در موسسه فرهنگی هنری ممیز چه می‌گذرد؟ / خانواده ممیز در انتظار گشایش موزه اختصاصی
موسسه فرهنگی هنری مرحوم مرتضی ممیز، امسال مراسم سیزدهمین سال درگذشت این هنرمند فقید را برگزار کردند. فرزند استاد درباره فعالیت های موسسه و انتظار خانواده برای گشایش موزه ممیز گفت.
ایران آرت: مراسم بزرگداشت سیزدهمین سالگرد درگذشت مرتضی ممیز هفته گذشته در خانه هنرمندان ایران برگزار شد. این مراسم همراه با نمایشگاهی از اتودها و طراحی‌های مرتضی ممیز و نمایشگاهی از آثار تایپ دیزاین و پوسترهای توماس مارشاند طراح گرافیک فرانسوی بود. انوشیروان ممیز، فرزند مرتضی ممیز و مدیر موسسه فرهنگی هنری ممیز با حضور در هنرآنلاین برنامه‌های این موسسه را برشمرد. آنچه می‌خوانید چکیده‌ای از صحبت‌های اوست.
*اولین مراسمی که برگزار کردیم مربوط به هفتادمین سال تولد استاد بود و این مراسم را با همکاری مجله "نشان" در سال اول پس از فوت‌شان برگزار کردیم. آن زمان از تعدادی طراح گرافیک دعوت کردیم که با موضوع مرتضی ممیز و هفتادمین سال تولد او پوستر طراحی کنند و نمایشگاه خوبی شکل گرفت.
* به جز یک دوره که نتوانستیم مهمان خارجی داشته باشیم، در ادوار دیگر از یک هنرمند خارجی دعوت کردیم و همه این افراد جزء طراحان مطرح دنیا هستند. در آن دوره که مهمان خارجی نداشتیم نیز نمایشگاهی را که مربوط به آثار استاد ممیز بود برگزار کردیم.
* هنوز مجله‌های خارجی پیدا می‌کنم که آثار استاد در آنها به چاپ رسیده است. این مجلات مربوط به سال‌های دورتر مثل دهه 70 میلادی است. آن موقع شاید گرافیک ایران و چند نفر از گرافیست‌های ما را می‌شناختند، اما فکر نمی‌کنم آن زمان گرافیک ایران چندان در دنیا مطرح بوده باشد. به هر حال فکر می‌کنم استاد ممیز نقش خیلی اساسی و مهمی در این روابط و آشنایی داشتند. اینکه کارهای مرتضی ممیز در مجلات مهم خارجی آن دوره چاپ شده، نشانگر این است که کارهای ایشان حتماً کارهای مهمی بوده است. استاد ممیز در آن سال‌ها جوایز مهمی هم برنده شد. او در سال 1976 عضو انجمن بین‌المللی طراحان گرافیک (AGI) شد. آن موقع هنوز روابط هنرمندان با جهان گسترده نبود اما استاد ممیز به چنین جایی رفت و شروع به ارتباط گرفتن و معرفی گرافیک ایران به دنیا کرد.
*هنرمند وقتی در قید حیات است خودش می‌تواند از حق کپی‌رایت آثارش دفاع کند و یا آنها را به نمایش دربیاورد، اما این موسسات بعد از درگذشت هنرمند یک حالت متشکل پیدا می‌کند، به خاطر اینکه می‌تواند با نظم و نسق درستی پیش برود. از طریق این موسسات می‌شود از کپی‌رایت آثار محافظت کرد. خوشبختانه کسی تا به حال نخواسته از آثار استاد ممیز سوءاستفاده کند و یکی دو موردی که وجود داشته چندان با اهمیت نبوده است. اگر از جایی خواسته‌اند برای استاد ممیز یک نمایشگاه یا بزرگداشت برگزار کنند، ما هیچ‌وقت نه نگفته‌ایم ولی همیشه مطلع شده‌ایم. این کمک می‌کند که حرمت هنرمند پس از درگذشت حفظ شود.
* ما یک موسسه خصوصی هستیم و طبیعتاً مراسمی که برای بزرگداشت استاد ممیز برگزار می‌کنیم برای ما درآمد مالی ندارد، بنابراین توان مالی ما کم است. ما خیلی دوست داریم کارهای بیشتری انجام دهیم ولی متأسفانه مسائل مالی اجازه نمی‌دهد. کارهایی که سعی کرده‌ایم انجام بدهیم به این شکل بوده است که اگر جایی قرار بوده نمایشگاه برگزار کند و از ما پوستر، عکس یا مجموعه‌ای خواسته‌اند، در اختیارشان قرار داده‌ایم. هدف ما این بوده است که به جای اینکه کارهای پراکنده انجام بدهیم، توان‌مان را جمع کنیم و هر سال یک نمایشگاه خوب و درخور برگزار کنیم که واقعاً قابل استفاده باشد. اگر روزی درآمدی داشته باشیم، قطعاً خیلی خوب خواهد بود که بتوانیم کارهای دیگری مانند انتشار کتاب انجام بدهیم.
* تکلیف آثار استاد ممیز مشخص است. بخش مهمی از آثار او در زمان حیات به فروش رسیده و امروز در اختیار خریداران است. بعضی از خریداران لطف داشته‌اند و برای ما از اثر استاد ممیز عکس فرستاده‌اند و بعضی حتی تعدادی از اتودها را برای نمایشگاه‌ها در اختیار ما قرار داده‌اند. آثار گرافیک استاد ممیز به صورت دیجیتال نگهداری می‌شود و هر اثری که به صورت طرح بوده است را هم با کیفیت بالا اسکن می‌کنیم و نگه می‌داریم.
* ما در یکی دو سال اول خیلی بی‌تجربه بودیم. البته آدم‌هایی که کمک حال ما بودند و هستند، همه افراد با تجربه‌ای هستند، اما به هر حال ما در کار اجرایی کم تجربه بودیم و باید یاد می‌گرفتیم این مراسم را چگونه برگزار کنیم. اوایل این رویکرد را نداشتیم که نمایشگاهی از آثار استاد ممیز به طور مستقل برگزار شود. فکر می‌کنم از سال دوم و سوم کمابیش این کار را انجام دادیم اما بیشتر در چهار پنج سال اخیر این ضرورت را حس کردیم که باید کارهای استاد را به نمایش بگذاریم چون دیدیم حالا یک نسل جدید شکل گرفته و لازم است این نسل هم آثار استاد ممیز را ببیند. رویکرد ما اینطور نبود که مخلوطی از تصویرسازی و روی جلد و پوستر نشان بدهیم، بلکه سعی کردیم نمایشگاه ریتم داشته باشد و در هرسال یک بخش از آثار را نمایش دادیم.
* از آن جایی که حجم کار استاد خیلی بالا بوده است، فکر می‌کنم ایشان هم به آرشیو کردن و هم به دور ریختن عادت داشتند. من از شاگردان و دوستان ایشان شنیده‌ام که گاهی استاد یک کاری را طراحی می‌کردند و بعد آن را به سطل آشغال می‌ریختند. استاد ممیز هم آثارشان را آرشیو کرده‌اند، هم نکرده‌اند. یک سری اتودها هست که ما می‌گردیم و آنها را پیدا می‌کنیم، اما بعضی اتودها هم موجود نیست. بنابراین ما آرشیو خیلی درجه یکی نداریم اما تمام تلاش‌مان را انجام می‌دهیم که بتوانیم آثار و اتودها را جمع کنیم تا در اختیار نسل جدید قرار بدهیم.
* پیش آمده که استاد برای چند جا کار کرده‌اند که مورد قبول آنها قرار نگرفته است، اما به هر حال این آثار جزو اتودهای استاد است و ما آنها را برای نمایش گذاشته‌ایم.
* این یک واقعیت است که بخش هنر همیشه در مضیقه مالی است. من فکر می‌کنم نهادهای دیگر در حد توان‌شان کمک کرده‌اند اما برای اینکه یک کار بزرگ‌تر برگزار شود، نیاز به کمک بیشتر احساس می‌شود. با وجود این من فکر می‌کنم که حمایت این نهادها شامل حال ما بوده است، زیرا حمایت الزاماً نباید مالی باشد و می‌تواند به صورت همکاری معنوی باشد. خوشبختانه نهادها و به خصوص وزارت ارشاد این کار را کرده‌اند و من از آنها متشکرم. اما امیدوار هستم به ما کمک کنند که بتوانیم موزه‌ای از آثار استاد داشته باشیم.
* من بیشتر کار اجرایی را انجام می‌دهم و در مسائل تخصصی از همکاران و شاگردان قدیم استاد که دوستان الان من هستند، مشورت می‌گیرم تا رویداد به شکل بهتری برگزار شود. به هر حال این یک حوزه تخصصی است و من زیاد در آن وارد نیستم. در زمینه انتخاب طراح، انتخاب آثار و تم نمایشگاه از دوستان هنرمند مشورت می‌گیریم و انتخاب هنرمندان مهمان خارجی هم تقریباً با یک مشورت جمعی صورت می‌گیرد.
* بازخورد این رویداد را می‌شود از جمعیتی که هر سال برای نمایشگاه می‌آیند مشاهده کرد. حجم آدم‌هایی که برای این مراسم می‌آیند نشان می‌دهد که حداقل رویکردمان غلط نبوده است. از همه مهمتر این است که این رویداد تداوم داشته و قطع نشده است. به همین خاطر ما تصمیم گرفته‌ایم که این رویداد را با تمام سختی‌هایش برگزار کنیم و اجازه ندهیم از ریتم بیفتد. این مراسم یک نوع ادای دین به مرتضی ممیز است و ما بابت استقبالی که از آن صورت می‌گیرید بسیار خوشحالیم.
