یادداشت های دکتر علیرضا سمیع‌آذر از پنجاه و هفتمین دوسالانه هنر ونیز /بخش نخست
همه این هفته سلسله یادداشت های دکتر علیرضا سمیع‌آذر، رئیس اسبق موزه هنرهای معاصر تهران از پنجاه و هفتمین دوسالانه هنر ونیز را می توانید در ایران آرت بخوانید:
ایران آرت : پنجاه و هفتمین دوره دوسالانه هنر ونیز در حال رسیدن به روزهای پایانی خویش است و پس از گذشت بیش از ۶ ماه نمایشگاه در بخش‌های مختلف، سرانجام در ۲۶ نوامبر به فرجام می‌رسد. این دو سالانه که 120 سال از آغاز آن می‌گذرد، قدیمی‌ترین رویداد هنری در جهان است و در این سال‌ها جایگاه خودش را به عنوان مهم‌ترین محل معرفی هنر معاصر حفظ کرده است. دو سالانه ونیز هر دوره یک تم یا موضوع کلی دارد که البته پاویون کشورهای مختلف چندان ملزم به رعایت آن نیستند. تم امسال این رویداد هنری، &زنده‌باد هنر& (Viva Arte Viva) است. این تم یک عنوان شعاری است که هنر را در کنار دیگر قلمروهای تفکر نظیر فلسفه، سیاست و مذهب قرار می‌دهد و بر این باور دلالت دارد که راه‌حل نهایی هنر است و همه باید به هنر توجه کنند.
دوسالانه ونیز در دو بخش برگزار می‌شود: بخش پاویون‌های ملت‌ها و بخش نمایشگاههای کیوریت‌شده است. در بخش پاویون‌های ملی، هر کشور یک نهادی را رسماَ معرفی می‌کند که فقط آن نهاد می‌تواند هنرمند یا هنرمندان آن کشور را به دوسالانه معرفی کرده و مدیریت پاویون ملی آن کشور را در دست بگیرد. در ایران موزه هنرهای معاصر تهران رسماً به بینال معرفی و مسئولیت پاویون ملی ایران را برعهده دارد و لذا منحصراً می‌تواند هنرمند را به دوسالانه معرفی کند. در امریکا این مسئولیت را موزه گوگنهایم، در انگلستان شورای بریتانیا و در فرانسه انستیتوی فرانسه بر عهده دارند. بخش دوم که شامل نمایشگاههای کیوریت‌شده است، بخش مهم‌تر دوسالانه محسوب و معمولاً جوایز اصلی به هنرمندان این بخش اعطا می‌شود. امسال در بخش پاویون‌های ملی، 81 کشور حضور داشتند و در بخش نمایشگاههای کیوریت‌شده، هنرمندان بیش از 50 کشور در 9 نمایشگاه آثار خود را ارائه دادند. البته همه ساله در حاشیه بینال نمایشگاههای بزرگ و کوچک دیگری نیز در گوشه کنار شهر ونیز برپا می‌شود تا از فرصت حضور صدها هزار علاقمند به هنر در طول حدود ۶ ماه برپایی بینال بهره گرفته شود. اما باید دانست این نمایشگاهها جزو بینال محسوب نمی‌شوند، گواینکه ممکن است حتی در کاتالوگ بینال هم معرفی و تبلیغ شوند.
بخش مهم پاویون‌های ملت‌ها در باغ بزرگی به نام جیاردینی برگزار می‌شود که در آن‌جا برخی کشورها مثل امریکا، روسیه، آلمان، انگلیس، سوئیس، هلند و فرانسه از حدوداً یک قرن پیش عمارت‌هایی را برای خودشان ساخته‌اند که همه ساله محل پاویون آن کشورها است؛ یک سال برای بینال هنر و سال بعد بینال معماری. بعدها برخی از کشورهای دیگر مثل ژاپن، کره جنوبی، مصر، و ونزوئلا با درک اهمیت داشتن پاویون در جیاردینی یک عمارت به نام کشور خود ساختند، اما کشورهایی نظیر ایران، چین، ترکیه و مکزیک همچنان در جیاردینی پاویون ندارند و لذا مجبور هستند هر ساله یک ساختمان را در سطح شهر ونیز به مدت 6 ماه اجاره کنند تا پاویون موقت آن کشور باشد.
در نزدیکی جیاردینی و در منطقه‌ای به نام آرسناله که در گذشته یک مهمات‌خانه نظامی بوده، نمایشگاه‌هایی که توسط کیوریتورهای بینال و با الهام از تم کلی آن برنامه‌ریزی شده، برگزار می‌شود.
نکته مهم آن است که همه بازدید کنندگان بینال به جاردینی رفته و غالباً از ۲۵ پاویون آن بازدید می‌کنند، لیکن درصد کوچکی از آنها به سراغ دیگر پاویون‌ها در گوشه کنار شهر ونیز می‌روند. در نتیجه پاویون ملی کشوری مثل ایران، کمتر از 10 درصد بازدیدکنندگان کشورهایی را دارد که در باغ جیاردینی عمارتی ثابت دارند. در دو دوره گذشته پاویون ایران در منطقه‌ای نسبتاً دور افتاده ونیز جای گرفته که با طی مسافتی طولانی قابل دسترسی بوده و به همین خاطر در هر زمان بطور متوسط ۳ یا ۴ نفر بیشتر در آن‌جا نیستند، در حالی‌که در جلوی درب برخی پاویون‌ها در باغ اصلی بینال، صفی طولانی برای ورود در انتظار است. در سال‌های اخیر کشورهایی مثل ترکیه، امارات و آرژانتین توانستند در انتهای آرسناله مکانی برای پاویون ملی خود بگیرند که البته به مراتب بهتر مکان‌های داخل شهر است چون همه بازدیدکنندگان دوسالانه به منطقه آرسناله هم می‌روند.
