از جوایز دوسالانه هنر ونیز تا پاویون روسیه/ بخش دوم یادداشت های دکتر علیرضا سمیع‌آذر از پنجاه و هفتمین دوسالانه هنر ونیز
دیروز بخش نخست یادداشت های دکتر علیرضا سمیع‌آذر از دوسالانه هنر ونیز تقدیم شد و امروز بخش دوم این گزارش تحلیلی را می خوانید:
جوایز دو سالانه هنر ونیز:
شیر طلایی دوسالانه ونیز معتبرترین جایزه جهانی در هنر است که در چهار موضوع اهدا می‌شود:
مهم‌ترین آن جایزه شیر طلایی بهترین هنرمند است که امسال به فرانز ارهالد والتر آلمانی رسید.
جایزه بعدی به بهترین پاویون ملت‌ها داده می‌شود که این جایزه امسال به پاویون ملی آلمان رسید تا برای اولین بار در این دوسالانه هر دو جایزه به یک کشور برسد.
معمولاً جایزه بهترین هنرمند به هنرمندان بخش نمایشگاه‌های کیوریت‌شده داده می‌شود و در بخش پاویون ملت‌ها جایزه به پایون ملی یک کشور می‌رسد، نه به هنرمند آن.
علاوه‌بر این دو، جایزه دیگری هم هر ساله به یک هنرمند جوان می‌رسد که امسال به یک هنرمند انگلیسی مصری‌الاصل با نام حسن خان تعلق گرفت. این جایزه خاص امسال مثل برخی أدوار گذشته، شیر نقره‌ای بود.
همچنین دوسالانه جایزه دیگری هم به یک هنرمند برجسته می‌دهد که در طول عمر هنری خود، فعالیت‌های موثر و تحسین برانگیزی داشته است. این جایزه امسال به خانم کارولی اشنیمان آمریکایی از پیشگامان پرفورمنس آرت رسید.
تاکنون دو هنرمند ایرانی‌الاصل موفق به کسب جایزه شیر طلایی شده‌اند؛ شیرین نشاط در سال ۱۹۹۹ که جایزه بهترین هنرمند را برای دو اثر ویدئوآرت خود اخذ کرد و آویش خبره‌زاده که در ۲۰۰۵ جایزه بهترین هنرمند جوان را به خود اختصاص داد.
معرفی چند نمونه از پاویون‌های ملت‌ها در دوسالانه ونیز ۲۰۱۷
پاویون روسیه:
پاویون روسیه همیشه با چیدمان‌های تماشایی و صرف هزینه قابل توجه یکی از بهترین پاویون‌های دوسالانه ونیز بوده است.
با این حال پاویون روسیه در دهه‌های اخیر جایزه‌ای نبرده است، شاید چون برخی تصور می‌کنند که ممکن است هنرمندان روسی حکومتی باشند.
پاویون امسال روسیه با عنوان "صحنه تئاتر جهانی" شامل سه چیدمان است.
چیدمان اول؛ "تحول صحنه" عروسک‌های ریز و درشت ۱۵ تا ۵۰ سانتی را دربر می‌گیرد همگی سفید و پلاستیکی که بر روی سطحی بزرگی چیده شده‌اند و بازدیدکنندگان فقط می‌توانند جلوی آن سطح بایستند. عروسک‌ها با اشکال کمابیش متعارف و جذاب، همه به نوعی به امر کشتار مشغول هستند. آنها که فرماندهان و رهبران این کشتارها هستند، چهره‌شان مشخص است اما آن‌هایی که مجری کشتارها هستند، صورت‌شان را پوشانده‌اند. چیدمان در واقع صحنه تحول یافته سیاست جهان را نشان می‌دهد که خالق یک سیستم مکانیزم‌شده برای کشتار است، با نام "تحول صحنه" که به لحاظ زیبایی‌شناختی ستایش برانگیز است.
چیدمان دوم پاویون روسیه به کتاب "کمدی الهی" دانته ارجاع می‌دهد. دانته در این کتاب به 9 وادی دوزخ اشاره دارد که آدم‌های بد کاره، جنایت‌کار و خیانت‌کار در آن شکنجه می‌شوند و پیوسته عذاب می‌بینند.
در این چیدمان که "مضمون بلاک‌شده" نام دارد، مضامین کتاب "کمدی الهی" با جهان دیجیتال امروز ترکیب شده است. در دنیای دیجیتال آدم‌های بد و خوب در کنار یکدیگر زندگی می‌کنند و در چیدمان "مضمون بلاک‌شده"، این آدم‌ها با هم درآمیخته‌اند. 9 قطعه چیدمان به 9 وادی دوزخ دانته دلالت دارد. یکی از شکنجه‌گاه‌های دوزخ دانته، مکان بسیار سردی است که بدکاران در آن‌جا منجمد می‌شوند. در این چیدمان نیز یک سری مجسمه نقش برجسته آدمک سفید ارائه شده که ظاهراً در بلوک‌های یخ گیر کرده‌اند. این بلوک‌های یخی که انسان‌هایی را در چنگ گرفته‌اند، از همان شکنجه‌گاه سرد در کتاب "کمدی الهی" دانته حکایت دارند.
در بدو ورود به پاویون یک اپلیکیشن به بازدیدکنندگان داده می‌شود که آنها می‌توانند خیلی سریع آن را در موبایل یا آی‌پد خود دانلود کنند و از طریق آن تصاویر اسکن شده از بدن آدم‌هایی که در یخ گرفتار شده‌اند را ببینند. به طور کلی چیدمان نشان می‌دهد که ما در دنیای دیجیتال نیز آدم‌هایی را که نمی‌پسندیم و یا کسانی که به نظر ما خطا می‌کنند را بلاک می‌کنیم و یا به جهنم اسپم می‌فرستیم.
این الگوی امروزین دوزخ دانته است که هر کسی برای مجازات در جهان مجازی در اختیار دارد و نشان می‌دهد که همسو و در امتداد نظر شاعر قرن پانزدهم ایتالیا، در دنیای معاصر دوزخ و مجازات به امری شخصی، فراگیر و روزمره تبدیل شده است!
چیدمان سوم پاویون روسیه مرکب از تعدادی ویدئو آرت است با عنوان "باغ" که به مفهوم حرکت در حوزه تئاتر، رقص، نمایش‌های آیینی و پرفورمانسن‌های هنری به طور مقایسه‌ای می‌پردازد. باغ به مفاهیم بنیادینی مثل مرگ و زندگی اشاره کرده و نشان می‌دهد که چگونه حرکت‌ها در این حوزه‌ها به استعاره‌هایی در مورد این مفاهیم تبدیل می‌شوند.
