خط به مثابه کلمه، آشفتگی در معنای نظم / نگاهی به آثار سونیا بالاسانیان

نمایشگاه آثار هنرمند شناخته شده ایرانی، سونیا بالاسانیان در گالری هما برپاست.

ایران آرت: مریم درویش- هنر آنلاین: این روزها نمایشگاهی از آثار سونیا بالاسانیان در گالری هما برپاست. بالاسانیان هنرمند ایرانی ارمنی‌تبار است که سال 1344 ایران را ترک کرد و سال‌هاست که در نیویورک زندگی می‌کند. او در آکادمی هنرهای زیبای فیلادلفیا آمریکا تحصیل کرد و سپس به تحصیل آزاد در موزه هنرهای زیبای نیویورک پرداخت. بالاسانیان نمایشگاه‌های انفرادی و گروهی بسیاری در کشورهای مختلف برگزار کرده و چندین جایزه از موزه‌ها و دانشگاه‌های فیلادلفیا و نیویورک کسب کرده است. آثار او در موزه هنرهای معاصر ایران، موزه مرکز هنرهای معاصر ارمنستان و شماری از مجموعه‌های شخصی در سراسر دنیا نگهداری می‌شود و در حراجی‌های گوناگون مانند کریستیز، حراج تهران و... ارائه شده است.

سونیا بالاسانیان از افراد تاثیرگزار در هنر مدرن ایران است که در چند شاخه مختلف هنری آثار متعددی خلق کرده و در همه آنها نیز پیشرو بوده است. او فعالیت هنری خود را با نقاشی‌های آبستره آغاز کرد و منابع الهام او تصاویری از سرزمینی بود که از دوران کودکی در ذهنش حک شده بود. تابلوهای انتزاعی اولیه بالاسانیان برگرفته از زمین‌های خشک و بیابانی زادگاه او بودند.

اما بالاسانیان بخشی از سال‌های زندگی خود را به تجربیات جدید در زمینه چیدمان، ویدئوآرت و... اختصاص داد. او از اولین هنرمندان ایرانی است که در این شاخه‌های نوین هنری دست به تجربه زد و این بار دغدغه‌های اجتماعی و انسانی را وارد آثار خود کرد. پس از آن بار دیگر به سوی نقاشی بازگشت و باز هم آثاری آبستره خلق کرد که در هر مجموعه دارای ویژگی‌های خاصی هستند.

در نمایشگاه فعلی که با انتشار کتاب "تغییر نقطه جغرافیایی" درباره زندگی و تجربه سونیا بالاسانیان، همزمان شده است، مجموعه‌ای از نقاشی‌های بالاسانیان به نمایش درآمده است که مروری بر آثار گوناگون او در دوره‌های کاری مختلف است و در کنار آنها تعدادی از آثار جدید این هنرمند نیز به نمایش درآمده است.

در این نمایشگاه بخشی از تابلوهای بالاسانیان شامل خطوطی در هم پیچیده و نامنظم هستند که قرارگیری آنها در کنار یکدیگر، نظمی را به وجود آورده است. این خطوط بی‌معنا و آشفته، در نگاه بیننده مانند کلماتی به نظر می‌رسند که تکرار آنها در کنار یکدیگر یک نوشتار را به وجود آورده است. اما این نوشته نیز زبانی آبستره دارد که تصاویری موزون خلق کرده است. خطوط کوتاه و خشک این سطور گاه مانند خط میخی کتیبه‌های باستانی به نظر می‌آیند و گاه نرمی و لطافت خطوط، شعری در دفتر یادداشت یک شاعر را در برابر دید مخاطب قرار می‌دهد.

استفاده از رنگ در این آثار بسیار محدود است و معمولا به دو رنگ برای زمینه و خطوط اکتفا شده است که تقریبا همیشه رنگ‌هایی سرد و تیره هستند. عادت دیداری انسان سبب می‌شود که انتظار داشته باشد رنگ تیره خطوط را بر سطح روشن کاغذ یا بوم ببیند، اما در این آثار رفتار بالاسانیان معکوس است و با آوردن خطوط روشن روی زمینه تیره این حس را به مخاطب می‌دهد که خط‌ها درون زمینه حک شده و کنده شده‌اند.

بالاسانیان در یکی دیگر از دوره‌های کاری خود به سراغ نمادهای معماری رفته و فرم‌های هندسی، بافت‌ها و چیدمان مصالح را به عنوان اجزای نقاشی‌های آبستره خود در نظر گرفته است. این بار تابلوهای او با کنار هم قرار گرفتن آجرهای سفیدرنگ به وجود می‌آیند که طاق ضربی بازارهای ایرانی را به یاد می‌آورد، یا فرم‌های دایره‌ای مرکز گرا که برگرفته از گنبدهای آجری هستند.

آثار مینیمالیستی بالاسانیان این بار رنگ‌های گرم‌تری را هم به خود می‌بینند. اخرایی‌هایی که در لابه‌لای آبی و خاکستری و سفید به چشم می‌آیند، معماری کلاسیک ایرانی را با حوض‌ها، تاق‌ها، خانه‌های کویری و هندسه نقوش آن بازنمایی می‌کنند. بالاسانیان با فرهنگی چندگانه که حاصل هویت قومی و زیستی اوست، هنر غرب را با عرفان شرقی درهم آمیخته است. او با بهره‌گیری از تأثیرات هنر سرزمین مادری خود، ریتم و یکنواختی موجود در بناهای آجری را وارد آثارش کرده و تصاویری نو به وجود آورده است.

تکرار در این آثار نقش مهمی دارد. در واقع تابلوهای بالاسانیان حاصل تکرار در فرم‌هایی محدود است. اما او با هنرمندی توانسته از این محدودیت برای ایجاد تنوع در تصویر و ساخت ریتم‌های بصری استفاده کند. او حتی از تنوع رنگ و جذابیت‌های بصری آن هم دوری جسته است تا فقط با ریتم خطوط و سطوح، بیننده را در تابلوها غرق کند. این ریتم‌های مواج که تمرینات نوشتاری را تداعی می‌کند با تکرار مداوم و لایه لایه خطوط به وجود آمده است.

نمایشگاه آثار سونیا بالاسانیان تا 24 مهر در گالری هما به آدرس خیابان کریم‌خان زند، خیابان سنایی، کوچه چهارم غربی، پلاک 8، واحد یک برپاست.