا مانده» به طراحی پرداخته است. طراحی آثاری بر سطح مشکی. او به عناصری توجه کرده که بسیار عمومی، ساده و فراگیر است و در اطراف ما بسیار یافت می‌شود؛ گیاه.
افضلیان گیاهان را در وضعیت‌های متفاوت اما فاقد عناصر اصلی حیاتی قرار داده، گیاهان رشد می‌کنند، ادامه می‌یابند اما در عین حال دارند جان می‌کنند و برای ادامۀ بقا و حیات سختی زیادی را متحمل می‌شوند.
او دلیل خاصی برای به کارگیری رنگ سیاه در آثارش دارد، از نظر او این رنگ مورد علاقۀ ایرانیان است و در کشور ما کاربرد زیادی دارد. اما از سویی این رنگ در آثار غالب شده و بر تنگنا و سختی ادامه حیات عناصر تصویر می‌افزاید.
گیاهان مجموعۀ افضلی برای بقا مبارزه می‌کنند، گیاهانی برای ماندن و به جا ماندن مجبور به از بین بردن و ساقط کردن گیاهان دیگر از زندگی هستند. آنها مصادره می‌کنند تا بمانند با توجه به این چرخه مفهوم "قفس آهنین" فوکو به ذهن خطور می‌کند. اینکه بشر در طول تاریخ همیشه در قفسی آهنین گرفتار بوده و برای رهایی از آن نابود میکرده، از بین می‌برده و ساقط میکرده و پس از پیروزی دوباره در قفس دیگری محبوس می‌شده و جا می‌مانده تا گروه دیگری بر او فایق آیند.
نمایشگاه آثار ریحانه افضلیان با عنوان «به جا مانده» تا 18 خرداد در گالری والی برپاست. گالری والی در میدان ونک، خیابان خدامی، شمارۀ 72 قرار دارد.
زیستنی بی‌جان
سیما شاهمردی مجموعۀ جدیدش را در گالری هما به نمایش گذاشته است. او در این مجموعه که با عنوان «نارنج‌ها می‌رسند» خوانده شده است با ترکیبی از یک عنوان شاعرانه در ابتدا فضایی از یک فیلم را به ذهن متبادر می‌کنند اما با پا گذاشتن در گالری و تماشای آثار طراحی و نقاشی شاهمرادی جریانی از یک زیستن در آثار او قابل مشاهده است. جریانی درست و از پیش تعیین شده از چیدمان عناصر طبیعت بی‌جان.
سیما شاهمردی در آثاری از طراحی‌ها و نقاشی‌هایش به ترسیم هندسی و منظم عناصرِ آشنا و دم‌دستی پرداخته است، اما این آثار از جهاتی مورد توجه است؛ اینکه این نظم مورد نظر منحصر به هنرمند است و او با مختصات ذهن خود به ترکیبی جدید از عناصر اطرافش دست یافته است. از سوی دیگر پرسپکتیو موجود در آثار بی‌شباهت و دور از پرسپکتیو آثار نقاشی و نگارگری ایرانی نیست، پرسپکتیوی با ابعادی متغیر اما در عین حال نظام‌یافته.
رنگ در آثار شاهمردی بسیار محدود و یکنواخت است چراکه به نظر می‌رسد رنگ برای او در این مجموعه مهم و حیاتی نبوده است، چنانچه در تنها فضای چیدمانی که در نمایشگاه دیده می‌شود، میزی مستطیل شکل و باریک چیده شده از عناصر بی‌رنگ و سفید قرار گرفته است که بر روی این میز ترکیبی از عناصر درون تصویر چیده و آرایش شده است.
شاهمردی با ساختن و پرداختن به این مجموعه سعی کرده تا هنر طراحی را بار دیگر در فضای آکادمیک آن مورد آزمون قرار دهد، اما او جریان ذهنی خود را به آن اضافه کرده است و ابژه‌ای ساخته متفاوت از آنچه در طبیعت اطراف عینیت یافته است.
نارنج‌ها نیز بخشی از عناصر تصویر هستند که در تبعیت از کل آثار، رنگی واقعی و برجسته ندارند و همسو با کل آثار بدون رنگی خاص، مورد توجه قرار گرفته‌اند و قسمتی از بافت اثر شده‌اند.
به نظر می‌رسد هنرمند سعی داشته مجموعۀ «نارنج‌ها می‌رسند» را در سطح و مرحله‌ای از پروسۀ خلق اثر متوقف کند و ایده را در وضعیت اتود زدن و بسط ایده نشان دهد. او در این مقام به طراحی پرداخته و اثرش را قوام بخشیده و این سطح را مورد توجه، بازیابی و مطالعه قرار داده است.
نمایشگاه آثار سیما شاهمردی با عنوان «نارنج‌ها می‌رسند» تا 11 تیر در گالری هما ادامه دارد. گالری هما در خیابان کریم‌خان، خیابان سنایی، کوچه چهارم غربی، شمارۀ 8 قرار دارد.
به یاد عباس
در این دو سه سال اخیر، تیرماه برای هنرمندان همیشه با یادی از عباس کیارستمی همراه بوده است. شاید این یادآوری برای عکاسان و گالری‌دارها در زمینۀ عکاسی اهمیت زیادی داشته است. عباس کیارستمی هنرمند معاصر، برجسته و جهانی، در زمینه‌های مختلفی فعالیت می‌کرد. او هیچ‌گاه خود را محدود به یک گرایش، هنر و محدوده، نمی‌کرده و ایدۀ خود را با هر متریالی که در دست داشته مطرح می‌کرد. اما کیارستمی با عکس‌هایش نیز شناخته شده به عبارتی او ابتدا از عکاسی شروع می‌کند و جهان‌بینی خاصی را در عکس‌هایش در پیش می‌گیرد؛ عکس‌هایی غالباً سیاه و سفید با فرم‌هایی خاص. جامعۀ عکاسی نیز پس از دست دادن عباس کیارستمی تلاش کرد تا یاد او را هر تابستان با نمایشگاه عکسی از عکاسان مختلف ایرانی گرامی بدارد.
رخدادهای هنری مهمی از سوی چند گالری با عناوین مختلف صورت گرفت که از آن جمله می‌توان به نمایشگاه گروهی عکس با عنوان «چند روزی در میان» در گالری مرکز نبشی اشاره کرد. این نمایشگاه که با کیوریتوری پرهام دیده‌ور گردآوری و برگزار شد، شامل 79 عکس از 79 عکاس بود. آثار این نمایشگاه شامل عکس‌هایی از عکاسان ایرانی با رویکردها و موضوعات گوناگون و نسل‌های مختلف عکاسی است. اما ارائه این آثار مشترک و همگون بود، عکس‌ها با توجه به آثار غالب سیاه و سفید عباس کیارستمی، سیاه و سفید هستند و در فریم‌های نزدیک به هم و مشابه قرار گرفته‌اند.
این عکس‌ها از لحاظ سطح کیفی و برخورداری از محتوای مناسب، زیبایی‌شناسی و ترکیب‌بندی در سطوح مختلف قرار دارند و جز چند عکس که شاخص هستند می‌توان عکس‌های دیگر را در سطوح مختلف کیفی مورد ارزیابی قرار داد. البته این گستردگی و اختلاف سطح آثار در نمایشگاه گروهی که آثار زیادی در آن از عکاسان متکثری وجود دارد، اجتناب‌ناپذیر است. همزمان با این نمایشگاه کتابی از عکس‌های مجموعۀ «چند روز در میان» نیز رونمایی شد.
نمایشگاه گروهی آثار عکاسی جمعی از عکاسان ایرانی با عنوان «چند روز در میان» تا 28 تیر در گالری مرکز نبشی ادامه دارد. گالری مرکز نبشی در خیابان ویلا، نبش کوچۀ خسرو، شمارۀ 51 قرار دارد.
بازگشت به فرم
«در آغاز طراحی ترجیح می‌دهم فرم را بدون دخالت ایدۀ خاصی به کار گیرم. در حین کار اما این فرم‌ها هستند که سرمایه‌های ارگانیک و بدن‌مند خود را به من نشان می‌دهند و راه‌حل‌های بیشتری در مطالعۀ فرم پیش پای من می‌گذارند. برای من فرم‌ها محتوای چیزهای‌‌‌اند؛ می‌کوشم با ایجاد فای تعاملی بین فرم‌ها، ساختارهای فرمی جدیدی کشف کنم و تجربۀ شخصیِ خود را از طراحی به نمایش بگذارم.» این متن بیانیۀ مجموعۀ جدید مرضیه آشیان و نقطه نظر او در مورد فرم بود.
آشیان در آثار جدیدش با عنوان «مطالعه‌ای در فرم سیاه» در گالری افرند به بازنمایی برساخت خویش از طبیعت، بناها و عناصر اطرافش بر روی کاغذ پرداخته است. او در این مجموعه تلاش کرده از محتوا عبور کند و بازگشتی به فرم داشته باشد. فرم برای آشیان از اهمیت و جایگاه خاصی برخوردار است. او عوامل معماری، بناها و عمارت‌ها را در شهرهای مختلف بازدید کرده و برداشت خود را از آنها با ابزاری چون مداد، زغال، کنته و ... ترسیم کرده و به پدیده‌های عجیب و دور از ذهن فرمی مختلف دست یافته است. او در رفت و برگشت از فرم به محتوا و بالعکس از محتوا به فرم تأکید و تأثیر ذهنی‌اش را بر فرم اشیاء متمرکز کرده است و به سطوحی پرخط از اصالت نقاط مختلف بر روی سطح دو بعدی دست یافته است.
در مواجهه با آثار طراحی آشیان ابتدا به شکل‌هایی منسجم اما جدید می‌رسیم، اشکالی که پیش از این تجربۀ روبرو شدن با آنها را نداشتیم اما پس از کمی دقت و عمیق شدن در آنها می‌توانیم به فرم‌هایی برگرفته از معماری ایرانی- اسلامی دست پیدا کنیم و نتایج حاصله از مطالعۀ هنرمند با توجه به تجربۀ زیستۀ او دستیابی به گونه‌هایی جدید در جهان عناصر بصری است.
نمایشگاه آثار مرضیه آشیان با عنوان «مطالعه‌ای در فرم سیاه» تا 7 تیر در گالری افرند ادامه دارد. گالری افرند در بزرگراه جلال آل‌احمد، خیابان جهان‌آرا، خیابان 19 (جلال حسینی)، پس از تقاطع اشک شهر، شمارۀ 48 قرار دارد.
